چالش ها و فرصت های فراروی دولت وحدت ملی افغانستان – گفتگو با سید آقا حسین سنچارکی – مشاور ارشد ریاست اجرایی افغانستان

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

پس از آنکه محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور، و عبدالله عبدالله، رئیس اجراییه حکومت افغانستان، در ماه سپتامبر 2014 توافقنامه تشکیل حکومت وحدت ملی را امضا کردند بسیاری، چالش‌های متعددی را برای این دولت متصور شدند. حال با گذشت چند ماه همچنان این چالش‌ها تداوم یافته است. در همین راستا ما در گفتگویی با سید آقا حسین سنچارکی مشاور ارشد ریاست اجرایی افغانستان به آنها پرداختیم.

واژگان کلیدی: چالش های وحدت ملی افغانستان، فرصت های دولت وحدت ملی افغانستان، دولت وحدت ملی افغانستان، موانع دولت وحدت ملی افغانستان

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین چالش های سیاسی فراروی دولت  وحدت ملی افغانستان چیست؟

دولت وحدت ملی در شرایطی ویژه ای شکل گرفت . شرایطی که افغانستان را تا لبه پرتگاه بحران پیش برده بود . بحران انتخاباتی ، صف بندی های سیاسی را به تدریج به صف بندی های قومی ، زبانی وسمتی تبدیل نموده امکان سقوط این کشور در کشمکش ها ومنازعات داخلی جدید را بیش از پیش محتمل ساخته بود . مداخله جامعه بین المللی از طریق میانجیگری میان طرف ها از یک سو و درایت رهبری سیاسی کشور از جانب دیگرسبب شد تا ممکن ترین راه حل یعنی شکل گیری حکومت وحدت ملی بدست آید. حکومت وحدت ملی یگانه راه خروج از بحران و جلوگیری از سقوط کشور در هرج ومرج وآنارشی وتکرار خونبار تجربه جنگ های ویرانگر دهه نود بود. تردیدی نیست که در این فرمول شاید هیچ یک از طرف ها به خواسته های کامل خود دست نمی یافت و راه روشن و سهل العبوری هم پیشاروی هر دو طرف باز نمی گردید اما راه دیگری که بهتر ومناسب تر از این فرمول -حکومت وحدت ملی- باشد به نظر نمی رسید. بنا بر آنچه گفته شد حکومت وحدت ملی در یک ناگزیری وشرایط خاص واستثنایی با هدف حفظ ثبات ویک پارچگی افغانستان وجلوگیری از درغلتیدن این کشور به دامن بحران دیگری شکل گرفت و یک فرصت تازه ونوین را برای تداوم روند سیاسی مدرن برای این کشور مساعد ساخت. اما طبعا فرا روی حکومت وحدت ملی چالش های بسیاری وجود دارد که کامیابی آن را در عرصه های مختلف سخت و دشوار می سازد.

در مورد چالش های سیاسی فرا روی دولت وحدت ملی باید گفت که درک متفاوت دوطرف از متن ومحتوای توافق سیاسی ، عدم تعریف دقیق واژه برابر گونه در تعیینات و تقرری ها ، عدم تفکیک دقیق مرز پالیسی سازی و اجرای پالیسی ها گاه سبب بروز مشکلاتی می شود و تفسیر دو طرف از این نوع مسایل را متفاوت وچالش بر انگیز می سازد. در توافقنامه تصریح شده که در مسایل کلان کشور رئیس جمهور و رئیس اجرایی تصمیم مشترک اتخاذ می کنند، تصمیم گیری یک جانبه وفردی در این گونه مسایل گاه مشکل زا می شود.

