مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
تهران و مسکو در چندو سال اخیر ارتباطات بسیار خوبی در مبارزه با تروریسم، تلاش برای برقراری صلح و ثبات در منطقه و حل و فصل مسائل سوریه و عراق با هم داشته اند. اخیرا نیز حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در سفر به مسکو مذاکراتی با ولادیمیر پوتین درباره مسائل اقتصادي و دوجانبه نیز انجام داد. گفتگوي زير به بررسي روابط دو كشور پرداخته است.
واژگان کلیدی: حوزه هاي نوين در روابط تهران و مسکو، حوزه هاي نوين در روابط تهران و مسکو
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به سفر آقای روحانی به روسیه می‌خواهیم آیا می‌توان گفت فصل نوینی از همکاری‌های مختلفی در روابط ایران و روسیه آغاز شده است؟
روابط ایران و روسیه هر زمان و با هر تحولی در حال نو شدن است، ولی این که روابط نوینی است، تعبیر درستی نیست. این عبارت یعنی روابط گذشته عیب و ایرادهایی داشته است یا مشکلاتی وجود داشته است که اینطور نبوده است و در سال‌های گذشته ما روابط را براساس اصولی داشته‌ایم. یعنی هر چند موضوعاتی پیش آمده که فراز و نشیب هایی به این روابط می‌داده است، اما در حال حاضر ما به سمت فرازی می‌رویم. به خصوص با سفر آقای روحانی و آن هم این که زاویه‌ها و پنجره‌های جدیدی در روابطمان به خصوص در حوزه‌های منطقه‌ای و حتی در حوزه‌های روابط دو جانبه اعتمادسازی شده است. در واقع به عنوان نو شدن و بهره‌گیری از موضوعات نوتر در روابط اشاره کرد. اما این که روابط نوینی باز شده و روابط قدیمی کهنه است نیسست اما فاز جدیدی که ما را به سمت فراز می‌برد، با این سفر آغاز شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دلایل و انگیزه‌های مختلف تهران و کرملین و نگاه‌های دو سویه برای گسترش روابط چگونه است؟
به اعتقاد من طرفین به واقعیت‌های صحنه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بیشتر واقف شده‌اند، علت این است که فرصت‌هایی ایجاد شده بود که ما همدیگر را خوب محک بزنیم. یعنی در تحولات منطقه به خصوص خاورمیانه اجلاس‌هایی که برگزار شد تا بتوانیم راه‌حلی برای مشکلات خاورمیانه پیدا کنیم از جمله این که خود روس‌ها هم درگیر مستقیم این مسائل بودند. یعنی از طرفی ساز و کاری برای حل و فصل مسائل خاورمیانه در نظر گرفتند که بیشتر طرفش آمریکایی‌ها ، ترک‌ها و غربی‌ها بودند و از طرفی این اجلاس‌های اخیر که ایران هم در آن سهیم بود را در نظر گرفتند و ارزیابی صحنه‌ای از نحوه‌ی برخورد، صداقت رفتار و موضوعات مختلفی که می‌تواند به حل این مسأله کمک کند درک پیدا کردند و به این نتیجه رسیدند که الآن زمان مناسبی است که به جایگاه و وضعیت ایران توجه داشته باشند. البته از طرف ایران هم تا حدی چنین چیزی وجود داشته ولی ایران نیازمند چنین تحولی نبود، چون ایران شناخت کافی از روس‌ها و هم از روابط داشت و بعضی وقت‌ها طرف روس دچار شک و دو دلی می‌شد و احساساتی می‌شد نسبت به تحولاتی که پیش می‌آمد. در مجموع طرفین را به این نتیجه رساند که زمان زمان مناسبی است که یک بازنگری در روابط داشته باشند و حوزه‌های جدیدی را برای پیشبرد روابط در نظر بگیرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بخشی از مذاکرات رهبران در دیدار اخیر در مورد بحران‌های منطقه خاورمیانه و افغانستان و عراق و … بود. اگر سوریه را به عنوان یک مدل موفق از همکاری‌های موفق و مشترک در نظر داشته باشیم در چه حوزه‌های دیگری ایران و روسیه می توانند همکاری‌های مشترک موفقی را به اجرا بگذارند؟
