نقش دیاسپورا در اقتصاد اندونزی

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

مهاجرت بین‌المللی نیروی کار بخش مهمی از اقتصاد اندونزی است.اندونزی یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری را دربین کشورهای آسه‌آن دارد؛ که باعث شده بسیاری به دنبال کار در خارج از کشور باشند.اندونزی یکی از کشورهای مبدأ اصلی کارگران مهاجر در جهان است که عمدتاً در بخش‌هایی با دستمزد پایین مشغول به کار هستند. تعداد قابل توجهی از این کارگران در کشورهای آسیایی و خاورمیانه کار می کنند. بی‌ثباتی کارگران مهاجر اندونزیایی در بخش‌های مختلف از جمله مبتنی بر دریا ، بدنه‌ای را به وجود آورده است که به نظر می‌رسد برای محافظت از آن‌ها اقدامات کمی صورت گرفته است.دیاسپورا تا چه میزانی در اقتصاد اندونزی موثر هستند؟ و همچنین دولت اندونزی برای حمایت از کارگران مهاجر و گروه خاص زنان ، به‌ویژه در کشورهای خاورمیانه چه سیاست‌های مهاجرتی اعمال کرده است؟

-شرایط کاری دیاسپورا در کشورهای خاورمیانه و آسیا

کار در کشورهای توسعه یافته تر آسیای شرقی، به ویژه در چین تایپه، هنگ کنگ SAR و سنگاپور  این سه پروفایل دو سوم کارگران مهاجر اندونزی را تشکیل می‌دهند. اما با مشکلات و چالش‌های متفاوتی روبرو هستند، که هر یک نیازمند پاسخ‌های سیاستی است که از کارگران بدون به خطر انداختن معیشت آنها و تأثیر مثبت مهاجرت بین‌المللی محافظت کند.(1)بیشتر کارگران مهاجر اندونزی برای کار به مالزی و عربستان سعودی رفته اند.یکی از روابط دوجانبه بین اندونزی و عربستان سعودی علاوه بر استراتژیک و صادرات نفت و واردات نیروی کار محدود می باشد. (2) بر اساس داده های سال 2018، عربستان سعودی خانه هزاران کارگر اندونزیایی است که عمدتاً در بخش خانگی به عنوان خدمتکار خانه کار می کنند .(3)

عربستان سعودی در راستای چشم انداز 2030 و تبدیل شدن به پلی بین اروپا، آفریقا و آسیا ، خواهان تقویت روابط با کشورهای شرقی مانند اندونزی است.اندونزی کشور مهمی برای عربستان است زیرا اندونزی بزرگترین کمک کننده زائران است که یکی از منابع اصلی درآمد عربستان است. یکی از زمینه های جالب مطالعه، همکاری فرهنگی بین عربستان سعودی و اندونزی است. در یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی عربستان سعودی و اندونزی، دو کشور توافق کردند که اشکال مختلف همکاری را اجرا کنند.فعالیت های دیپلماسی فرهنگی طبق مقررات اداره میراث و دیپلماسی فرهنگی (2018) سه گروه را هدف قرار داده است، یعنی جامعه خارجی که کارشان به فرهنگ، تأثیر جامعه (اینفلوئنسرها) مربوط می شود و جوامع مشترک خارجی و دیاسپورا اندونزی ،دیگر در معرض فرهنگ اندونزی نیستند. (4)

سهم دیپلماسی شوالوات(اتوبوس شالوات سرویس حمل و نقل)  در تشریح مدل دیپلماسی فرهنگی که توسط اندونزی در هنگام محبوبیت انجام شد برای افزایش همدردی مردم عربستان سعودی نسبت به سرنوشت کارگران اندونزیایی است که در آنجا کار می کنند و این تصور را تغییر می دهد که اندونزی نه تنها تولید کننده کارگران خانگی است، بلکه ملتی با تمدن های مختلف است. شلوات از جمع کلمه «صلوات» گرفته شده است این متن به معنای دعا برای یادآوری مداوم خداوند اشاره دارد.جهانی سازی شلاوات اصطلاحی است که سفیر اندونزی در عربستان سعودی از آن استفاده می کند.(5)

