مركز بين المللي مطالعات صلح- IPSC
روابط عربستان و اسرائيل از جمله روابطي است كه در خاورميانه با ابهام ها پنهان كاري هاي مختلف در بعد علني و عملي روبرو بوده است. چنانچه گاه مقاماتي چون سفیر سابق اسرائیل در سال های 1965 تا 1970 در لندن به روابط عمیق و گسترده ملک سعود و ملک فیصل با اسرائیل اشاره كرده اند. در سالهاي اخير نيز برخي خبرها در مورد همكاري هاي اطلاعاتي و امنيتي منتشر شده و در سال گذشته نيز بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائيل در گفتگویی وجود روابط دوستانه و قوی بین این رژیم و عربستان سعودی را تایید کرد. در این میان، برای بررسی بیشتر آینده ی همگرایی های ریاض و تل آويو گفتگویی با سيد امير موسوي کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه انجام داده ایم:
واژگان كليدي: آينده روابط اسرائيل و عربستان، روابط اسرائيل و عربستان ، بسترهاي روابط اسرائيل و عربستان، محور تركي- عربي، همگرايي اسرائيل و عربستان ، ظرفیت های همگرایی در روابط اسرائيل و عربستان، همكاريهاي امنيتي و نظامي عربستان و اسرائیل
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش و نگاه آمریکا در روابط کنونی اسرائيل و عربستان چیست؟
عربستان از زمان ايجاد پادشاهي مشكلي با اسرائيل نداشته و ندارد. دو بعد رابطه بين اين دو يا پنهاني و علني وجود دارد. پنهاني طولاني و بيشتر بود و سطح علني آن محدود و مشخص با افراد ويژه است. عربستان به صورت پنهاني مدافع منافع اسرائيل به گونه غير مستقيم و حتي در مواردي به گونه مستقيم است. در گذشته و در جنگ مصر با اسرائيل آنان بر ضد ناصر موضع گرفتند. در رابطه با جنگ سي و سه روزه كاملا حزب اله را محكوم كردند. در غزه هم حماسي ها را منزوي كردند و در جهت رفع محاصره غزه تلاشي نكردند. برخوردهاي تندي هم با جهاد اسلامي انجام دادند. سعودي ها زير نفوذ امريكا و از متحدان امريكا هستند. تلاش هاي امريكا در حالي است كه عربستان كشور مسلطي بر شوراي همكاي خليج فارس است و تقريبا پولهاي كلاني در امريكا سرمايه گذاري كرده است. امريكايي ها با توجه به نوع نگاه به عربستان اين كشور را هميشه در كنار رژيم اسرائيل در منطقه قرار ميدهد. چنانچه اكنون نيز هيچ گونه مشكلي بين رياض و تل آويو جود ندارد. يعني قبلا روابط پنهاني بود، اما اكنون با حضور بندر بن سلطان و محمد بن نايف وزير كشور اين دو مهره هايي هستند كه مستقيما با رژيم صهيونيستي ارتباط دارند. ديگر بندر بن سلطان هماهنگ كنده روابط رياض- وشنگتن- تل آويو است و خبرهاي و گزارش هاي زيادي در اين مورد در رسانه ها و .. وجود دارد.
گذشته از اين اخيرا وزير دفاع امريكا قراردادي با اسرائيل بست و سپس مكمل اين قرارداد را با رياض بست و بعد به امارت رفت و اعلام كرد كلا اين قرارداد 7 ميليار دلار است.يعني عربستان، امارات و اسرائيل را يكي مي دانند. اين نشان دهنده اين است كه فروش هاي تسليحات به اسرائيل، عربستان و امارات مكمل هم هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آيا تفاوت هایي در سیاست منطقه ای ریاض و تل آويو در حوزه مسائل خاورمیانه وجود دارد؟
نه. برعكس در شرايط كنوني اين سياست ها مكمل همديگر هستند. اگر به سخنان نتانياهو توجه كنيم وي به در خطر بودن كشورهاي حوزه خليج فارس به خاطر قدرت جمهوري اسلامي ايران، برنامه هسته اي ايران و قدرت موشكي ايران اشاره ميكند. اسرائيلي ها حتي گاهي دم از حفاظت از منافع اهل تسنن در منطقه ميزنند و در جهت جنگ مذهبي و طايفه گري در منطقه تلاش ميكنند. در اين حال تلاش بر اين است كه به جاي اسرائيل ايران به عنوان دشمن ملت عرب معرفي گردد. اكنون نيز سعود الفيصل رسما اعلام كرده است كه مشكلي با اسرائيل نداريم و حداقل اسرائيل قابل مهار توسط امريكا است، اما جمهوري اسلامي ايران غير قابل مهار و خطر جدي براي امت عربي معرفي ميگردد. مثلا در جايي كه غرب در قراردادن نام حزب اله در ليست سياه تروريستي تعلل ميكند بحرين و كشورهاي خليج فارس حزب اله را در ليست تروريست ها قرار ميدهند. امري كه كلا در خدمت به رژيم صهونيستي است. همچنين از اين ديدگاه مشكل اكنون ايران است. يعني ادبيات رژيم صهيونيستي بر زبان مسئولان عربستان سعودي جاري است. همچنين اكنون غرضاوي در قطر و العريفي در رياض جهاد را در سوريه مي دانند نه اسرائيل.