نگاه ها در درون طالبان به صلح با دولت افغانستان -گفتگو با دکتر سید وحید ظهوری حسینی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

حامد کرزی تا پایان دوره‌ی کاری‌اش در آرزوی گفت‌وگو با طالبان بود و با وجود انتفادهای فراوان، هر روز آنها را “برادر” می‌خواند؛ اما ره به جایی نبرد. اما رایزنی مقامات دولت افغانستان برای پیشبرد مذاکرات صلح ادامه یافت. گمانه زنی ها از نزدیک شدن دیدگاه های افغانستان و پاکستان در موضوع صلح با مخالفین حکایت دارد. برای همین منظور گفتگویی با دکتر سید وحید ظهوری حسینی داشته ایم:

واژگان کلیدی: طالبان و صلح با دولت افغانستان، نگاه ها ی طالبان به صلح با دولت افغانستان، طالبان ، صلح افغانستان

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا بسترهای موجود در مذاکرات صلح طالبان با دولت وجود دارد؟

کاملا مسئله کش و قوس داری است. هم طالبان به این راضی شده‌اند که به مذاکرات تن بدهند و هم دولت افغانستان به دنبال ارتباط با طالبان است و هم این که بالاخره عملیاتی به نام عملیات ذوالفقار هم در منطقه هیرمند که بیشتر کشورهای خارجی در آن جا در گذشته نتوانسته بودند موفق شوند، صورت گرفت. این عملیات بسیار موفقیت آمیز بود. احتمال دیگر این است که طالبان تاریخ مصرفشان به پایان رسده است یا این که به نحوی رو به اضمحلال هستند و دچار دو دستگی و چند دستگی شدند و تعدادی از آن‌ها افراطیونی هستند که به داعش پیوسته‌اند. تعدادی از آن‌ها هم مصالحه جویانی هستند که به دنبال ارتباط با دولت افغانستان هستند و تعدادی هم به نحوی مربوط به مناطق بومی و عادی مردم بوده‌اند. مسلم است که آن‌ها هم به دنبال رابطه با مناطق خود و حاکمیت ملی و دولتی هستند و چندان تن به دستورهای طالبان نمی‌دهند. در این رابطه دولت افغانستان به دنبال راهکاری هست که بعد از مدت‌ها که دولت آقای کرزای موفق نشده بود که با طالبان علی رغم تلاش‌های زیاد ارتباطی برقرار کند و این تلاش‌ها نتایج مثبتی نداشت، اما امروز دولت آمریکا با حمایت دولت افغانستان وارد این قضیه شده است و به نحوی طالبان هم راضی به مذاکره شده‌اند و حتی ملاعمر هم اعلام آمادگی کرده است که به مذاکرات صلح بپردازد. با توجه به این که یکی از اعضای حزب اسلامی در معاونت آقای دکتر عبدالله قرار دارد و به عنوان رئیس شورای اجرایی است، بحث آن است که آن‌ها خود را شریک قدرت می‌دانند و بهانه ای برای طالبان وجود ندارد که بخواهند مخالفت کنند. یا اگر طالبان افراطی می‌خواستند مخالفت کنند، امروز با این اعمال نفوذی که حزب اسلامی در دولت افغانستان می‌کرد، این بهانه دیگر دست آن‌ها نیست.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط موجود، بازیگران عمده دولتی (دو جریان دولتی موجود در افغانستان) چه نگاهی به مذاکرات صلح دارند؟

دو جناح عمده دولتی یا تیم آقای اشرف غنی و آقای دکتر عبدالله ، هر دو جریان مهم حاکمیت در افغانستان و جریان‌های قومی وابسته هستند و بسیاری دیگر از اقوام افغانستان هم با این دو جریان حاکمیت ارتباط دارند. در این روند شورای عالی صلح افغانستان که در زمان حیات شهید ربانی تأسیس شده بود و بعدا با ریاست پسرش یعنی آقای صلاح الدین ربانی ادامه کار داده است، اکنون که آقای صلاح الدین به عنوان وزیر خارجه انتخاب شدند، شورای عالی صلح تحت سرپرستی معاونین و همکاران اداره می‌شود، اما عملا این همکاری‌ها در قالب دولت در حال شکل گیری است و دولت افغانستان و دو جریان اصلی حاکمیت با همکاری شورای عالی صلح تحت عنوان شورای عالی صلح سعی دارند که بتوانند این مذاکرات و روابط با طالبان را به نتیجه برسانند. اما این موضوع دلایلی هم دارد که به آن خواهیم پرداخت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی نگاه احزاب عمده افغانستان به روند مذاکرات چیست؟

اکثریت مردم افغانستان علاقمند به امنیت و صلح در افغانستان هستند. مخصوصا بعد از انتخابات اخیری که در افغانستان پیش آمد و چالش‌ها و مشکلاتی که ممکن بود حتی افغانستان را به جنگ‌های داخلی و به ورطه سقوط بکشاند، توافق دو رهبر و دو کاندید ریاست جمهوری و تشکیل دولت وحدت ملی در واقع کل آرای ملت افغانستان را شامل می‌شود. این دو نفر به نمایندگی از کل ملت هستند، کل ملت هم از دولت حمایت می‌کنند. بنابراین زمینه را مساعد می‌سازد که سایر اقوام و احزاب و شخصیت‌ها از این دولت و ارتباطی که وجود دارد، حمایت کنند. اکثریت به دنبال این هستند که چون عده ای از طالبان هم با دولت افغانستان ارتباط برقرار کرده‌اند و از طرف دیگر هم فعالیت‌های پاک سازی صورت می‌گیرد، زمینه تأمین صلح در افغانستان و امنیت که خواست عموم مردم افغانستان است، می‌باشد. من گمان می‌کنم که آن‌ها به این خواست و به این اراده خواهند رسید، منتها دخالت‌های خارجی و مشکلاتی که در پی هست، شکل حضور اپوزیسیون و مخالفین مسلح را به شکل دیگری در افغانستان به وجود بیاورند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت موجود و تحولاتی که در دو هفته گذشته در ارتباط با گروگان گیری و تداوم درگیری طالبان شده است، چند نوع نگاه در بدنه طالبان نسبت به صلح وجود دارد؟

