مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
چندي پيش جهاد حداد سخنگوی گروه اخوان المسلمین مصر اعلام کرد که این گروه با وجود چند شرط آماده حضور در گفت‌وگوهای مستقیم برای حل بحران سیاسی کشور است و بازگشت مشروعیت قانون اساسی لغو شده اساس گفت‌وگو هاست. در همين حين نيز با شكست ميانجي گريه اي خارجي و داخلي اينك ارتش مصر به سركوب تحصنن كنندگان اخواني پرداخته است. پرسشي كه وجود دارد آن است كه بعد از شکست تلاش های میانجیگران بین المللی و داخلي و همچنين سركوب اخير اخوان چه رويكردي را بر مي گزيند؟ در اين حال براي پاسخ به اين پرسش گفتگويي با جعفر قناد باشي پژوهشگر ارشد مسائل مصر داشته ايم:
واژگان كليدي: رويكرد آينده اخوان، سناريوهاي پيش رو در مصر، الگوي الجزايري تحولات مصر ، رويكرد آينده اخوان در مصر ، احتمال جنگ داخلي در مصر، مبارزه نظامي اخوان
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نگاهي يك ماهه به رخدادهاي مصر نگاه كنوني اخوان به رخدادهاي مصر چيست؟
تحليلي كه اخوان از شرايط داخلي مصر دارد اين است كه رفتارخود را در قبال چند مساله تنظيم كند. نخست مقاومت در برابر سيطره مجدد يك حكوكت نظامي و ديكتاتوري دوم ايجاد بازدارندگي در قبال رخدادهاي آتي مصر و سوم پاسداري از حق رئيس جمهوري مد نظر است. شايد در آينده تحليل گران و مخالفان اخوان چنين مقاومتي عناويني ديگر داشته و رويكرد اخوان لقب ديگري داشته باشد. بويژه اينكه مخالفان اجتماع آراي مردم ميدانند اردوكش هاي خياباني نمي تواند معياري براي سنجش باشد. آنچه اخوان مي گويد معتبرتر و در قاموس دمكراسي است. از ديدگاه اخوان آنچه رخ داده است فرصت طلبي و يا بهره برداي غير قانوني از اجتماع هاي و اردوكشي خياباني بر ضد مرسي است. از اين ديدگاه اگر نظاميان درصدد حفظ مواضع و دمكراسي بودند بايد راه باز در صحنه حضور مي يافتند. همچنين حضور غير اخواني ها و عدم حضور آنان در كابيه جديد و حضور مهره هايي از رژيم سابق بيانگر آن است كه تحليل اخوان درست است و كابينه جديد شخصيت هاي دوران مبارك است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بعد از شکست تلاش های میانجیگران بین المللی سخنگوی گروه اخوان المسلمین اعلام کرد که این گروه با وجود چند شرط آماده حضور در گفت‌وگوهای مستقیم برای حل بحران سیاسی کشور است. در شرايط كنوني مهمترين اهداف اخوان چيست؟
در بيش از يك ماه گذشته و حضور اخوان در خيابان بيانيه ها و اطلاعيه هاي مختلفي از سوي اخوان صادر و مواضع گوناگوني در اين بيانيه ها اعلام شده است. همچنين خواسته هايي چون خواسته اي پنچ گانه مطرح شده است، اما همه آن ها و محور همه اين خواسته ها آن است كه قانون اساسي كه منجر به قدرت رسيدن مرسي شده ناديده گرفته نشود و حقوق قانوني مرسي و بازگشت وي مد نظر باشد. قانون اساسي كه به اجرا گذاشته شده و از نظر موازين بين المللي معتبر است و دولتي كه منتخب مردم باشد طبيعتا اين دولت قانوني است. همه حرف اخوان بازگشت به قانون است و در كنار آن هم بازگشت ارتش به پادگان ها و انحلال دولت نظاميان باز شدن دفاتر اخوان و… مد نظراست. يعني خواست اصلي بازگشت به شرايط قبل از كودتا است كه با بيان هاي مختلف ايراد شده و با گونه تاكتيكي با توجه به شرايطي تغييراتي هم داشته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: از نگاه اخوان حل مشکل کشور از طریق میانجیگران خارجی امکانپذیر نیست. زیرا اکثریت آنها خیر و صلاح کشور را نمی خواهند. با اين وجود در شرايط موجود تا چه ميزاني اخوان توان پافشاري بر رويكردهاي خود را دارد؟
موفقيت اخوان بستگي به ميزان اقبال مردم و ايستادگي هواداران خود دارد. در يك ماه و نيم گذشته به گونه حيت آوري مردم از ماندن در خيابان ها خسته نشدند و اين برخلاف تصور پيشين نظاميان بود. نظاميان بر اين تصور بودند كه مقاومت اخوان يك هفته بيشتر به طول نخواهد انجاميد و كم كم اطراف اخوان خالي خواهد شد و مردم با توجه به نياز به كار و گشايش زندگي به خانه بر مي گردند، اما چنين چيزي رخ نداد و حضور خياباني كه مهمترين عامل بازدارنده ادامه حكومت نظاميان است پايان نيافت و با همراهي مردم ادامه يافت. امري كه در مورد مصر و انقلاب هاي جهان نمونه منحصر به فردي است. اكنون اتهام هايي چون بستن راهها، توقف زندگي روزمره، تروريسم بر ضد اخوان وجود دارد اما مردم در خيابان بوده و اطراف اخوان را خالي نمي كنند بنابراين پافشاري اخوان وجود خواهد داشت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: قبلا برخي نشريات عربي و برخي از بدنه اخوان به تاسیس ارتش آزاد در این کشور توسط اخوان اشاره كرده اند.آيا ممكن است اخوان دست به اسلحه براي رسيدن به قدرت زند؟
