علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد مطالعات اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc
با برجسته شدن نقش ارتباطات در ابعاد مختلف بشر در هزاره سوم بر مولفه های مهم دیپلماسی و قدرت نرم افزوده شده و در سال های اخیر فرهنگ اربعین حسینی و بویژه مراسم مشارکت دهها میلیونی از اقصی نقاط گیتی در پیاده روی اربعین بیش از پیش شکوفاتر شده است که بدون شک مجموعه تداابیر و کنشگری های اما سجاد (ع) و حضرت زینب در کوفه، شام و بازگشت به کربلا نقش بی دیل در بستر سازی و آگاهی افکار عمومی بویژه شیعیان داشته است . در هزاره سوم با توجه به جایگاه و نقش ویژه ای كه اربعین در زنده نگاه داشتن مكتب تشیع دارد , یكی از ابعاد جنگ نرم دشمن , تضعیف این جایگاه در باور افراد و كمرنگ نمودن آثار آن در میان مردم بویژه مسلمانان بوده است که به لطف الهی نتیجه عکس داشته است.
سالار شهیدان در دوره 6 دهه ای حیات خود بر تداوم حفظ ارزش های اسلامی و نبوی با بهره گیری از قدرت نرم و گفتمان هوشمندانه متمرکز و در 6 ماهه پایانی حیات پربارشان آنطور که تصریح نمودند به عنوان آخرین گزینه و صرفا” بدلائل مهمی چون حفظ اسلام ناب ؛ احساس دین و مسئولیت در برابر خداوند؛ قرآن ؛ جد بزرگوارش حضرت محمد(ص) و آزاد مردان جهان راه جهاد و شهادت را برگزیدند و با نیمه تمام گذاشتن حج راه کوفه را با اهل بیت خود پیش گرفتند و قبل از واقعه عاشورا تمامی گزینه های ممکن برای حذف بیعت با یزید و امکان ابلاغ رسالت اولیایی تشیع را آزمایش نمودند ولی شرایط حاکمان وقت و نمایندگان دنیاپرست و جاهل یزید در کوفه اجازه رسیدن به مصالحه نداد و در نتیجه با ایثار یاران سالار شهیدان واقعه عاشورا برای همیشه مدال افتخار و دینداری و آزادگی گرفت و بی جهت نیست که پروفسور هانری کوربن فرانسوی می نویسد : “همه ادیان با مرگ پیامبران خود مردند ؛ یهود با مرگ موسی؛ ، مسیحیت با مرگ عیسی و سنی ها با وفات محمد (ص) مردند ، فقط شیعیان از مرگ امتناع کردند ، آنها نامزد مرگ نیستند؛ چون حسین(ع) را در ابتدا و مهدی (عج) را در انتهای راه دارند . امام حسین (ع) عمق تاریخ آنها را هل می دهد و امام مهدی (عج) آنها را به آینده دعوت می نماید.”
تحليل مفهوم قدرت هوشمند، در کنار تبیین و ادبیات سازی از موضوعات اساسی و مورد علاقه اندیشمندان و علاقه مندان علوم سياسی، نظامی و علوم اجتماعی است. در واقع سوال اصلی این است که قدرت هوشمند چيست و چه جایگاهی در سياست در ادوار مختلف تاریخی داشته است؟ قدرت هوشمند به معنای توسعه راهبردی عمل‌گرایانه مبتنی بر منابع و ابزارهای مناسب برای تحقق اهداف در طول تاریخ بوده و بر ائتلاف، همکاری و کارکرد نهادها در تمامی سطوح برای افزایش نفوذ و نهادینه کردن مشروعیت در عرصه جهانی نیز توجه دارد. این امر نشان می‌دهد که در مقاطع تاریخی و شکل گیری کانون تقابل حق و باطل؛ انگیزه زیادی برای بهره‌گیری از قدرت هوشمند برای مقابله با تهدیدهای متنوع و پراکنده؛ وجود دارد . موضوع مهم دیگر این که یکی از الویت های مهم امام زین العابدین (ع) و حضرت زینب (س) ایجاد تصویر مطلوب؛ در فضای تخاصم و تهدید، چهره سیاسی نزد افکار عمومی و مسلمانان عراق و شامات در چارچوب قدرت هوشمند با مبانی تفکر سیاسی و راهبردی بود که خود را نماد عینی؛ اصیل حق و توحید معرفی و یزید و یزیدیان را عین فساد؛ شارب خمر؛ دارای فسق علنی و غاصب رهبری امت اسلامی دانسته و به صراحت بیعت را ناممکن دانسته چرا که سازش بین کفر و توحید پوچ و بی معنی می باشد و تلاش حضرت با اتخاذ روش‌های تشویقی و ترغیبی بر به کارگیری روش‌های اقناعی، با هدف زمینه سازی پذیرش الگوهای اسلامی و ارزشی از سوی طرفداران فریب خورده یزیدی بود.
