مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
با روی کار آمدن دولت جدید در ایران چشم انداز آینده کشور در بسیاری از حوزه ها تغییر کرده است و مذاکرات نیویورک و ژنو نشان داد که شناخت درست و مذاکره موفق و اصولی میتواند رسیدن به توافق را تسهیل کند. در اين بين وزیران خارجه ایران و گروه 1+5 بعد از پنج روز مذاکرات فشرده، بامداد یکشنبه رسما توافقنامه هسته‌ای امضا کردند.در همين راستا گفتگويي با دكتر مهدي مهطرنيا آينده پژوه سياسي داشته ايم.
مركز بين المللي مطالعات صلح : خانم اشتون گفت که چهار روز مذاکرات داشتیم که در طی آن به توافق رسیدیم که به جلو حرکت کنیم.مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا توافق هسته‌ای با ایران را دستاورد دیپلماتیک بزرگی دانست. تحليل شما از توافق اخير بني ايران و 5+1 در ژنو چيست؟
توافق ايران و غرب يك توافقنامه برخاسته از خرد سياسي در صحنه عمل و كنش هاي سياسي در آغاز قرن بيست و يك محسوب خواهد شد. توافقنامه ژنو 2013 بين ايران و غرب مي تواند نقطه عطفي در تاريخ تحريكات ديپلماتيك در نيمه نخست قرن بيست و يك در تاريخ به جا بماند. اگر چه اين توافقنامه گامي مقدماتي براي رسيدن به يك توافقنامه نهايي است، اما در صورت مديريت عقلانيت سياسي برخاسته از توان ملي ايران و از سوي ديگر نيز خرد سياسي برخاسته از مديريت بحران هاي بين المللي در چارچوب تحريكات ديپلماتيك توسط قدرتهاي بزرگ جهاني مي تواند زمينه ساز و زمينه پرور تحرك ديپلماسي برجسته در چهارچوب الگوي گيري در حر كت هاي مشابه در حوزه هاي گوناگون تحرك باشد .نبايد فراموش كرد سخنراني چندي پيش حسن روحاني رويس جمهور ايران در سازمان ملل متحد را كه محور اساس آن تاكيد بر استفاده از ابزار صلح و ديپلماسي به جاي خشونت و راديكاليسم در نظام بين المللي در جهت حل و فصل بحران هاي بين المللي بود. بدين تريب بايد گفت توافقنامه ژنو 2013 بين ايران كشورهاي پنج به علاوه يك نقطه عطفي در تحركات دييپلماسي در جهت حل و فصل مسالمات آميز بحران هاي بين المللي در قالب برد برد است. از سوي ديگر آنچه در ژنو بدست آمده است نشان ميدهد كه اگر گشورهاي مختلف در چارچوب عقلانيت سياسي و كاربرد كنشگران متخصص در زمينه ديپلماسي تحركات خود را شكل بخشند دسترسي به موفقيت افزايش مي يابد. در اين حال بايد به نقش مهم دكتر ظريف و تيم متخصص وي در اجرايي كردن سياست گزاري ها، تحرك قوي شوراي امنيت ملي، و مديرت رهبري نظام جمهوري اسلامي اشاره كرد. مي توان گفت كاربرد متخصصان در جاي خود در حركتهاي ديپلماتيك جهان ميتواند تا حد زيادي سرعت و شتابي به حركت هاي ديپلماتيك دهد و افراد متخصص مي توانند در تحرك ديپلماتيك سرعت و شتاب قابل قبولي را به همراه دقت به همراه داشته باشند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : در سند چهار صفحه اي مورد توافق هیچ تحریمی بیش از این نخواهد بود.تحریم نفتی ایران متوقف می شود و سطح فروش نفت در سطح فعلی حفظ و در آمدهای نفتی آزاد خواهد شد.تحریم پتروشیمی به طور کامل رفع و تحریم صنایع خودروسازی برداشته می شود.تحریم طلا و فلزات گرانبها برداشته می شود و تحریم های بیمه و حمل و نقل و مرتبط با نفت کلا برداشته می شود.اين امر چه پيامدي براي سياست خارجي ايران دارد ؟
