وحید سلوکی
کارشناس مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC –
چالش های موجود در توان نظامی عربستان
در سنجش توان و قدرت نظامی عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا و اثرات آن در منطقه و بحران های آن و در واقع میزان اثرگذاری در ابعاد متفاوت باید پارامترهای زیادی بررسی و خروجی آن مورد ارزیابی قرار گیرد و صرفا نباید به قراردادهای میلیارد دلاری این کشور با آمریکا به ویژه در دوران ترامپ بسنده کرد.
بر همین اساس موارد زیر برای یک نتیجه واقع بینانه از توان نظامی عربستان و چالش های این کشور مورد ارزیابی قرار می گیرد.
1- وابستگی نظامی
در صورتی که به دلایل متفاوتی اختلافاتی میان آمریکا و عربستان صورت پذیرد این کشور با مشکلات زیادی در عرصه ی نظامی روبه رو خواهد شد، لذا آمریکا می تواند از این اهرم حتی در میزان و قیمت فروش نفت عربستان حداکثر بهره برداری را نماید. شاید در نگاه اول و با توجه به روابط ۲ دهه گذشته بنظر برسد که تحقق اختلاف میان دو کشور امری انکارناپذیر باشد اما با توجه به اظهار رئیس جمهور آمریکا، دونالدترامپ مبنی بر گاوشیرده بودن عربستان این موضوع تداعی می شود که با تمام شدن بهره وری این گاو شیرده، روابط راهبردی میان دو کشور هم به پایان دوران خود خواهد رسید.
2- ضعف نیروی انسانی
کمبود نیروی انسانی دارای دانش نظامی و توانمند می تواند عربستان را در جنگ های طولانی و فرسایشی با یک چالش بزرگ روبه رو سازد.
در پیرامون و درک بهتر اهمیت نیروی انسانی و تاثیر آن بر قدرت نظامی می توان به مقایسه ایران و عربستان پرداخت، چرا که عربستان سعودی جمعیتی نزدیک به ۳۰ میلیون نفر و ایران بیش از ۸۰ میلیون نفر را داراست.بر همین اساس کمبود نیروی انسانی یک چالش بالقوه برای این کشور است و از سوی دیگر می توان به عدم روحیه جنگاوری و شجاعت روحی نیروهای نظامی این کشور اشاره کرد.
3- سوء مدیریت توازن میان متغیرکمی و کیفی
آنچه ظواهر امر نشان می دهد، نیروهای مسلح سعودی،حرفه ای و آموزش دیده هستند و هزینه های هنگفتی صرف تجهیز آن ها به تسلیحات مدرن و کارآمد می شود، اما واقعیت امر آن است که تا قبل از وارد شدن به یمن و میادین جنگی، هیچ تجربه عملی را نداشته و حال در شرایط فعلی، درک درست و واقع بینانه ای را از توان و دانش نظامی را به دست آوردند چرا که دانش و تجربه نظامی، امری حیاتی در امور نظامی گری محسوب می شود.
مداخله عربستان در یمن در سال ۲۰۱۵ به دنیا نشان داد که کارایی و توان نظامی آن فوق العاده پایین است. دلیل اصلی این ناکامی ها در سوء مدیریت در ساختار کلان نظامی این کشور در غرب آسیا بازمی گردد.
4- فقدان دانش بومی
عربستان همان طور که اشاره شد در واردات تسلیحات بی رویه عمل کرده است و این به دلیل عدم دارا بودن مراکز تولید تسلیحاتی است. یکی از دلایل اصلی عدم بومی سازی تسلیحات به اقتصاد رانتی و نفت محور بودن این کشور برمی گردد و همین مسئله سبب شده تا عربستان در کنار واردات تجهیزات از مشاورین نظامی و امنیتی در ساختار کشورش استفاده و امنیت ملی خود را تحت تاثیر خطرات جدی و آسیب زا قرار دهد، چرا که در صورت اختلاف میان عربستان با ایالات متحده، آمریکا به دلیل اشراف اطلاعاتی و امنیتی به راحتی می تواند به این کشور لطمه وارد سازد.
در پایان باید خاطرنشان کرد سیاست نظامی عربستان در خرید تسلیحات نظامی و قراردادهای تسلیحاتی میلیارد دلاری، این کشور را به لحاظ اقتصادی در شرایطی قرار خواهد داد که با سقوط ناگهانی قیمت نفت و یا عدم فروش تسلیحات نظامی و یا یک تنش جدی میان عربستان و آمریکا این کشور را دچار بحران قرار خواهد داد. روابط راهبردی میان دو کشور بعد از اتمام قراردادهای دولتی و شخصی آمریکا و عدم کامیابی در بحران یمن می تواند نقش منطقه ای عربستان را متزلزل سازد.
با توجه به آنچه گفته شد عربستان از لحاظ نظامی به شدت به آمریکا وابسته بوده و در بومی سازی دانش نظامی بسیار ضعیف عمل کرده است. این کشور در حالی سیاست افزایش نقش و توان قدرت نظامی در منطقه در رویارویی با ایران و سایر کشورهای منطقه ای عربی و غیر عربی را دنبال می کند که نسبت به برخی رقبای خود از نیروی نظامی و حرفه ای کمتری برخوردار است ،که بحران سوریه و یمن نمود عینی آن می باشد.
در مجموع با توجه به تحلیل های به عمل آمده می توان چنین نتیجه گرفت که سوء مدیریت نظامی عربستان سبب برهم خوردن توازن میان عناصر قدرت و تأثیر منفی در رشد قدرت نظامی این کشور طی یک الی دو دهه ی آینده خواهد شد و جایگاه منطقه ای و توان نظامی گری آن بسیار روند کاهشی را طی خواهد کرد.
واژگان کلیدی: روابط، نظامی، عربستان، آمریکا، تبعات، غرب آسیا
