مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
علی رغم فراز و نشیب‌های روابط هند و آمریکا در دوره جنگ سرد روابط فعلی آمریکا با هند بسیار گسترده و در تمام ابعاد فرهنگی – اقتصادی و نظامی است. روابط هند علی رغم اینکه هند یکی از پیشگامان و اعضای موسس جنبش عدم تعهد در سال ۱۹۶۱، بود اما رابطه نزدیک تر هند با اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد توسعه یافت. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هند شروع به بررسی سیاستهای خارجی خود و توسعه روابط نزدیک تر با اتحادیه اروپا و ایالات متحده نمود. امروز، هند و ایالات متحده روابط فرهنگی، استراتژیک، نظامی و اقتصادی گسترده‌ای دارند. اوباما نخستین رئیس جمهور آمریکا است که برای شرکت در مراسم جشن روز ملی هند دعوت می شود. برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با قمر عباس آل حسن داشته ایم:
واژگان کلیدی: گسترش روابط هند و امریکا ، روابط هندو امریکا ، هند و امریکا ، ایران و روسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف اوباما از سفر به هند در شرایط کنونی چیست؟
هند و آمریکا رابطه تجاری خوبی با همدیگر دارند. منتها تا جای که به سوال شما مربوط می شود، اهداف مشخص از این سفر چیست. تحلیلگران گفته اند که آقای اوباما چند هدف دنبال می کند. مهمترین این است که هند و آمریکا یک قرارداد همکاری هسته ای غیرنظامی امضا کنند. آمریکا در زمان بوش و سینگ نخست وزیر هند یک قرارداد هسته ای امضا کرده بودند. اما در کنگره امریکا قانون را تغییر داده بودند. چون طبق قانون آمریکا، دولت آمریکا با کشوری که mpt را امضا نکرده باشند، نمی تواند همکاری هسته ای داشته باشند. و هند mpt را امضا نکرده بود. بنابراین طبق قانون آمریکا، دولت آمریکا نمی توانست با هند همکاری هسته ای داشته باشد. ولی آمریکا فقط به خاطر این که بتواند این قرارداد را با هند امضا کند، این قانون را اصلاح کرد و این قرارداد امضا شد. دولت آمریکا این همه تلاش کرد برای این که می خواست در بازار هسته ای هند ورود پیدا کند و شرکت های آمریکایی منتخب شوند. هند کشور بزرگی است و نیروگاه های هسته ای زیادی دارد. لذا آمریکا می خواست شرکت های آمریکایی برای تاسیسات هسته ای هند تجهیزات را صادر کنند و به سود هم رسند. منتهی دو مشکل در این راه مانع تداوم همکاری شد. در مشکل اول طبق قانون آمریکا، این کشور می خواست که دولت آمریکا بر صادرات شرکتهای آمریکایی برای تاسیسات هسته ای هند نظارت داشته باشد. ولی هند این مسئله را قبول نکرده و گفته است که همچنین اجازه ای را صادر نمی کند. بنابراین دولت آمریکا نمی تواند نظارت داشته باشد.. اما مشکل دوم این است که طبق قانون هند شرکتهایی که تجهیزات هسته ای هند را صادر می کند؛ در صورت بروز حادثه ای باید از لحاظ مالی و حقوقی مسئولیت را باید بپذیرند. به این معنا که باید خسارت بپردازند و در دادگاه هند جوابگو باشند.اما آمریکا خسارت را قبول کرده ، ولی حضور در دادگاه هند را قبول نکرده و بیان کرده که دولت هند نمی تواند از لحاظ حقوقی اقدامی بر علیه شرکتهای آمریکای در صورت بروز حادثه انجام دهد. این دو مشکل بزرگ، مانع این همکاری شده و فقط در حد امضای قرارداد مانده است. اکنون دولت آمریکا می خواهد که به هرگونه ی که می شود از این قضایا سود ببرد. یکی از اهداف اوباما صبحت کردن در مورد همین قضایا است. و می خواهد به هر صورتی که می شود این مشکلات را حل کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: سطح امنیتی و سیاسی همکاری هند و آمریکا چگونه است؟