ناگزیری های دو طرف در انتخاب اعضای کابینه و حتی ناتوانی در برآوردن توقعات طیف های سیاسی و رهبران جهادی ، وجود حلقه های نیرومند فساد در درون ساختارهای اداری کشور، وجود فرهنگ رفتاری رادیکال در نهاد برخی از حلقه ها و عناصر قومی و زبانی نزدیک به دو محور سیاسی که گاه ممکن است اثرگذاری های منفی بر مناسبات دوطرف به جا بگذارد و مسایل مانند آن از چالشهای اصلی عرصه سیاسی دولت وحدت ملی به شمار می روند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگاه  دولت به مذارکرات صلح با طالبان چگونه است و آیا همه بدنه تیم های دولت از مذاکره با  طالبان دفاع میکنند؟

در خصوص مذاکره با طالبان نگاه هر دوطرف تا حدودی به هم نزدیک است ، هم رئیس جمهور وهم رئیس اجراییه از اصل گفت وگو با طالبان حمایت می کنند اما در خصوص شرایط مذاکره ونقش آینده طالبان در ساختارنظام افغانستان بر فرض انجام گفت وگوها وحصول توافق سیاسی ممکن است تفاوت نظر وجود داشته باشد. اما چون هنوز این گفت وگو ها صورت نگرفته و طالبان هم پیش از این حاضر به مذاکره با حکومت افغانستان نشده اند، نمی توان گفت که شرایط دو طرف برای مذاکره چه است . از نظر ریاست اجرایی حکومت وحدت ملی می توانم حدس بزنم که این ریاست با استقبال از گفت وگو با طالبان ، حفظ دست آوردهای جدید سیاسی افغانستان و اساسات دموکراتیک نظام سیاسی را در هرگونه گفت وگویی مد نظر داشته و حاضر نیست در این موارد کوتاه بیاید. لذا بلی، همه بدنه تیم های دولت از اصل مذاکره با طالبان حمایت می کنند اگرچه ممکن است برداشت ها از این مذاکره یک سان نباشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین چالش های اقتصادی فراروی دولت  وحدت ملی افغانستان چیست؟

در مورد چالش های اقتصادی حکومت وحدت ملی باید گفت که مقوله ثبات، امنیت واقتصاد باهم گره خورده اند و نا امنی ها سبب فرار سرمایه و عدم رغبت سرمایه گذاران داخلی وخارجی در کشور شده است. افغانستان در تامین هزینه های امنیتی و انکشافی وحتی پرداخت حقوق ماهانه کارمندان دولت به کمک های خارجی وابسته است . ناامنی ها باعث شده معادن استخراج نشوند، زراعت مدرنیزه نشود، صنایع دستی رونق نگیرند و بازار کار و تجارت کشور کساد باقی بماند. امروز فقر، اعتیاد وبیکاری گسترده در کشور معضل آفرین شده و زمینه سربازگیری مخالفان مسلح از ناگزیری های مردم را مساعد ساخته است. افغانستان بیش از هرچیز به ثبات ضرورت دارد. امنیت شرط زندگی و کار و کسب است و البته دولت داری خوب و اصلاحات اساسی در ساختارها و ادارات حکومت و مساعد ساختن زمینه های مشارکت حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی درساختن پالیسی ها واقدامات اجرایی حکومت می تواند نقش مهمی درحل بسیاری از مشکلات زندگی مردم داشته باشد.

حکومت وحدت ملی چنانچه می دانید عزم قاطع دارد تا روند مصالحه با مخالفان مسلح را با هدف تامین امنیت شهروندان و ایجاد فضای امن برای سرمایه گذاران خارجی و داخلی تسریع بخشد. با فساد در تمام اشکال آن مبارزه کند. از حیف و میل بیت المال جلوگیری کند . موقعیت ترانزیتی افغانستان را احیاء و راه چاره ای برای خروج از محاط بودن به خشکی و وابستگی به بندرهای محدود پیداکند. طرح احداث راه آهن از مسیر کشورهای همسایه- ترکمنستان ، ازبکستان ، چین و جمهوری اسلامی ایران از مسیر افغانستان- پروژه کاسا یک هزار، احیاء راه لاجورد در کنار توجه جدی به استخراج معادن ، رشد و انکشاف تجارت و نوسازی سیستم کشاورزی و مالداری و حمایت از تولیدات داخلی واشتغال زایی ومسایل از قبیل آن ها در لوحه کاری دولت وحدت ملی قرار دارد ، افغانستان ظرفیت فراوانی برای توسعه دارد فقط امنیت وآرامی و حکومت داری خوب و پاسخگو ومسول ضرورت دارد که خوشبختانه این مسایل در حال شکل گیری و رخ دادن است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین چالش های سیاست خارجی فراروی دولت  وحدت ملی افغانستان چیست؟