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: سال گذشته نخست وزير اسرائيل در مصاحبه‌اي که در تارنماهاي اينترنتي منتشر شد، گفت که روابط بين تل‌آويو و رياض در زمينه‌هاي گوناگون دوستانه و قوي است. نتانياهو افزود که رژيم اسرائيل و عربستان سعودي منافع اقتصادي و سياسي مشترکي در خاورميانه دارند.آيا افزايش روابط دو قدرت اقتصادی و سیاسی عربستان و اسرائيل نظم منطقه‌ای را تحت تاثير عمده قرار ميدهد؟
بله صد درصد. به خاطر اينكه آنها به دنبال اين هستند كه يك تركيب قدرت جديدي در منطقه ايجاد كنند. تا سال 2006 روابط اسرائيل و عربستان در لفافه بود و بدان اشاره نمي كردند. رفت و آمدها، توافقنامه و مبادلات تجاري و.. سرمايه گذاري هاي مشترك و.. در پنهان بود، ولي بعد از 2006 علني شده است. همچنين متحدان سوريه در منطقه از جمله در لبنان هم به اين نكته اشاره ميكنند كه ما با اسرائيل مشكلي نداريم و خريدهاي كلان، سرمايه گذاري ها و توافقنامه هايي امنيتي و سياسي دارند. مثلا مسئولان اسرائيلي در كنفرانس هاي امنيتي دوحه شركت ميكنند. امري كه قبلا وجود نداشت. من فكر ميكنم اكنون همه چيز آشكار شده و عربستان در مسير همكاري با اسرائيل قرار گرفته است. در شرايط كنوني سياسي و اجتماعي عربستان بندر بن سلطان تلاش ميكند از راه ارتباط با تل آويو مسائل امنيتي و سياسي خود را حفظ كند. در وهله ديگر مهار پيش روي و حضور ايران در منطقه را هم مد نظر دارند. لذا جلسات هماهنگي ها و تبادل نظرهايي انجام ميگيرد. من فكر ميكنم موضوعاتي چون اتحاديه عرب، تعاون اسلامي و.. بي معني است و آنان كاملا در جهت سازمان جديد منطقه اي با حضور فعال و گسترده رژيم صهوينيستي حركت ميكنند. حتا در رزمايش دريايي اخير در خليج فارس (كه امريكايي ها با 30 كشور جهان برگزار كردند) اسرائيل مديريت امنيتي و اطلاعاتي، چتر بازي و غواصي را به عربستاني ها و اماراتي ها آموزش داد. لذا من فكر ميكنم تفاهم گسترده و استراتژيك است و با توجه به مهار حماس و دور شدن از ايران تلاش ميشود بعد از سقوط سوريه و مهار يا از بين بردن حزب اله در منطقه رويكرد هاي خود را پيگيري كنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گزارشی که دانشگاه تل آویو در ماه می گذشته منتشر کرد، عربستان سعودی آخرین امید و خط دفاعی اسرائیل است و عربستان را به عنوان آخرین شانس برای حفاظت منافع سیاسی خود در جهان عرب توصیف می‌کند. در این گزارش آمده است که بیشتر همپیمانان رژیم اسرائیل در منطقه سقوط کرده‌اند و نمی‌توانند نقش مهمی در جهان عرب ایفا کنند. از این رو عربستان سعودی تنها کشوری است که در برابر جمهوری اسلامی ایران ایستاده است و آخرین خط دفاعی تل آویو علیه تهران است. در تحولات یک سال گذشته خاورمیانه، مهمترین متغیرها و بسترهای همکاری اسرائيل و عربستان در چه حوزه هایی قرار داشته است؟
من احساس ميكنم اسرائيل و امريكا تكفيريون را در منطقه قوي ميكنند. مطمئنا بعد از فوت عبداله پادشاه سعودي مي دانند كه مشكلاتي بين خاندان سلطان، نايف و عبداله با حضور بندر بن سلطان ايجاد ميشود و احتمال بحران زياد است. لذا اسرائيلي ها سرمايه گذاري كلاني در جهت مديريت در منطقه انجام ميدهند. اكنون قطر در جهت رهبري جهان عرب مورد حمايت امريكا و اسرائيل است. همچنين آنها به تشديد موضع شيعي و سني در منطقه دامن ميزنند تا ايران را مهار كنند و ملت هاي منطقه نزديك ايران نگردند. القاي حمايت ايران از ديكتاوري به نام اسد و علوي بودن وي به شدت در حال جا انداختن در محافل رسانه اي و.. منطقه است. در حالي كه تبليغات ما ضعيف است و نتوانسته ايم بر افكار عمويم منطقه تاثير گذاريم. تقويت خط فتنه گري و طايفه گري در منطقه خطرناك است و اسرائيل هم مي داند عربستان عربستان ده سال پش نيست.