تئوري هاي جنگ هاي نامتعادل برضد جمهوري اسلامي ايران كه تلاش داشت قدرت ايران را با بزرگنمايي رسانه اي تبديل به تهديدي منطقه اي و بين المللي كرده و اجماع جهاني و منطقه اي را بر ضد ايران مديريت نمايد هم اكنون با چالش جديد روبرو ميشود. در اين راستا كشورها منطقه اي برآن شدند كه تحركات خود را در زمينه اختلال در مسائل مربوط به حل و فصل مسئله هسته اي ايران اجرا كنند. تحركاتي كه سازمان منافقين خلق به همكاري صهيونيست ها ، برخي از سايت هاي خبري اروپايي براي تخريب مذاكرات و دادن گزارش هاي در ايجاد فضاي ناميمون در مذاكرات انجام دادند و فشارهايي كه برخي از خبرگزاري ها و نشر برخي از مدارك و اسناد براي تاثير گذاري بر روند مذاكرات انجام دادند همگي ناشي از اين امر است كه خيلي از كشورها به جز دو كشور مركزي يعني ايران و ايالات متحده امريكا در پهن دشت عمليات پنهان و سياست هاي ناآشكار خود در حوزه راديكاليسم علمياتي خويش تلاش داشته اند تا حدوي اين موافقنامه را به تعويق اندازند و وضع موجود را حفظ كنند. اما آنچه مسلم است اراده دو حكومت ايران و امريكا در جهت خرد سياسي در جهت برد برد موجب شد كه ديگر كنشگران نتوانند به غير از همراهي از روند مثبت ديپلماتيك هيچ گامي بردارند. ولي از اكنون به بعد بايد مراقب بود كه اين تحرك با اختلال روبرو نشود. يعني گامي كه در ژنو برداشته شده است مسئوليت دو كشور مركزي يعني ايران و امريكا را در جهت ايجاد فضايي مثبت در مديريت مذكرات در بستر برد برد فراهم ميكند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : با و جود برخي سخنان امريكاييها آيا حق غنی سازی ایران هم در عمل و هم در گفتار در دو جای متن به رسمیت شناخته شد؟
دانش واژه هايي كه در متن توافق به كاربرده شده است بسيار مهم است. آنچه مسجل است ايران در چارچوب دانش واژه ايي كه در تعهد نامه پذيرفته است هم اكنون حق مسلم داشتن غني سازي هسته اي تا 5 درصد را از آن خود كرده است. فراموش نكنيم كري و نو دمكرات هاي امريكا تحت تاثير جنبش هاي افراطي و راديكاليستي كه دولت واشنگتن را تحت فشار قرار ميدهند هستند. ميت رامني، مك كين، جنبش تي پارتي و نئوكان هاي امريكايي خود را پيشاپيش در انتخابات آينده كنگره شكست خورده ميدانند و مي خواهند از اين موضوع در جهت ايجاد فضايي مثبت در انتخابات بهره ببرند. لذا بايد به كري حق داد كه حتي اشاره اي به غني سازي اورانيوم در ايران نكرده باشد و در چارچوب اهداف خود باري جامعه ملي امريكا به بيان اين نكته نپرداخته باشد. اما مسلما تحركات ظريف در قالب وحدت ملي، شوراي امنيت ملي و بالاتر از همه رهبري نظام جمهوري اسلامي ايران است و در آن حق مسلم داشتن انرژي هسته اي صلح آميز مفروض شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : براساس این توافق ساختار برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران به طور کامل حفظ می شود و هیچ عقبگردی وجود ندارد و غنی سازی ادامه می یابد. دو طرف اقدامات اولیه‌ای را دو طرف به مدت ۶ ماه انجام خواهند داد و تعهدی برای رسیدن به یک راه حل نهایی خواهند داشت. پيامدهاي منطقه اي اين توافق براي ايران چيست؟