تجربه اندونزی از موراتوریوم ( یعنی دوره ای که در آن افراد جوان به کشف خود می پردازند ) برای اعزام کارگران مهاجر به مالزی در سال 2011، مهاجرت غیرقانونی به کشورها افزایش یافت. با گذشت زمان، مشخصات کارگران مهاجر اندونزی تغییر کرده است، و کارگران مهاجر اندونزیایی دیگر یک پروفایل منفرد نیستند. سیاست‌های مهاجرتی قبلی عمدتاً توسط تلاش‌ها برای حمایت از یک گروه خاص از کارگران مهاجر – کارگران خانگی زن، به‌ویژه در کشورهای خاورمیانه – که بیشترین احتمال بدرفتاری با آنها وجود دارد، انجام شده است. اما امروزه این گروه تنها 13 درصد از کل کارگران مهاجر اندونزی را تشکیل می دهد. در حال حاضر دو دسته عمده دیگر از کارگران مهاجر وجود دارد که تعداد آنها از کارگران مهاجر در خاورمیانه بیشتر است. اولین دسته مردانی هستند که بدون مدارک مورد نیاز دولت در مالزی کار می کنند (26 درصد از کارگران مهاجر فعلی). دسته عمده دیگر کارگران مهاجر فعلی،  در کشورهای توسعه یافته تر آسیای شرقی، به ویژه در چین ، هنگ کنگ و سنگاپور (27 درصد)کار می کنند.(6)
کار در خارج از کشور برای کارگران خطراتی را به همراه دارد. موارد خشونتی که کارگران مهاجر اندونزیایی تجربه کرده اند به افکار عمومی کمک کرده است که تلاش برای محافظت از کارگران مهاجر هنوز کم است.برخی از خطرات، به ویژه خطراتی که زنان شاغل به عنوان کارگر خانگی با آن مواجه هستند، شامل خشونت فیزیکی، کار اجباری و عدم پرداخت دستمزد می باشد.یکی از دلایل اصلی این خطرات، استقرار غیرقانونی کارگران مهاجر اندونزیایی در خارج از کشور است.
آژانس حمایت از کارگران مهاجر اندونزی (BP2MI) گزارش داد که طی دوره 2019 تا 2023، تعداد کارگران مهاجر اندونزیایی 3.9 میلیون نفر ثبت شده است.خروج کارگران مهاجر نیز می تواند به مواردی از قاچاق انسان منجر شود. در 3 سال گذشته، BP2MI حدود 94 هزار کارگر مهاجر اندونزیایی را که از کشورهای خاورمیانه و آسیا اخراج شده بودند، اداره کرده است.حدود 90 درصد از 94 هزار کارگر مهاجر اندونزیایی که از کشورهای خاورمیانه و آسیا اخراج شده‌اند، به‌طور غیرقانونی ترک کرده‌اند و گمان می‌رود که توسط سندیکاهای کاریابی غیرقانونی اعزام شده‌اند.(7)

-نقش دیاسپورا در اقتصاد

اندونزی یکی از کشورهای مبدأ اصلی کارگران مهاجر در جهان است که عمدتاً در بخش‌هایی با دستمزد پایین مشغول به کار هستند. کارگران مهاجر اندونزیایی از طریق توسعه مهارت ها و حواله های ارسالی، سهم قابل توجهی در توسعه پایدار اندونزی دارند. (8)از سال 2000، بیش از 9 میلیون اندونزیایی برای جستجوی کار به خارج از کشور رفتند، به طور متوسط ​​سالانه بیش از 400 هزار نفر، و در روز جهانی مهاجر، اندونزی کمک های کارگران مهاجر خود را که در سال 2022 9.96 میلیارد دلار حواله شخصی ارسال کردند.(9) معاون بانک اندونزی(BI) در سال 2024 اظهار داشت که کارگران مهاجر اندونزیایی (PMI) سالانه 14.22 میلیارد دلار ارز خارجی دارند. بنابراین ذخایر ارزی یا ارز حاصل از آنها پس از نفت و گاز در رتبه دوم قرار دارد. از این رو سهم آنها در اقتصاد نه تنها برای آموزش و سلامت خانواده‌هایشان بلکه سهم آنها در تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی و ذخایر ارزی کشور بسیار مهم است . ذخایر ارزی جاری در بانک اندونزی (BI)  حدود 138 میلیارد دلار آمریکا ثبت شده است، بنابراین دستاوردهای ارزی از PMI به بیش از 10 درصد از کل ذخایر ارزی در BI می رسد.بر اساس داده‌های آژانس حفاظت از کارگران مهاجر اندونزیایی، تعداد کارگران مهاجر اندونزیایی در طول دوره کاریابی از ژانویه تا دسامبر 2023 به 273747 نفر رسیده است.(10)
اندونزی همچنین یک تولید کننده و صادر کننده ماهی و غذاهای دریایی و یک کشور اصلی اعزام کننده ماهیگیران مهاجر است، با حدود 12409 ماهیگیر مهاجر اندونزیایی که از سال 2021 تا 2023 در کشتی های ماهیگیری خارجی کار می کنند (BP2MI). علیرغم سهم حیاتی صنعت ماهیگیری در امنیت غذایی منطقه، مسائلی مانند کار اجباری و قاچاق انسان (TIP) نگرانی های جدی این بخش از کار هستند.(11)

