مركز بين المللي مطالعات صلح–IPSC
اكنون 9 ماه است كه لبنان درگیر بحران تشکیل کابینه است؛ بطوریکه بعد از گذشت این مدت طولانی و معرفی “تمام سلام” به عنوان نخست وزیر و مأمور تشکیل کابینه جدید، هنوز دولت لبنان تشکیل نشده است. در حال حاضر بسیاری از گروهها به دنبال تشکیل دولتی بر اساس فرمول 9-9-6 هستند، یعنی دولتی متشکل از 9 وزیر از گروه “14 مارس”، 9 وزیر از گروه “8 مارس” و 6 وزیر پیشنهادی رئیس جمهور است. گروه وابسته به “جنبلاط” و ائتلاف “8 مارس” آن را پذیرفته‌اند، اما ائتلاف “14 مارس” آن را رد کرد. در اين بين در ماه هاي گذشته عربستان نقش ويژه اي در اين كشور بازي كرده است؛ نقشي كه با توجه به انفجارها در لبنان و بحران در سوريه قابل تامل تر شده است. در همين راستا براي بررسي بيشتر نقش عربستان در لبنان گفتگويي با دكتر علي اميدي، استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان داشته ايم:
واژگان كليدي: لبنان، بحران تشکیل دولت لبنان ، عربستان، گروههای تکفیری، نقش عربستان در لبنان، اهداف رايض در لبنان، روابط عربستان و لبنان
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به تاكيد مقام هاي غربي، نقش عربستان در مساله عدم تشكيل دولت در لبنان چيست؟
مشکلات لبنان در سطوح مختلف قابل بحث است. متغیرهای منطقه ای یکی از آنهاست. قطعا نیروهای منطقه ای در صحنه سیاسی لبنان زورآزمایی می کنند. عربستان با حمایت از گروههای سیاسی همسو سعی دارد که دولت همسو در لبنان حاکم باشد تا به این ترتیب نیروهای مترقی هم در لبنان و هم در سطح منطقه تضعیف گردند و جبهه محافظه کاری در خاورمیانه قوی باشد. عربستان با استفاده از نفوذ مالی، حتی رییس جمهور لبنان را تا حدودی به سمت خود کشانده است. اظهار نظر میشیل سلیمان، رییس جمهور لبنان، مبنی بر دریافت سه میلیارد دلار کمک نظامی از عربستان در این راستا محسوب می شود. بهرحال پول جاذبه دارد و دولتها ضرورتاً اخلاق مدار نیستند و به سمت دولتهای کمک کننده گرایش نشان می دهند. از سوی دیگر، عربستان و گروههای سیاسی همسو با آن در لبنان از حمایت دیپلماتیک غرب نیز برخوردارند. غرب نیز مایل به تشکیل دولت متمایل به غرب و محافظه کاری در لبنان است. غرب هیچوقت جنبش مقاومت در لبنان را برنتابیده و بحران کنونی تشکیل دولت در لبنان در این راستا ارزیابی می شود. ولی باید خاطرنشان ساخت که مشکل لبنان فقط مسائل بین المللی یا عربستان نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترين اولويت هاي امنيتي و سياسي رياض در لبنان امروز چيست؟
متاسفانه عربستان یک رژیم وابسته به غرب و آمریکا است. رژیم های وابسته نیز بیشتر منافع اربابان خودشان را نمایندگی می کنند. به نظر می رسد که امنیت اسراییل از طریق دولت متمایل به غرب در لبنان یکی از اهداف اصلی عربستان در صحنه سیاسی لبنان می باشد. دولتهای دست نشانده اهداف مستقل در سیاست خارجی ندارند. در ديگر سو، کاهش نفوذ ایران در لبنان و نهایتاً تضعیف حزب الله از اهداف اصلی عربستان می باشد. از اینرو می بینیم با توجه به نقش مفید عربستان برای منافع غرب، کارنامه سیاه حقوق بشر این کشور کاملاً با اغماض روبرو شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بحران در سوريه چه نقشي در رويكرد لبناني رياض داشته است؟