در واقع سه نگاه عمده در بدنه طالبان وجود دارد. یک گروه از آن‌ها کسانی هستند که به صورت افراطی فعالیت می‌کنند و نهایتا هم رابطه خود را با داعش برقرار کردند و پای داعش را در افغانستان باز کردند و گروگان گیری اخیر که اتفاق افتاد، در نتیجه فعالیت‌های گروه‌های افراطی تحت پوشش داعش بوده است. آن‌ها با شیعیان مخالف هستند و به این لحاظ تقریبا سی نفر از شیعیان در افغانستان را گروگان گرفته‌اند . دولت افغانستان به شدت به دنبال این است که این گروگان‌ها را آزاد کند. دیدگاه دیگری که در بین طالبان وجود دارد این است که آن‌ها افراطی هستند و می خواهند شرایط سلفی گری ، تکفیری و وهابی گری را در افغانستان رشد دهند ولی نه در ارتباط با داعش، بلکه به صورت مستقل فعالیت می‌کنند . تعداد آن‌ها بسیار اندک شده است و بیشتر آن‌ها به داعش پیوسته‌اند. جریان دیگر هم جریان میانه رو هست . این جریان جریانی است که به دنبال مصالحه و در ارتباط با دولت افغانستان است و در واقع امید بیشتر کسانی که می‌خواهند با طالبان مصالحه کنند، همین جریان است. بعضی از این‌ها امروزه در دولت افغانستان مسئولیت‌هایی را دارند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت موجود چه بازیگرانی در سطح منطقه و بین الملل از روند مذاکرات صلح دولت افغانستان و طالبان حمایت می‌کنند؟

مسلما دولت‌های همسایه و منطقه ای که از افغانستان حمایت می‌کنند و نسبت به افغانستان دلسوز هستند، سعی می‌کنند از روند صلح در افغانستان حمایت کنند. اما می دانیم بعضی از کشورها مثل پاکستان هم هستند که امروز به دنبال صلح در افغانستان نیست و همیشه سعی دارد که این رابطه را خراب کند. همچنین ارتباط افغانستان را با سایر کشورهای منطقه و همسایه‌ها مخصوصا با هندوستان ضعیف کنند. به این دلیل که منافع خود پاکستان ممکن است به خطر بیفتند. اما لطمه ای که پاکستان از سوی طالبان خورد، موجب شده آن‌ها هم راضی به این رابطه هستند که با طالبان باید به مصالحه برخیزند. کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران همیشه هم گام با ملت افغانستان بوده است و در رابطه با فعالیت‌های مختلف برای رفع مشکلات افغانستان چه از نظر اقتصادی و چه از نظر امنیتی و چه از نظر قاچاق و مسائل توریسم و کنفرانس‌های بین المللی از حمایت افغانستان دست بر نداشته است و ارتباط نزدیک و همکاری خوبی با افغانستان داشتند. کشورهایی مانند چین و کشورهای آسیای میانه و همچنین روسیه به دنبال اعمال موقعیت سیاسی خود در افغانستان و چین هم به دنبال اعمال موقعیت اقتصادی خود در افغانستان است. در این میان تنها کشوری که از منطقه دور است و به دنبال جایگاه در افغانستان است، امریکا و اروپا هست که اروپا در قالب ناتو تنها راهی که برایشان باقی می‌ماند از طریق پاکستان است . بر این اساس اگر رابطه خوبی با افغانستان دارند به خاطر مسائل خارجی و اعمال فشارهایی است که از سوی کشورهای غربی و آمریکا صورت می‌گیرد، نمی‌تواند به علایق خودش جامه عمل بپوشاند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی روند صلح در افغانستان به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد؟

اگر در افغانستان امروز موقعیت ژئوپلیتیکی و استراتژیکی را مدنظر قرار ندهیم، روند صلح خیلی زود به نتیجه خواهد رسید. اما می دانیم که به عنوان جاده ابریشم از نظر اقتصادی موقعیت خاصی داشته و همچنین موقعیت استراتژیکی افغانستان در سطح کشورهای بزرگ منطقه و میلیون‌ها دلار هزینه ای که کشورهای غربی و اروپایی مخصوصا ناتو در افغانستان کرده است، باعث می‌شود که کشورهای خارجی از طریق افغانستان به اهداف خود برسند، لذا اعمال سیاست‌های کشورهای خارجی ممکن است چشم انداز صلح و ثبات را به خطر اندازد . در غیر این صورت شرایط صلح در افغانستان با حاکمیت مردمی و با هماهنگی که به وجود آمده، روند کنونی حاکمیت در افغانستان بر اساس خوسته های دولت وحدت ملی و آقای دکتر عبدالله شکل می گیرد.