یکی از اهداف دیگر که مورد تاکید است، سطح همکاری امنیتی و سیاسی است. یکی از اهداف مهم سفر اوباما به هند بالا بردن این سطح همکاری امنیتی و نظامی بین هند و آمریکا است. حتی به خاطر همین مسئله مخالفتها و اعتراضاتی هم در هند صورت گرفته است. چون گفته اند آمریکا و اوباما می خواهند این همکاری را بالا ببرند و تا بیشتر دولت آمریکا بر سیاستهای نظامی هند تسلط داشته باشد. به همین خاطر برخی می گوید یکی از اهداف مهم اوباما این است که از نظر نظامی به هند نزدیک تر شود . این مسئله هم از نظر استراتژیک و راهبردی برای آمریکا سودبخش است و از نظر مالی سود کلانی دارد. چند سال قبل هند می خواست جنگنده های نظامی خریداری کند و آمریکا بسیار تلاش کرده بود که هند از آمریکا خریداری کند و اوباما شخصا از دولت هند درخواست و اعلام کرده بود که ما از دولت هند می خواهیم از ما خریداری کنند. در پایان هند از آنها خریداری نکرد و از اتحادیه اروپا خریداری کرد. این امر ضربه بسیار بزرگی به اقتصاد آمریکا زد و بسیار هم ناراحت شدند. اکنون اوباما قصد دارد که چندین قرارداد با هند ببنید و هند به بازار تسلیحات آمریکا تبدیل شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین منافع مشترک دو کشور در حوزه جنوب آسیا، چین، شرق آسیا، پاکستان و افغانستان چیست؟
هند از نظر جغرافیایی در اقیانوس هند قرار دارد. در این بین آمریکا خیلی می خواهد که هند را به سمت خود کشاند. چون چندین سال است که بحث اتحادیه روسیه، چین و هند مطرح شده و آمریکا به هیج وجه نمی خواهد همچنین اتحادی صورت بگیرد. چون به ضرر آمریکا است. به همین خاطر خیلی هند را مورد توجه قرار داده است. بحث افغانستان هم است. به همین خاطر (با اینکه پاکستان از این مسئله ناراضی است) آمریکا فرصت بیشتری به هند داده است که در افغانستان فعالیت داشته باشد . با این وجود آمریکا می خواهد به هر صورتی که ممکن است در هند نفوذ داشته باشد. لذا امروزه هند هم در افغانستان نفوذ دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اختلافات هند و آمریکا در عرصه سیاسی، امنیتی، اقتصادی چیست؟
هند و آمریکا از نظر سیاسی اختلاف چندانی ندارند. چون سیاست آمریکا جهانی است و سیاست هند هم منطقه ای است و منافع آنها از نظر سیاسی در تضاد با هم نیست. بنابراین از نظر سیاسی با همدیگر تضاد و مشکل خاصی ندارند. بیشترین اختلاف هند و آمریکا در حوزه اقتصادی و محیط زیستی، تجارت و قوانین تجاری است. آنها راجع به ثبت محصول با هم اختلاف دارند. به احتمال زیاد در مورد این مسائل صبحت صورت می گیرد. آمریکا در مورد محیط زیست توانست با چین به تفاهم برسد ولی تاکنون نتوانسته با هند به تفاهم برسد. بنابراین با وجود اجلاس های جهانی هر ساله تلاش می شود نظر هند را جلب کنند و به توافق برسند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مخالفان و موافقان افزایش همکاری هند و آمریکا چه کشورها و بازیگرانی هستند؟
طبعیتا چین مخالف گسترش این همکاری است. چین به هیچ وجه نمی خواهد که آمریکا در این منطقه نفوذ بیشتری داشته باشد. مخصوصا در هند که کشور همسایه اش است. چین از نظر اقتصادی هم منافع زیادی در هند دارد. به همین خاطر این همکاری برای چین هم خوشایند نیست. پاکستان هم شدیدا مخالف است چون خود را متحد آمریکا می داند و به خاطر دوگانگی آمریکا (که به صورت شفاهی پاکستان را متحد خود می داند ولی در عمل بیشتر به هند توجه دارد) خیلی هم ناخشنود است . پاکستان در تلاش است همانند هند با آمریکا قرارداد هسته ای امضا کند. آمریکا چنین پیشنهادی را قبول نکرده و انکار کرده اند. این مسائل برای بقیه کشورها همسایه هند مانند نپال، سریلانکا، بنگلادش زیاد مهم نیست. همچنین اگر بخواهیم در بعد منطقه ی توجه کنیم باید روسیه و ایران را هم نام ببریم. روابط روسیه و هند بسیار سنتی و قدیمی است و به همین راحتی تحت تاثیر قرار نمی گیرند. لذا من فکر نمیکنم روابط هند و آمریکا به سرعت بتواند روابط هند و روسیه را تحت شعاع قرار بدهد. در بعد دیگر تاجایی که به ایران ربط دارد ، هند حساب ایران را جدا می کند و حتی ما چند سال قبل با یکی از رهبران مهم حزب کنونی ( که دولت را در دست دارند، صحبت می کردیم همین سوال را ایشان پرسیدم. ایشان گفتند ما روابط با هر کشور را به صورت جداگانه نگاه میکنیم و ما هیچ وقت از ایران نپرسیدم که روابطش با پاکستان چگونه است. ما با اینکه با پاکستان رابطه خوبی نداریم ولی کاری به این مسئله نداریم که رابطه ایران و پاکستان چگونه است. ما روابط را با هم مخلوط نمی کنیم. روابط ما با ایران ماهیت متفاوتی نسبت به رابطه با آمریکا دارد. اما طبعیتا هرچه رابطه هند و آمریکا بیشتر شود رابطه هند و ایران هم تحت تاثیر قرار می گیرد.
