مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در سال 1394 خاورمیانه آبستن تحولات و روندهای گوناگونی در حوز های مختلف بود. در این میان بحران ها و تحولات گسترده ای در این سال رخ داد و بسیاری نیز بر روابط ایران با این منطقه تاثیر گذاشت. گفتگوی زیر به بررسی آسیا مهمترین تحولات نظامی، سیاسی و ژئوپلتیک سال 94 این منطقه می پردازد.
واژگان کلیدی : تحولات خاورمیانه در سال 94، خاورمیانه در سال 94، خاورمیانه، سال 94
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین تحولات نظامی، سیاسی و ژئوپلتیکی خاورمیانه در سالی که گذشت چه بود؟
خاورمیانه در سال گذشته حوادث بسیار زیادی داشته است و تصور من بر این است که مهمترین حوادث، حوادثی سوریه، عراق و یمن اتفاق افتاده است بودهاند . دامنه این تحولات زیاد بوده است. البته تحولات دیگری در مصر و لیبی هم رخ داده اند اما تحولات تحولات سوریه، عراق و یمن دامنه تاثیرگذاریهایش خیلی زیاد بوده بودهاند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین تحول نظامی و میدانی منطقه کدام بود؟
شاید مهمترین مسئله این است که منطقه در چارچوب یک نوع دوقطبی بین محور مقاومت و محور سازش تقسیم بندی شده است. در سال گذشته جبهه مقاومت پیشروی های قابل ملاحظه ای داشته است. در سوریه با ورود روسیه به عنوان یک بازیگر شرایط سوریه در جبهه مقاومت تا حد زیادی تغییر پیدا کرد و پیشروی ها و آزاد سازی شهرها و روستاها به صورت سریع انجام شد و در نهایت با دخالت غربیها و سازمان ملل بحث آتش بس مطرح شده است به گونه ای که بحث راه حل سیاسی مطرح میشود. در عراق هم محور مقاومت موفق بوده و پاکسازی شهر تکریت، صلاح الدین، رمادی و استان انبار به استثنای فلوجه تحولات جدی است و میزان تسلط داعش را کاهش داده و معادله بین رویارویی نیروهای مردمی و داعش را کاملا وارونه کرده است. قبل از آن داعش ابتکار عمل را به دست داشت اما در سال گذشته این روند کاملا برعکس شده و نیروهای دولتی و حشد شعبی در عراق ابتکار عمل را به دست گرفتند و نیروهای داعش منفعل و در حال عقب نشینی هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یکسال گذشته شاهد چه تحولات عمده ای از منظر ژئوپلتیکی، سیاسی در منطقه خاورمیانه بودهایم؟
شاید یکی از مهمترین شاخص های تحولات منطقه بحث توافق هسته ای باشد. توافق هستهای مرحله بسیار مهمی است که آمریکا از ابتدای شکل گیری جمهوری اسلامی همیشه تقابل و براندازی را به عنوان یک سیاست همیشگی دنبال کرد با امضای این توافق به گونه ای نظام سیاسی در ایران را به رسمیت شناخت و حداقل در ابعاد رسمی بحث براندازی را کنار گذاشت. اهمیت این موضوع در این است که توافق هسته ای بین ایران و قدرتهای عمدتا غربی انعکاس منطقه ای زیادی داشته است. چرا که قدرتمندتر شدن و به رسمیت شناختن ایران و عقب نشینی از سیاست براندازی از سوی غرب عملا در سطح محور مقاومت نیز انعکاس نمایانی داشت. یعنی نه تنها این پیروزی سیاسی ایران در این وهله کاملا روشن و واضح بود بلکه در ابعاد نظامی در سوریه، عراق و حتی یمن انعکاس این پیروزیها دیده شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا مسائل دیگری از قبیل تحولات ژئوپلیتکی در یک سال گذشته به وقوع پیوسته است؟
شکست محور سازش به گونه ای بسیاری از مسائل پشت پرده را آشکار کرد. یکی از اینها نوع رابطه ای بین عربستان و اسرائیل وجود دارد. دیدارهایی که انورعشقی با دوری گولد مدیر کل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی، ترکی فیصل رئیس سازمان امنیت عربستان با برخی از مسولان اسرائیلی از جمله وزیر دفاع و این نوع از دیدارها و آشکار شدن رابطه رژیم عربستان با اسرائیل نشان داد که ماهیت دسته بندی منطقهای چگونه است. در واقع تا آن زمان کشورهای محور سازش سعی میکردند رابطه با رژیم صهیونیستی را آشکار نکنند، اما بعد از پیروزیهای جبهه مقاومت در منطقه نوع روابط آشکار شده و یکنوع چند دستگی در محور سازش به وجود آمده است. یعنی به عبارتی آمریکا سردسته این محور است. عقب نشینی های جدی به سمت خاور دور داشته و در جاهایی هم پشت ترکیه و عربستان را خالی کرده به عبارتی همانطوری که آمریکا عقب نشینی کرده توصیه هایی را نیز به این کشورها کرده که از سیاست های خود عقب نشینی ها داشته باشند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تحولات سال گذشته چه تاثیری بر روی جایگاه و روابط خارجی ایران در سال گذشته داشته است؟
از نظر جایگاهی با توافق هسته ای و پیروزی های محور مقاومت جایگاه ایران از نظر استراتژیک ارتقا پیدا کرده است و ایران به عنوان قطب منطقه ای تبدیل شده است. اما با تبدیل شدن ایران به یک قطب منطقه ای نوع واکنش های کشورهای متضرر نسبت به این مسئله افزایش پیدا کرده است. یعنی واکنش عربستان یک شاخص بسیار مهمی است که نشان میدهد عربستان سعودی با واکنش های منفی خود نسبت به ایران به گونه ای نارضایتی خود را نسبت به شرایط جدید نشان دهد. چنانچه تلاش های زیادی انجام داد که اکثر این تلاش ها با شکست مواجه شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می توان روابط ایران را با کشورهای منطقه در یکسال گذشته را بهتر دانست؟
ارتباطهای ایران در سطح منطقه در سال گذشته با چالشهایی مواجه شد که عمده این چالش ها به شکست طرفداران محور سازش در سطح منطقه و همچنین به حجم تلاش های عربستان برای محکوم کردن ایران و به گونه ای محکوم کردن سیاستهای ایران و نیز تلاش اسرائیل برای تغییر اولویتها در سطح منطقه باز میگردد. اسرائیل در واقع سعی میکرد در این راستا از هم پیمانان جدید عرب خود این اولویتها را تغییر دهد و سعی می کرد که ایران را در معرض تضاد برخی کشورها قرار بدهد. این امر قطعا چالشهای برای سیاستهای خارجه ایران در سطح منطقه داشته است.