سیاست خارجی افغانستان برمبنای پنج حلقه ای که رئیس جمهور ارایه کرده چالشهای احتمالی را پشت سر خواهد گذاشت. این کشور در موقعیتی نیست که میدان رقابت همسایه ها و یا قدرت های فرامنطقه ای شود. ثبات وامنیت افغانستان به نفع همه کشورهای منطقه و جهان است. تجربه نشان داده است که کشورهای منطقه و فرامنطقه علی رغم برخی مشکلات در روابط سیاسی خود، سعی نکرده اند افغانستان را به میدان تصفیه حساب ها و حل مشکلات خود تبدیل کنند. دولت مردان افغانستان نیز خوشبختانه تا حالا این درایت را داشته اند که از سیاست های یک جانبه ودیپلماسی بی توازن پرهیز کنند و سیاست متعادلی در قبال همسایه ها وکشورهای دورتر از منطقه اتخاذ کنند. ممکن است برخی کشورها تلاش کرده باشند و یا در آینده تلاش کنند سیاست خارجی افغانستان را به تابعی از سیاست خارجی خود تبدیل نمایند، اما رهبری سیاسی افغانستان به این تلاش ها مجال ظهور وبروز وکامیابی نخواهد داد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین چالش های فرهنگی و اجتماعی فراروی دولت وحدت ملی افغانستان چیست؟

در مورد چالش های فرهنگی و اجتماعی دولت وحدت ملی باید گفت که نهادینه شدن فرهنگ خشونت در روح و روان بسیاری از جماعات افغانی به خاطر رخدادهای چند دهه اخیر، نفوذ افکار انحرافی وجریانهای افراطی در درون برخی ساختارها ی سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی کشور، بعضا گرایشهای تند و غلیظ قومی وزبانی ، رشد و نهادینه شدن فرهنگ فساد و اعتیاد و امثال آنها از چالشهای مهم فرا روی دولت وحدت ملی اند. تا زمانی که ما نتوانیم ارزشهای شهروندی را رشد و تقویت بخشیم و خوانش معتدل از احکام دین مقدس اسلام را به خوانش عمومی تبدیل کنیم و سایه سیاه افکار انحرافی و خوانش های افراطی از دین و ارزشهای دینی را از فراز فرهنگ حاکم در کشور دور بسازیم و ریشه تفکرات مسموم را بخشکانیم بعید است که بتوانیم در شکل گیری و تقویت روح وحدت ملی کامیاب گردیم.

حساسیت های تحریک شده زبانی که گاه گروههای رندی از آنها وسیله ای برای بهره گیری های سیاسی می سازند وتمامیت خواهی و برتری جویی های قومی و زبانی که گاه سبب شقاق و دوری گروههای اجتماعی از یکدیگر می گردند و صف بندی های نا روای سیاسی واجتماعی بر مبنای تصورات و تلقی های ناصواب خونی و سمتی و فرقه ای ، وحدت ملی افغانها را آسیب می زنند و مانع از تسریع و تقویه روند ملت سازی در کشور می گردند. در واقع مشکلات وچالشهای اجتماعی مانند فقر، خشونت ، اعتیاد، بیکاری و امثال آن در افغانستان امروز کم نیستند، اما امید واری جدی وجود دارد که حکومت وحدت ملی در این عرصه ها گام های اساسی بردارد . به بیکاری واعتیاد جوانان پایان دهد و در ایجاد فضای سالم فرهنگی و اجتماعی ، تطبیق قانون و اجرای عدالت در جامعه توفیق بیابد ، من چنین اراده ای را در رهبران وکارگذاران حکومت وحدت ملی می بینم اما امید دارم که شانس ، فرصت و اجراء و انجام این برنامه ها توسط رهبران دولت وحدت ملی میسر گردد .