مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
تكرار الگوي اوپك براي گاز و پايه‌گذاري نهادي كه بتواند با ساماندهي به فرايند توليد و صادرات و نيز همسو كردن سياست‌هاي فروشندگان، پاسخگوي تقاضاي رو به گسترش در بازار اين حامل استراتژيك انرژي هر روز بيشتر احساس شد و مجمع پدید آمد. در این بین برای بررسی تأثيرات كاركرد سازمان کشورهای صارکننده گاز در نظام اقتصاد جهاني و نیز نقش و تأثير این سازمان در تحقق همگرايي ميان اعضا و تأمين قدرت، امنيت و منافع اقتصادي و استراتژيک توليدكنندگان و صادرکنندگان گاز و همچنین ارتقای قدرت، امنيت و ساير منافع آنان برای ايران گفتگویی با دکتر حسن مرادی داشته ایم:
واژگان کلیدی: چالش های کشورهای صادرکننده گاز، مجمع کشورهای صادرکننده گاز، کشورهای صادرکننده گاز، ایران، اوپک گازی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سال های گذشته مهمترین تحول در سازمان رخ داده چه بوده است؟
اوجک یا سازمان کشورهای صادر کننده گاز یک موافقت نامه ی کالایی است. لذا از نظر حقوق بین الملل یک سازمان بین المللی نیست. یک موافقت نامه ی کالایی بین المللی است مانند همه ی موافقت نامه‌های کالایی و مانند اوپک. اوپک هم از نظر حقوقی یک موافقت نامه‌ی کالایی است. این موافقت نامه ی کالایی قصد دارد فروش و توزیع گاز و مسائل تخصصی صنعت گاز را در جهان و در بین صادرکنندگان سامان دهد. مضاف بر این که در این سازمان یا نهاد برای رعایت مسائل فنی، بحث حمل و نقل، خطوط لوله، مسئله ال ان جی ها و بحث حوزه های مشترک پیش بینی‌هایی شده ، که هر کدام از این موارد قابل توجه است و می تواند مبنای همکاری بلند مدت اعضا و کشورها باشد. بنابراین می توان گفت علی رغم این که از سال 2001 (این سازمان حدود 15 سال پیش استارت خورده است) ولی هنوز در آغاز راه بوده و راه طولانی دارد تا با بتواند به اعضای خود خدمات لازم را ارائه دهد و بتواند جایگاه ویژه ای در جهان پیدا کند. اما در مقایسه با سازمان های منطقه ای که ایران عضو می‌باشد، مانند اکو و دی 8 که ساخته و پرداخته ی کشورهای در حال توسعه است، به نسبت سازمان موفقی بوده و توانسته در عمر کوتاه خود حرکت رو به جلو و بالنده داشته باشد، کما این که در اجلاس سوم سران بر خلاف اجلاس اول و دوم که به ترتیب 4 و 6 سران کشورها شرکت کردند، بیش از 9 سران کشورها شرکت می کنند. رئیس جمهور و نخست وزیر هم شرکت می کند ، که این یک حرکت قابل ستایش هست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به وضعیت کنونی این سازمان در جهان نگاهی داشته باشیم، چه چالش ها و موانع بزرگی ( هم چالش های درونی هم چالش های بیرونی) بر سر این سازمان برای افزایش نقش خود در بازار جهانی گاز وجود دارد،؟
حدود 48 درصد صادرات جهان42 درصد گاز جهان،67 درصد ذخایر،38 درصد انتقال لوله و 85 درصد ان ال جی را این سازمان به عهده دارد. لذا به میزان توانی و به میزان درصدی که از سهم بازار جهانی به همان نسبت هم تاثیرگذار در بازار جهانی است. بنابراین می توان گفت که علی رغم این، برخی کشورها علاقه‌مند تکتازی هستند تا و مسیر را به تنهایی سیر کنند، کسانی که همراه این قافله و کاروان هستند مسیر توام با آرامش، اتحاد، یگانگی و توام با هماهنگی را می پیمایند. در این راستا آنها می توانند در دراز مدت سیاست‌هایی اتخاذ کنند که با هزینه‌ی کمتر دستاوردهای بیشتری داشته باشند و بتوانند قیمت گاز را در جهان سامان دهند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در نگاه مقایسه‌ای بین سازمان کشورهای صادرکننده گاز و اوپک ، چه چالش هایی برای افزایش نقش این سازمان در حوزه ی بین الملل وجود دارد؟
از نظر مقایسه ای نفت و گاز با هم اختلافاتی دارند، نفت را معمولا به وسیله ی کشتی از جایی به جای دیگر حمل می کنند ولی امکان استفاده از گاز و خط لوله از مسیرهای خاصی است. بنابراین این دو سازمان مشابهت‌ها و افتراق هایی با یکدیگر دارند. اگر قرار باشد که گاز به صورت کشتی حمل شود، یا باید به صورت ال پی جی صادر می شود یا به صورت ال ان جی. ال ان جی تاسیسات بسیار فنی می خواهد که تا 160 درجه گاز را سرد می کند و بعد در کشتی های حامل ال ان جی بار می کنند و به نقاط دور دست می فرستند. اما در خطوط لوله هم آن ها قادرند به همسایه ها بیشتر از طریق خط لوله گاز را بفرستند . در این بین در خطوط لوله ایجاد شده بستر مناسبی برای انرژی بوده و یکی از انرژی های پاک است. چنانچه یکی از مسائلی که در این اجلاس اخیر بحث شد رابطه ی محیط زیست با انرژی است به خصوص با سوخت گاز.