در يك سال گذشته روابط اسرائيل و عربستان در وهله نخست حول مسائل امنيتي و نظامي بوده است. چنانچه توافقهايي بسيار خوبي انجام گرفته است. دوم رويارويي با ج.ا. ايران و خط مقاومت در منطقه است. به نظر من ارتباط اقتصادي كلاني وجود ندارد. عربستان از راه امريكا متعهد شده كه برنامه هايي چون پشتيباني مالي تسليح در برابر ايران توسط عربستان انجام گيرد و بعد فني ، مديريت امور ، پيگيري، تجسس و ضربه زدن توسط صهيونيست ها انجام گيرد. اين در حالي است كه نخبگان بر عليه اين روابط موضع گيري نميكنند و تمركز همه بر چگونگي قدرت گيري ايران و مقاومت و سرنگوني سوريه معطوف شده است. اين در حالي است كه دو جزيره عربستان در درياي سرخ در اختيار اسرائيل است ولي تاكنون مطالبه نميشود. از زمان ناصر كه سعودي ها جزاير را در اختيار ناصر قرار دادند، اسرائيلي آن را تصرف كردند. رياض از دو جزيره سخني نميزند در حالي بحث هاي انحرافي جزاير سه گانه ايران را مطرح مي كند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پايگاه ويکي‌ليکس فاش کرده بود که عربستان سعودي به سراغ موساد رفته است که سازمان اطلاعاتي آن کشور را براي «گردآوري اطلاعات و مشاوره درباره ايران» کمک کند و مقامات سعودی برای تحقق این موضوع یک میلیارد دلار بودجه برای سرویس جاسوسی اسرائیل (موساد) در نظر گرفته اند. به نگاه شما وضعیت همکاری نظامی و امنیتی دو کشور چگونه قابل تحلیل و بررسی است؟
همچنان كه گفته شد پرداخت مالي توسط عربستان انجام ميشود دو رياض دو خدمت دريافت ميكند. نخست تقويت جايگاه وهابيت از نظر امنيتي و نظامي در منطقه با كمك امريكا و دوم مهار قدرت ايران در منطقه و جهان و بزرگنمايي خطر هسته اي ايران، بزرگنمايي خطر شيعه گري . به علاوه اسرائيل با دريافت امكانات مالي و رواني از كشورهاي خليج فارس حتي در برابر خواست امريكاي ها هم ايستادگي مي كند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نتانیاهو گفته بود كه اسرائیل و عربستان سعودی منافع اقتصادی و سیاسی مشترکی در خاورمیانه دارند.ماموریت تقویت روابط بین عربستان و اسرائیل است. آینده ی روابط اسرائيل و عربستان را با توجه به متغیرهای دخیل، با چگونه مورد بررسی قرار می دهید؟
من پيش بيني ميكنم كه اگر موفق شدند وضعيت سوريه را به نفع خود تمام كنند ما با سازمان جديد و همگرايي نويني بين تركيه، عربستان سعودي اسرائيل و حتي مصر روبرو خواهيم شد. اين امر براي فلسطيني ها، عرب ها و مسلمانان و ايران مصيبت و خطر جديد است. اكنون از نظر ذهني اين زمينه سازي ايجاد شده است. اكنون دشمن به جاي اسرائيل ايران شده است و اولويت هاي جهادي هم دگرگون شده است. عربستان مي تواند توافق استراتژيكي با تل آويو، آنكارا و حتي شايد قاهره انجام دهد. به هر حال در آينده گسترش روابط اسرائيل و عربستان تا سطح باز شدن سفارت خانه ها بعيد است، اما از نظر سياسي و امنيتي روابط عادي و علني ميگردد. قباحت رابطه با اسرائيل در تبليغات افكار عمومي در حال از بين برده شدن است. يعني حال بعد پنهاني روابط پايان يافته و علنا سعود الفيصل و بندر با اسرائيل در ارتباط هستند.
گفتگو از: فرزاد رمضانی بونش