کارگران مهاجر اندونزیایی به عنوان ماهیگیر و دریانورد در کشتی‌های با پرچم خارجی کار می‌کنند در همین حال، حدود 30 درصد از ماهیگیران مهاجر اندونزیایی گزارش داده اند که در موقعیت هایی قرار گرفته اند که کار اجباری است.(12)

– حمایت دولت از دیاسپورا

اندونزی یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری را در کشورهای آ.سه.‌آن دارد که باعث شده بسیاری به دنبال کار در خارج از کشور باشند. سازمان بین المللی مهاجرت (IOM)  اندونزی با دولت اندونزی و شرکای غیردولتی برای بهبود مدیریت مهاجرت نیروی کار در اندونزی از طریق تحقیق، گفت وگوی سیاستی، ظرفیت سازی و افزایش آگاهی جامعه در مورد مهاجرت ایمن، خطر قاچاق افراد و سواد مالی همکاری می کند. این فعالیت‌ها برای کمک به کسانی که برای کار در خارج از کشور برنامه‌ریزی می‌کنند، در تصمیم‌گیری آگاهانه، ایجاد انتظارات واقع بینانه از مهاجرت نیروی کار، و پیش‌بینی بهتر خطرات و چالش‌ها در طول فرآیند مهاجرت پیش‌بینی شده‌اند.(13)

ماهیگیری به عنوان یک بخش صعب العبور و یک شغل خطرناک شناخته می شود که آسیب پذیری کارگران مهاجر را تشدید می کند.تنظیم آژانس‌های استخدام و نیروی انسانی یک عنصر حیاتی در پیشگیری از کار اجباری است و پاسخگویی آژانس‌های استخدام و نیروی انسانی برای اطمینان از پاسخ کافی به موارد کار اجباری در صورت بروز آنها بسیار مهم است. اندونزی به عنوان رئیس آ.سه.آن در سال 2023، تصویب اسناد آ.سه.آن را با هدف حمایت از کارگران مهاجر در موقعیت های آسیب پذیر رهبری و تصویب کرد. این اعلامیه به طور خاص از کشورهای عضو می‌خواهد که فرآیندهای «استقرار و استخدام اخلاقی و منصفانه» را برای ماهیگیران مهاجر بهبود بخشند. اندونزی، به عنوان محرک بیانیه آ.سه.آن ، باید بر تعهد خود برای حمایت از ماهی گیران مهاجر استوار باشد.(14)