اخوان با توجه به شرايط سياسي و اقتصادي و امنيتي مصر هرگز دست به اسلحه نخواهد زد. البته شايد رگه هايي از تكفيري ها كه خود را بعد از كودتا با اخوان همراه كرده اند درصدد باشند كه رفتارهايي افراطي از خود بروز دهند، اما اخوان حتي در فروپاشي مبارك از روش هاي مرسوم نظامي در انقلاب ها بهره نبرد و بعد هم شيوه هاي پارلماني را پذيرفتند. حتي پذيرش برگزاري انتخابات توسط نظاميان مورد نظر اخوان بود و قوانين انتخابات نظاميان را پذيرفتند. اينها همه نشانه آن است كه اخوان هرگز به مسلح سازي فكر نمي كند. البته هم بايد گفت رگه ها و قشرهايي تكفيري هم در مصر هستند كه در مجموعه حزب النور يا رقيب اخوان يا زيرمجموعه گروه هاي مرتبط با عربستان حضور دارند كه از قبل از كودتا روبروي اخوان قرار گرفتند و به شدت اخوان را مي كوبيدند. اكنون در شرايط كنوني آنها تلاش كرده اند خود را مدافع اخوان نشان دهند. گذشته از اين ممكن است در درازمدت و در شرايط بسته ماندن وضعيت سياسي مصر گروه هاي جوان اخوان به گروه هايي زير زميني بدل گردند و دست به اسلحه برند، اما اخوان كنوني به هيج وجه به راه هاي مسلحانه معتقد نيستند و سلاح را توصيه نمي كند. در كنار اين هم بايد توجه داشت كه بهره گيري از سلاح نياز به آموزش، تسليحات و…. دارد اما مصر همانند سوريه نيست كه از همه طرف بتوان بدان سلاح برد و نيروهاي آموزش ديده را بدان گسيل داشت. مبارزه مسلحانه نياز به تز مبارزاتي، جنگ شهري و… دارد و در مصر پرجمعيت تلفات زيادي دارد، لذا چنين امري رخ نداده است. با اين حال متاسفانه تحليل گراني رگه هاي تكفيري زير مجموعه حزب النور و برخي از افراط تندرو مرتبط با وهابيت را با رويكرد مسلحانه اخوان جمع مي زنند و به اخوان نسبت مي دهند. اخوان در شرايط كنوني به نظامي گري و اسلحه فكر نمي كند. به عبارت ديگر اكنون شيوه آرام اخوان ارتش را در پيگيري مقاصد خود زمين گير كرده است. دست بردن به سلاح به معني بهانه دادن به ارتش براي سركوب است. اگر اخوان دست به اسلحه برد و وارد جنگ داخلي شود زمينه سركوب كامل خود را زودتر فراهم كرده است. اما با توجه به تجربيات اخوان دام خطرناك نظاميان را نخواهد پذيرفت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده وضعيت اخوان در مصر را به چه سمت و سويي پيش بيني مي كنيد؟
سناريويي كه ارتش دنبال ميكند سركوب شديد اخوان و فشار به اخوان است. ارتش درصد يافتن فرصتي براي دستگيري همه سران اخوان و پراكنده كردن هواداران و نا اميد كردن همه آنها است. همچنين در نظر است برخي از آنها را در قبال احزاب جديد التاسيس اسلامي در كابينه و مجلس راه دهد. همچنين تهديد به قوه قهريه، زندان و حتي تبعيد، اعدام، منفعل كردن و در واقع از بين بردن اخوان در صحنه ي سياسي مصر مورد نظر است. در سناريويي ديگر اخوان به مقاومت ادامه مي دهد و نظاميان را وادار به پذيرش امتيار مي كند. البته امتيازات اخوان آنقدر زياد است كه كار را به بن بست مي كشاند. در اين سناريو تقابل ادامه دارد اما اين سناريو در درازمدت احتمال كمتري دارد. در سنارويي ديگر در كوتاه مدت اگر اخوان موفق شود اجتماع خود را در خيابان نگه دارد و ترتيبات ديگري در مصر حكفرما گردد، ارتش ناگزير مي گردد براي جلوگيري از هرج و مرج بار ديگر تركيبي از اخوان را روي كار بياورد. در اين حال با توجه به شرايط مصر گزينه نخست يا سركوب و تطميع مردم با پايين آوردن قيمت ها، تامين نان و.. حداقل در يك سال آينده گزينه محتمل تر است و اما در درازمدت انقلاب مصر پتانسيلي دارد كه طبيعتا در ميان مدت خاموش شدني نيست و طبيعتا نظاميان را كنار خواهند زد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