قطعا استراتژی عربستان سقوط حکومت بشار اسد است. لبنان دروازه سوریه به جهان خارج است. وجود یک دولت ضد اسد در لبنان یعنی تنگ تر کردن حلقه محاصره علیه حکومت بشار اسد. از اینرو شاهدیم که عربستان سعی دارد که از تشکیل دولت مستقل یا بیطرف خودداری کند. بنابراین، علی‌رغم اینکه “تمام سلام” از اعضای “14 مارس” است و دارای شخصیت میانه رو محسوب می شود ولی به او اجازه تشکیل دولت نمی دهند؛ چون به قدرت رسیدن او کاملاً با مواضع دولی چون عربستان در قبال بحران سوریه همسویی ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني مهمترين احزاب و جريان هاي همگرا با عربستان در لبنان چه گروه هاي هستند؟
همانگونه که می دانید احزاب سیاسی در لبنان در راستای گسل های مذهبی شکل گرفته اند. ولی از زمان ترور رفیق حریری و تحولات منطقه ای و بین المللی متعاقب آن یک نوع ائتلافی بین احزاب اصلی وابسته به اهل سنت و احزاب مسیحی ایجاد شده است. مهمترین بازیگران حزبی لبنان عبارتند از گروه المستقبل(نماینده اهل سنت)، گروه جریان آزاد (مسیحی) که اخیراً دچار انشقاق شده، حزب الله، امل، سوسیالیست ترقی خواه(دروزی ها)، کتائب و غیره هستند. این احزاب تحت دو ائتلاف سیاسی “14 مارس” و “8 مارس” دو قطبی شده اند. متاسفانه در حال حاضر گروههای اصلی سنی و بسیاری از گروههای مسیحی به جریان 14 مارس سمپاتی نشان می دهند و این ائتلاف نیز با عربستان همکاری دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظرداشتن حضور رو به افزايش گروه هاي تكفيري و سلفي در مناطق مختلف لبنان رويكرد و نوع نگرش عربستان به اين جريان ها چيست؟
در اینجا باید بین مواضع رسمی عربستان و افراد ذینفوذ در دولت عربستان فرق بگذاریم. عربستان هیچوقت رسما از گروههای تکفیری مانند القاعده حداقل بعد از 11 سپتامبر حمایت نکرده است. ولی اعتقاد بر این است که برخی از افراد ذینفوذ مانند شاهزاده «بندر بن سلطان» در دربار سعودی از این گروهها استفاده ابزاری می کنند. بنابراین اتصال مستقیم گروههای تکفیری به دولت سعودی خیلی سخت است. ولی در اینجا آن جمله معروف که “دشمن دشمن من دوست من است” در قضیه حمایت تلویحی عربستان از گروههای تکفیری صدق می کند. مادامی که گروههای تکفیری در راستای منافع عربستان در لبنان، سوریه و عراق عمل می کنند از حمایت غیر مستقیم دولت سعودی برخوردارند. ولی باید متوجه بود که عربستان یک دولت عملا مستقل محسوب نمی شود. از آنجا که آمریکا و اسراییل گروههای تکفیری را در راستای القاعده می دانند عربستان هیچوقت جرات نمی کند که به حمایت رسمی و وسیع از گروههای تکفیری به عمل آورد. ولی ماجرای کشته شدن تروریست تکفیری “ماجد الماجد” در زندان لبنان نشان می دهد که بین گروههای تکفیری و دولت سعودی در مواقعی سمپاتی وجود دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده حضور عربستان در لبنان به چه متغيرهايي وابسته است؟
تحولات سوریه، کیفیت روابط تهران-ریاض، انتخاب رییس جمهور و نتایج انتخابات پارلمانی در لبنان نقش تعیین کننده ای در مداخله عربستان در لبنان ایفا خواهد کرد. اگر دولت بشار اسد سقوط کند گروههای همسو با جنبش مقاومت نیز در لبنان ضعیف خواهند شد. البته هیچگاه نیروههای همسو با مقاومت از بین نخواهند رفت، زیرا این نیروها بیشتر خودجوش و درونزا هستند. به عبارت دیگر، هیچوقت نیروهای همسو با عربستان نمی توانند در لبنان یکه تازی کنند. ولی عمق استراتژیک گروهای سمپات مقاومت با فروپاشی دولت بشار اسد در لبنان تضعیف خواهد شد. تحولات میدانی در سوریه نیز فعلا فروپاشی اسد را نشان نمی دهد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
