مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رئیس جمهوری اسلامی ایران در اولین سفر پسابرجامی خود، راهی کشور اروپایی ایتالیا شد. ایتالیا کشور مهم در اتحادیه اروپا به شمار می‌آیند که از دیرباز با ایران روابط سیاسی و اقتصادی داشته است.ایتالیا به دلایل تاریخی و فرهنگی، کشور ویژه‌ای در میان سایر کشورهای اروپایی به شمار می‌آید. این کشور با توجه به جایگاه فرهنگی، جغرافیایی و واقع شدن در حوزه مدیترانه، درک بهتری از کشورهای منطقه خاورمیانه داشته و دارد. گفتگوی زیر به بررسی روابط دو کشور و فرصت های پیش رو پرداخته است.
واژگان کلیدی: پیامدهای گسترش روابط ایران و ایتالیا، روابط ایران و ایتالیا،: مناسبات ایران و ایتالیا، همکاری: ایران و ایتالیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به روابط ایران و ایتالیا داشته باشیم، اصولا در شرایط کنونی چه پتانسیل ها و فرصت هایی برای همکاری ایران و ایتالیا موجود است؟
روابط ایران و ایتالیا در فرآیند کلی روابط ایران و اروپا در شرایط پسا برجام قابل بررسی و ارزیابی است. از دیرباز در بین ایران و بعضی از کشورهای اروپایی مخصوصا کشورهای لاتین (که در این زمره ایتالیا، اسپانیا و پرتغال و حتی یونان) ارتباط نزدیک تر و بهتری با ایران داشته اند. یعنی نوعی فهم و درک مشترک تاریخی، فرهنگی و انسانی بین ایران و این کشورها وجود داشته است. خصوصا با ایتالیا از دوران پایانی قبل از قرن بیستم تا شرایط قبل از تحریم ها، روابط اقتصادی ویژه ای بین ایران و ایتالیا (خصوصا در زمینه های نفتی، صنایع سنگین ، همکاری های کشاورزی و فرهنگی) برقرار بوده است. بنابراین می توان گفت که روابط ایران و ایتالیا در اتحادیه اروپا همواره جزء چهار کشور اول اروپا بوده است.
در مبادلات تجاری و سرمایه گذاری ها و حتی خرید نفت حاضر بوده است و با شرکت های جمهوری اسلامی ایران در حوزه نفت و صنایع پالایشگاهی همکاری داشته است و خرید نفت را نیز همواره مدنظر داشته است. در شرایط جدید آن ها هم با نگاه خریدار بازار ایران و ظرفیت های اقتصادی، سرمایه گذاری، صنعتی و تا حدودی بازار مصرفی به ایران نگاه می کنند. همین موضوع باعث شده است که آن ها توجه ویژه ای را به همکاری با جمهوری اسلامی ایران در شرایط پسا برجام معطوف کنند. این امر زمینه ساز مبادله هیئت هایی بود که متنج به سفر جناب آقای دکتر روحانی به آن کشور شد. در واقع این سفر از ابعاد و مؤلفه های مختلفی قابل بررسی است. بعد اقتصادی آن بسیار مهم بوده است، زیرا قراردادهای قابل توجهی بین طرفین امضا شده است. ایتالیایی ها اعلام آمادگی کرده اند که در بخش هایی از ایران سرمایه گذاری کنند. قرارداد قابل توجهی با امیدرو امضا کرده اند. در حوزه سیاسی هم خود ایتالیا نقش مهمی در تعاملات اروپایی نقش دارد و هم رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا شخصیتی ایتالیایی است و می تواند در تنظیم روابط ایران و اتحادیه اروپا نقش جامعی را ایفا کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم از حوزه مسائل بین المللی و ژئوپلیتیک نگاه کنیم، در شرایط کنونی در این حوزه ها در منطقه خاورمیانه و جهان، در چه حوزه هایی ایران و ایتالیا دارای رویکرد مشترک هستند؟
ایتالیا همواره سعی کرده که رویکرد فعال اعتدالی را در موضوعات مهم بین المللی ایفا کنند. اگر نگاهی به تحولات منطقه خاورمیانه در دهه اخیر داشته باشیم، می بینیم ایتالیا همواره مواضع معتدلی داشته است. حتی در موضوعات مهمی که مربوط به تحولات اساسی در منطقه خاورمیانه چون جنگ اول و دوم خلیج فارس و موضوع اشغال افغانستان، ایتالیایی ها سعی کرده اند که روحیه ای اعتدالی و میانه داشته باشند. این امر می تواند مولفه هایی مشترک بین ایران و ایتالیا باشد.