انزواي سياسي ايران در منطقه در مرحله نخست از بين خواهد رفت و كشورهاي عربي كه تحت تاثير القائات جنگ نامتعادل ايران را تهديدي براي تحركات خود در منطقه ميديدند از اين قاعده باز خواهند ماند. كشورها با توجه به حل وفصل پرونده هسته اي امكان تسري اين حل وفصل در مسائل ديگري چون سوريه و بحران هاي خاورميانه تلاش خواهد شد نزديكي خود با ايران را بار ديگر رقم زنند. در اين چارچوب بايد در اين انديشه بود اسرائيل از اين امر عصباني است و با حل و فصل مساله ايران و امريكا در پرونده هسته اي نگاه ها در بزرگنمايي تهديد ايران در خاورميانه كاسته خواهد و بار ديگر نگاه ها به تهديد اسرائيل و ايجاد اجماع بر ضد تل آيو شكل خواهد گرفت و بار ديگر توجه به صلح اعراب و اسرائيل جلب خواهد شد. در اين جاست كه نودمكرات هاي امريكاي خواهند توانست دولت مستقل فلسطين را بر اسرائيل تحميل كنند . من در 5 سال قبل گفته كه نگاه امريكا به اسرائيل با قرن بيست و يك متفاوت است و امروزه صهيونيست هاي نيويورك نشين صهيونيست هاي تل آويو را كنترل ميكند و دستيابي به توافق هم بيانگر اين امر است و به قول نتانيا هو يك موافقنامه بد بين ايران و غرب امضا شده است. گذشته از اين نيز بايد منتظر نگراني برخي از بازيگران بود كه نگران از دست دادن بازارهاي خود در رقابت با كالاهاي غربي خواهند بود. همچنين نوعي رقابت براي نزديك شدن به ايران آغاز خواهد شد
مركز بين المللي مطالعات صلح : براساس این توافق، در مقابل جمهوری اسلامی ایران یکسری اقدامات اعتمادساز انجام می دهد.به عنوان یک اقدام اعتمادساز ظرف 6 ماه آینده فعالیت های خود در اراک، نطنز و فردو را گسترش بیشتر نخواهد داد و در شش ماه آینده و با مذاکراتی که به سمت رفع کلیه تحریم های سازمان ملل شورای امنیت و تحریم های دو و چند جانبه حرکت خواهد کرد. حال چالش اي فراروي مذاكرات آتي چيست؟
چالش هاي موجود را بايد در سه سطح داخلي، منطقه اي و بين المللي بر محور راديكاليسم ببينيم. آنچه مسلم است برخود ايران و امريكا در محور حل پرونده هسته اي به سمت تعامل سازنده است و اين تعامل سازنده در صورت تسري و رسيدن به توافق نامه نهايي امكان تسري بيشتري در حوزه هاي ديگر اصطكاك بين ايران و امريكا در نوهارتلند و خليج فارس و فلات ايران و سپس هارتلند نو يعني خاورميانه خواهد داشت. در اين راستا بسياري از كشورهاي جهان در منطقه و فرامنطقه نزديك شدن ايران و امريكا را در چارچوب تعامل سازنده و نزديكي يك قدرت منطقه اي با قدرت بزرگ جهاني در راستاي شكل بخشيدن به نظم نوين جهاني تصوير خواهند كرد. با وجود اينكه ايران اعلام كرده است حل مساله هسته اي ايران با حل مسله ايران و امريكا ارتباط چنداني ندارد اما در نهايت بايد گفت تاثير حل مساله ايران و امريكا بر مساله كلان ايران و امريكا قابل پيش بيني است و دير و يا زود نتايج خود را در حوزه وسيع تري به نمايش مي گذارد. لذا چالشها در سه بخش داخلي، منطقه اي و بين المللي را بايد مورد پيش بيني قرارداد و براي مديريت آن ادبيات، رفتار و اقدامات پيش بيني شده اي ترسيم كرد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