از جمله چالش‌هایی این است که برخی کشورها قصد ندارند که با این سازمان هماهنگ شوند و در حقیقت این مسیر را با دوستان خود می پیمایند و تک روی می‌کنند. مهم ترین چالش این است که سازمان بایستی با اجلاس های مربوطه به این هماهنگی کمک کنند. نکته ی دیگر تفاوت بین اوپک و این سازمان این است که در حال حاضر یک دبیرخانه ی دائمی ندارد و تا مدتی بسیاری از اعضا معتقد بودند که ما نباید زیر پای هزینه های مقر دائمی برویم، اما ایجاد مقر امر اجتناب ناپذیری است و به نظر من این سازمان مانند اوپک هم ناگزیر است برای خود یک مقر دائمی ایجاد کند و یکی از چالش هایی که وجود دارد محل ایجاد مقر دائمی است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به اعضای داخلی سازمان کشورهای صادرکننده گاز نگاه کنیم، آیا اعضای این سازمان خود دارای ترکیبات و دسته بندی های سیاسی خاصی هستند و یا به نوعی در جبهه بندی سیاسی قرار می گیرند؟
خیر، با توجه به ترکیبی که وجود دارد (اگر چه در خاورمیانه لابی بزرگتری هست. اگر روسیه را هم در نظر بگیریم، ایران، روسیه، قطر، حجم بالایی از گاز را دارند) اما کشورهایی نظیر ترینیداد و توباگو، و حتی کشورهای دورافتاده هم عضو این مجموعه هستند و معمولا در دسته بندی های خاصی این کشورها قرار ندارند. در واقع جز بلوک خاورمیانه که بلوک شاخص است و از نظر سهم بازار جهانی سهم بسیار بالایی دارد ، بقیه پراکنده هستند و حسن آن این است که این بازیگران پراکنده را این سازمان توانسته به بازی بگیرد و پتانسیل آن ها را مطالعه کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راهکارهایی برای افزایش نقش ایران در این سازمان و بازار بین المللی گاز مورد توجه قرار می‌گیرد؟
ایران اصولا در بازی سازمان های بین المللی و در روابط بین الملل ضعیف هستیم. علی رغم اینکه بعد از انقلاب کارشناسان زیادی را تربیت شدند، در نقاط مختلف جهان تحصیل کردند و به کشور برگشتند، ولی هنوز مهندسین تصمیم می گیرند. یعنی تصمیمی گیرندگان افرادی غیر از تحصیل کرده های ما در دانشگاه های مختلف دنیا هستند. مثلا در خود wto، سازمان تجارت جهانی (که من تحصیل کرده ی آن هستم ) کمتر در کشور به سراغ من آمدند . در مورد سازمان های بین المللی هم متاسفانه این ضعف جدی وجود دارد و قواعد بازی بین المللی را نمی دانیم. جدا از این اگر قواعد بازی بین المللی را می دانستیم ما نقش بسیار بسیار پررنگ‌تری را در این سازمان ایفا خواهیم کرد و می تواند این سازمان سرکرده ی بقیه ی سازمان ها باشد و یک سازمان کاملا شاخص، متشخص و قابل اعتنا بوده و وضعیت بازار کشورهای عضو خودش را ترقی دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راهکارهای دیگری در این زمینه برای افزایش نقش ایران در این سازمان و روابط مد نظر شماست؟
تعامل بیشتر، رایزنی های بیشتر، دبیرخانه ی قوی، ریاست قوی (که بتواند با یکایک این کشورها مراوده داشته باشد) فرستادن کارشناس و استفاده از نظرات آنها و اطلاعات و دانش فنی خود را به مشارکت بگذاریم می تواند کمک کند.. ایران به تبع در زمینه های ال پی جی و گاز سی ان جی توسعه ی خوبی داشته است و ما در گازسوز کردن خودروها در کشور تجربه ی خوبی داریم. بنابراین تجارب را به کشورهای دیگر هم صادر کنیم و همین امر باعث رونق و توسعه ی روابط بین ما و اعضای این سازمان شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده ی سازمان را چگونه نگاه می کنید؟
من به آینده خوش بین هستم و امیدوارم اجلاس تهران نقطه ی عطفی در تاریخ این سازمان شود و آن را متحول کند.