ایران و ایتالیا می توانند در موضوعات مهم منطقه ای از جمله مسئله درگیری ها در سوریه و تحولات کلی منطقه خاورمیانه، همکاری و تعامل داشته باشند. این رویکرد می تواند در همکاری نزدیک تر ایران و اتحادیه اروپا (مخصوصا در موضوع سوریه) نقش ایفا کند. مهم ترین چالشی امروز اروپا بحث آوارگان و مهاجرین است. در طی چند روز پیش آقای باروسو در کنفرانسی در منطقه غرب رومانی اعلام کرد که تقریبا موضوع آوارگان بزرگترین چالشی اتحادیه در هفتاد سال گذشته بوده است. در این میان با روش ها، راه حل های افراطی و غیر منطقی هم نمی توان با این موضوع برخورد کرد. لذا باید نگاه انسانی به این موضوع حاکم باشد. یعنی باید بحث رویکرد ایجاد موانع و دیوارهای مصنوعی از دستور کار خارج شود و اتحادیه و کشورهای اتحادیه به طور جدی وارد ایفای نقشی فعال برای جلوگیری از حرکت مهاجرین یا آوارگان از سرچشمه اصلی خود داشته باشند. یعنی سوریه امن و آرام شود و شرایط برای مردم سوریه به گونه ای شود که دیگر مجبور به مهاجرت نباشند. در این زمینه هم ایران و ایتالیا می توانند نقش ایفا کنند. موضوع مهم دیگری مشترک ایران و ایتالیا که در آن همکاری داشته باشند و اولویت آقای دکتر روحانی هم در این زمینه اعلام شده بود، بحث مبارزه با خشونت یا جهان عاری از خشونت بود (که در سازمان ملل هم تصویب شده است و کنفرانسی بین المللی هم در تهران برگزار شد) و دو کشور می توانند ایفای نقش کنند. در همین مسیر شاید دیدار جناب آقای دکتر روحانی با پاپ به نظر من بعد بسیار مهم سفر ایشان به ایتالیا بود که جای بررسی و تحلیل خیلی بیشتر دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط ایران و ایتالیا به چه عواملی وابسته است؟
یکی از مهم ترین فاکتورهای روابط آینده بحث برجام است. یعنی نحوه اجرایی شدن برجام و این که پیشرفت در اجرای آن چگونه باشد، نقش مهمی دارد. در حال حاضر اگر شرایط خاصی پیش نیاید، طرفین علاقمند هستند که همکاری جدی داشته باشند. البته باید توجه داشت که این همکاری، یک همکاری برد- برد است. ایتالیایی ها از نظر اقتصادی در شرایطی هستند که به این نوع همکاری احتیاج دارند. چنانچه شرکت دانیلی بعد از قراردادهایی بعد از سفر آقای روحانی ، در حالی که سهام این کشور رو به افول بود و مشکلاتی داشت، بعد از این سفر، سهام این کشور با استقبال مواجه شد و رشد چشمگیری را به ثبت رساند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه امنیتی و ژئوپلیتیکی چه فرصت هایی را می توان برای همکاری دو کشور مدنظر قرار داد؟
همکاری با ایتالیا و کشورهای اروپایی را در چند لایه می توان بررسی کرد. این که ما احساس کنیم که همکاری استراتژیکی می توان با آن ها داشت، زود است و زود هنگام محسوب می شوند. به هر حال، آن ها ساز و کارهای امنیتی خود را دارند. بحث ناتو و سازمان همکاری و امنیت اروپا و ساختارهای سیاسی، امنیتی و دفاعی در اروپا در حال وجود دارد و در حال حاضر نمی توان صحبت از یک همکاری امنیتی- استراتژیک کرد، اما می توان صحبت از گفتگو و تعامل در موضوعات مهمی (که طرفین در این موضوعات نقش دارند) داشت. ایران قدرت تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه است و نقش تعیین کننده ای در منطقه آسیای میانه دارد و در حل و فصل مشکلات خاورمیانه نقش بارز و برجسته ای دارد. در این بین ایتالیا می تواند به عنوان یکی از اعضای اروپا شریکی جدی برای جمهوری اسلامی ایران در بحث هایی که طرفین منافع مشترکی در آن ها دارند باشد. در مورد فعلا بحث سوریه و عراق و حتی لیبی مطرح است. لیبی کشوری است که ایتالیا از دیرباز در آن نقش و نفوذ داشته است و نگران تحولات آن جا هم هست. از طرف آن جا مهاجرین زیادی می توانند به طرف ایتالیا بروند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گسترش روابط ایران و ایتالیا ممکن است چه پیامدهای دیگری داشته باشد؟
مهم ترین بحث این است که ایران مرحله جدیدی را با پسا برجام برای تعاملات پویای اقتصادی، فرهنگی، علمی، سیاسی و بین المللی با دنیا شروع کرده است. ایران از ظرفیت فوق العاده ای برخوردار است. ایران منابع فوق العاده ای در بحث انرژی و منابع زیرزمینی دارد. آنچه امروزه ایران دارد و به نوعی کل اروپا به این نیاز دارند، بحث سرمایه انسانی است که امروزه از آن به عنوان سرمایه هوشمند یاد می کنند. ایران نیروی متخصص بسیار خوبی دارد. در عین حال که دسترسی خوبی به بازاری پانصد میلیونی دارد و این موضوع می تواند برای اروپا تعیین کننده باشد.