موضوعات منطقه‌ای به تناسب که رخ میدهد می‌توان در مورد آن فکر کرد. به عنوان مثال در مورد افغانستان و عراق و حتی سوریه زمینه برای همکاری زیاد داریم اما الآن نمی‌شود پیش‌بینی کرد. آیا به راحتی می‌توانیم در مورد اکراین هم همکاری منطقه‌ای داشته باشیم یا نه. اما ممکن است در مسائل در مورد قفقاز یا آسیای مرکزی اگر رویدادهایی پیش بیاید یا اگر اتفاقاتی باشد ممکن است بتوانیم همکاری کنیم در مجموع به اعتقاد من اگر ما این پایه و اساس را بپذیریم که این دو کشور ظرفیت همکاری منطقه‌ای کمی ندارند و همکاری دوجانبه‌‌ای که از گذشته وجود داشته و در حوزه‌های اقتصادی و هم سیاسی و فرهنگی خیلی زیاد قابل توسعه است. به نظر من فقط جرقه‌ای لازم بود و اعتمادسازی متقابلی لازم بود که خیلی زمینه‌هاش به نظر می‌رسد که فراهم شده است و شاید این نوید خوبی باشد برای روزهای بهتری نسبت به شرایط فعلی روابط دوجانبه‌مان نگاه کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می‌توان ایران روسیه را متقاعد کند که روسیه حضور بیشتری در مسأله یمن داشته باشد؟
اگر در چارچوب یک همکاری منطقه‌ای و یا حتی بین‌المللی این مسأله را ببینیم ، ایران می‌تواند روسیه را تشویق کند. اما در قالب یک همکاری محدود که ایران و یمن و روسیه باشند چنین زمینه‌ای وجود ندارد، زیرا روس‌ها آن گونه که در سوریه و افغانستان انگیزه دارند در یمن انگیزه ندارند و از عواقب آن نیز نگرانند. چون روابطشان با عربستان خیلی خوب است و اگر بخواهند صرفاً در آن زمینه و با جمع محدودی وارد شوند ممکن است روابطشان باکشورهای تأثیرگذاری مثل عربستان را تحت‌الشعاع قرار دهد. لذا اگر قرار باشد روسیه را وارد مسائلی مثل یمن کنیم، بهتر است که یک همکاری فراگیرتری تعریف شود تا روسیه را شامل شود اگر نه ممکن است خیلی انگیزه‌ای برای روسیه وجود نداشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه چالش‌هایی فراروی گسترش روابط ایران و روسیه وجود دارد و چه راهکارهایی برای رفع این چالش‌ها پیشنهاد می‌کنید؟
من احساس نمی‌کنم ما خیلی در توسعه روابط دچار چالش باشیم. لااقل در توسعه روابط دو جانبه‌مان در حال حاضر چالش نداریم. آن چه نیاز است تفاهم بیشتر، شناخت موضوعات است و اعتماد متقابل است. چالش عمده‌ای که از گذشته وجود داشته و به تدریج در حال رفع است اعتمادسازی است که زمینه‌هایش بسیار فراهم شده است ما مشکلی برای توسعه روابط با روس‌ها و متقابلاً آنها هم برای توسعه روابط با ما نمی‌بینیم البته به عناصر ثالث هم که دامن می‌زند به آن سوءتفاهم‌ها باید حتماً با یک نگاه ژرفی نگریست. به هر حال عده‌ای ممکن است علاقمند نباشند که روابط ایران و روسیه گسترش پیدا کند. مثلاً آمریکا ممکن است خیلی مایل نباشد و یا بعضی از کشورهای منطقه راضی نباشند اینها چالش‌هاست که خیلی جدی نیست. زیرا اگر چالش اصالت داشته باشد یا صد در صد ما در دو جبهه‌ی مقابل هم قرار داشته باشیم حلش آسان نیست اما چنین چیزی وجود ندارد و اگر چیزی باشد سوءتفاهم و یا القای سوءتفاهم توسط دیگران است که با گفت و گو می‌توان حل کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بحث‌های اقتصادی مختلف و به نوعی حجم کم روابط اقتصادی دو کشور، شما چشم‌انداز روابط ایران و روسیه را در ابعاد مختلف چگونه می‌بینید؟
اگر طرفین واقعاً تلاش کنند که سهمی را از ظرفیت‌های اقتصادی دو طرف برای دیگری قائل شوند، این چشم‌انداز مثبت خواهد بود. به طور مثال در ایران ذهنیتی ممکن است در بخش خصوصی یا بخش دولتی وجود داشته باشد که ما از روس‌ها چه کالا و خدمتی می‌توانیم در روابط اقتصادی‌مان انتظار داشته باشیم همینطور روس‌ها ممکن است چنین ذهنیتی را داشته باشند. اگر این را طرفین اراده کنند و منافع را در دیدگاه‌های سنتی نبینند که مثلاً پایه تکنولوژی ضعیف روس‌ها یا ایران ۴۰ سال پیش ظرفیتی برای توسعه اقتصادی ندارد. لذا عمیق‌تر به قضایا نگاه کنند و چالشی نیست و چشم‌انداز هم مثبت است. یعنی این توسعه روابط اقتصادی که در این سفر هم بحثش شده است به هیچ وجه رویایی نیست و واقعی است زمینه‌هایی که بتوانیم همکاری کنیم فراوان است و طرفین باید اراده کنند و خود را آماده‌ی پذیرش چنین توسعه‌ی روابطی کنند.