بر کسی پوشیده نیست که اقدامات کنشگرانه کاروان اهل البیت (ع) در شام بویژه در مجلس یزید ملعون را باید پاسخی به تهدیدها، مخاطرات و محدودیت‌هایی دانست که یزیدیدان برای باقیمانده کاروان کربلا ایجاد نمودند و بر کسی پوشیده نیست که شکل قدرت در طول تاریخ در حال تغییر بوده است و در عصر امام حسین (ع) نماد قدرت در بدست آوردن ولایت و رهبری جامعه اسلامی بود که در این میان رقابت حق و باطل در دو اردوگاه حسینی و بارگاه یزیدی متمرکز شده بود. از طرفی باید تصریح نمود که رویکرد و رفتار امام سجاد (ع) و حضرت زینب در فاصله عاشورا تا اربعین مکمل تعیین کننده راهبرد هوشمنانه سالار شهیدان در جاودانگی عاشورا و زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی (ص) بود و از طرف دیگر امروزه موضوع تبیین بیش از پیش فرهنگ عاشورایی و پیاده روی اربعین در فرایند ادبیات سازی جهان تشیع برای اهل اندیشه و قلم همانند مشارکت در گرامیداشت این مناسبت بسیار مهم می باشد. در راستای برگزاری هر چه موفق تر این مناسبت مهم دستگاه دیپلماسی در چند ماه اخیر برنامه ریزی جامع و گسترده ای طراحی و اجرا نموده و دکتر عراقچی وزیر خارجه جدید نیز ارزیابی و پیگیری گرامیداشت عاشورا را از اولین برنامه های کاری خود در شروع فعالیت در مسئولیت جدید خود قرار داد.
بدون شک باید اذعان نمود که در کشاکش تحولات و بحران های مهم در عرصه بین الملل بویژه نسل کشی رژیم صهیونیستی در غزه و در عصری که بزرگ‌ترین جابجایی و انتقال در حوزه قدرت و اعمال آن صورت گرفته و قدرت از مفهوم سخت آن به مفهوم قدرت هوشمند و تاثیرگذار در عصر دهکده جهانی ارتباطات ارزیابی می شود؛ هیچ کدام از مفاهیم قدیمی قدرت کاهش نیافته و بنوعی جایگاه و ظرفیت برجسته آن در تولید ارزش‌های قدرتمند؛ دو چندان شده است. به هر حال حوادث عاشورا و اربعین توانستند از مفهوم قدرت در یک حرکت تدریجی و تربیتی با تحمل شیوه‌های خشن و ناجوانمردانه یزیدیان برای ایجاد ارزش های جاودان و تاریخی با رویکرد قدرت هوشمندانه بهره گرفته و الگوهای بی بدیلی را برای جامعه بشریت بویژه اسلام و شیعیان به ارمغان گذارد؛ بنابرین در شرایط کنونی درایت و هوشمندی تمام عیار در ترویج پیام اربعین و استفاده مناسب و زیرکانه از آن برای تاثیرگذاری در حوزه‌های سخت و نرم است، چرا که ماجرای عاشورا و اربعین حسینی (ع) نیز مصداق قدرت نرم جهان اسلام بویژه تشیع می باشد به طوری که هر ساله بر مشارکت میلیونی از ایران اسلامی و سراسر گیتی در مراسم عظیم اربعین به عنوان نماد بزرگ ترین قدرت نرم دنیا افزوده شده و نماین گر قدرت و جذابیت اربعین به عنوان ظرفیتی کاملاً ملموس برای پیروان ادیان توحیدی ، اسلام و بویژه شیعیان می باشد.