برنامه حاکمیت مهاجرت با دستاوردهای مهم در پیشبرد پیمان جهانی برای مهاجرت ایمن و منظم در اندونزی در سال 2024 با حضور 193 شرکت کننده از وزارتخانه ها/آژانس های مختلف، مهاجران، دیاسپوراها و……….. برگزار شد. این برنامه به حمایت نقاط عطف قابل توجهی در تقویت حکومت مهاجرت و اقدامات دولت علیه خشونت مبتنی بر جنسیت و قاچاق افراد از طریق ظرفیت سازی، نوآوری های مبتنی بر هوش مصنوعی و تقویت سیستم های عدالت کیفری برپا شد. علاوه بر این، دانش مدیریت مهاجرت را در سه استان افزایش داد و تعهدات دولت های محلی و ملی مختلف را برای ادغام حکومت مهاجرت در برنامه های توسعه آتی تضمین کرد. ابتکارات مالی مبتکرانه این برنامه همچنین به بیش از 600 کارگر مهاجر و خانواده‌هایشان قدرت می‌دهد، در حالی که هماهنگی محلی و راه‌اندازی ابزارهایی مانند برنامه تلفن همراه Juang  (یک نوع زبان درهند)  را برای بهبود سواد مالی و دیجیتالی در میان بازگشت‌کنندگان ترویج می‌دهد.این دستاوردها نه تنها بر نقش حیاتی کارگران مهاجر در توسعه محلی تأکید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده اهمیت تداوم ابتکارات با هدف ارتقای سواد مالی و مدیریت مسئولانه حواله‌ها است، حوزه‌هایی که این برنامه نیز به آن کمک کرده است.(15)

توسعه اقتصادی برای اندونزی ضروری است. کشور اندونزی از کمبود شدید کارگران ماهربه دلیل مهاجرت به مقاصد دیگر و مطلوب تر رنج می برد . از طرفی ادغام ضعیف نظارتی باعث آسیب به شهرت کشور ،برای جذب تعداد بیشتری از کارگران خارجی برای پر کردن شکاف های مهارتی به عنوان بخشی از برنامه توسعه 2020-2024 می شود.(16) اکثر کارگران مهاجر اندونزیایی دارای سطح تحصیلات پایینی هستند، اگرچه به تدریج، کارگران تحصیل کرده بیشتری نیز به این گروه می پیوندند.بنابراین، ایجاد مشاغلی در اندونزی که فراگیرتر و با حقوق بهتر باشد، گزینه‌های جذاب و رقابتی را برای کارگران مهاجر آینده فراهم می‌کند که ارزش توجه به آن را در کنار کار در خارج از کشور دارند.(17)دولت اندونزی باید به طور قابل توجهی ظرفیت کشور را برای توسعه استعدادهای داخلی خود بهبود بخشد تا نیاز به کارگران مهاجر ماهر نداشته باشد.

References

1.https://documents1.worldbank.org/curated/en/946351511861382947/pdf/121691-Indonesias-Global-Workers-Juggling-Opportunities-Risks.pdf

2.https://beritagar.id/artikel/telatah/diplomasi-budaya-kita-di-saudiarabia

3.https://www.arabnews.com/node/1392211/saudi-arabia

4.https://iis.fisipol.ugm.ac.id/wp-content/uploads/sites/720/2020/01/Ayu-Rikza_GOSOUTH2019.pdf

5.https://aceh.kemenag.go.id/berita/506267/jch-aceh-menetap-di-syisyah-ini-kode-bus-shalawat-ke-mesjidil-haram

6.https://documents1.worldbank.org/curated/en/946351511861382947/pdf/121691-Indonesias-Global-Workers-Juggling-Opportunities-Risks.pdf

7.https://en.antaranews.com/news/291168/plugging-illegal-flow-of-migrant-workers

8.https://indonesia.iom.int/labour-migration

9.https://en.antaranews.com/news/301290/indonesian-migrant-workers-precariousness-in-sea-based-sectors 

10.https://en.antaranews.com/news/314928/migrant-workers-contribute-us1422-billion-in-foreign-exchange-bi

11.https://indonesia.iom.int/news/addressing-forced-labour-and-trafficking-persons-fisheries-sector

12.https://en.antaranews.com/news/301290/indonesian-migrant-workers-precariousness-in-sea-based-sectors

13.https://indonesia.iom.int/labour-migration

14.https://en.antaranews.com/news/301290/indonesian-migrant-workers-precariousness-in-sea-based-sectors

15.https://indonesia.iom.int/news/migration-governance-programme-concludes-significant-achievements-advancing-global-compact-safe-and-orderly-migration-indonesia

16.https://eastasiaforum.org/2022/12/15/migrant-workers-needed-to-fill-critical-skill-gaps-in-indonesia/

17.https://en.antaranews.com/news/291168/plugging-illegal-flow-of-migrant-workers