مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط مصر و ایران از گذشته دارای فراز و نشیب بوده است. از زمانی که مبارک از قدرت کنار رفت و مرسی جایگزین وی شد. این روابط با تنشهایی همراه شد، اما سرنگونی مرسی روابط را وارد فاز دیگری کرد اما همچنان چالش هایی بر سر عادی سازی روابط بین دو کشور وجود دارد. گفتگوی زیر به این مساله پرداخته است.
واژگان کلیدی: عوامل موثردر نزدیکی روابط مصر و ایران، متغیرهای موثردر روابط مصر و ایران، روابط مصر و ایران، مصر ، ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به روابط ایران و مصر نگاهی داشته باشیم، بفرمایید در نگاه اول در چند ماه گذشته چه چالش هایی فرا روی عادی سازی روابط ایران و مصر وجود داشته است؟
با توجه به قدمت دو کشور و همچنین مدت طولانی قطع رابطه، بحث بررسی این موضوع در سه چهار ماه اخیر چندان حائز اهمیت نیست. می توان گفت که از زمان قطع رابطه تا اکنون (جز در یک مدتی که آقای مرسی بر سرکار بود و انقلابی در مصر در حال رخ داد) در بقیه زمان ها شاهد نوعی رابطه بسیار ضعیف دو کشور بودیم. رابطه مصر و ایران در حد دفتر حفاظت منافع است و به لحاظ اهمیت برخی موضوعات و برخی اشتراکات همکاری ها بین دو کشور انجام شود. اما در زمان حسنی مبارک و در زمان مرسی این نوع رابطه به حداقل خود رسیده بود، ولی در عین حال مواردی مثل بحث های خلع سلاح هسته ای یا موضوعاتی مثل فلسطین، مسئله همکاری در کنفرانس اسلامی پیرامون بوسنی در زمان خود گاه موجب روابطی بوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه ایران و مصر در بحران عمده منطقه، عراق، سوریه، لبنان، یمن و…، تا چه حدی با یکدیگر شباهت و یا تضاد دارد؟
آن چیزی که می توان به عنوان چالش در روابط دو کشور اکنون مطرح می شود تسلط خواسته آمریکایی- عربستانی و صهیونیستی و تسلط فشارهای آمریکایی، صهیونیستی و عربستانی بر مصر است و مصر را از هر گونه اقدام و ابتکار در بحث رابطه خود با ایران منع می کند. مهم ترین چالش در این زمان این است که مصری ها به دلایل مختلف سعی کرده و میکنند در چارچوب خواسته آمریکایی – عربستانی در منطقه حرکت کنند و به علت های مختلف چاره ای جز این ندارند . در واقع ساختار نظام در آنجا به همین شکل طراحی شده و هیچ گونه راه فراری برای آنها باقی نگذاشته است . این فشارها باعث شده که مصر از هرگونه تحرکی برای بهبود رابطه خود با ایران منع شود.
در بخش تشابه مصری ها از این که دایره تحرکات داعش گسترش پیدا کند نگران هستند و خود را یکی از اهداف مهم حضور داعش و گروه های تکفیری و ایجاد نا امنی در مصر می دانند. آنها مانند برخی از کشورها خود را مصون از این حرکت نمی دانند؛ بالاخره مصر جایگاه، اهمیت فوق العاده ای دارد، جمعیت بسیار زیادی دارد، گروه های مختلف فکری در آنجا فعال هستند و در برخی موارد تکفیری های دهه های چهل، پنجاه و شصت در مصر نشو و نما کرده اند. لذا مصر به شدت از حضور و گسترش داعش به داخل مرزهای خود و به خصوص از جانب غرب خود یعنی لیبی احساس خطر جدی کند. این موضوع با نگاه ایران یکسان است. اما مصر در چارچوب منافع عربی خود و ارتباطات با کشورهای عربی سعی نمی کند که خیلی در چارچوب دیگری فعالیت کند. در نتیجه مصر در عمل کاری را انجام می دهد که گاه در شعار خلاف آن را بیان می کند. به هرحال این دو وضعیت در مصر تاثیرات جدی در سیاست های مصری ها گذاشته و آنها در منطقه با این دو موضوع درگیر هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه فرصت هایی فراروی همکاری های ایران و مصر در سوریه وجود دارد؟
نگاه مصر در ابتدای بروز بحران در سوریه نگاه متفاوتی نسبت به نگاه عربستان و قطر داشته اند. مصری ها هیچ گاه در عمل قدمی علیه حاکمیت بشار اسد و همچنین اقداماتی که گزینه تجزیه را (که ممکن باشد در این کشور تقویت کند) برنداشتند. این امر با نگاه ایران یکسان و تقریبا منطبق است، اما در عین حال وقتی که در اتحادیه عرب (که مسئولیت کلی آن را همواره یک مصری به عهده داشته است) در این باره اگر بنا باشد تصمیم گرفته شود رای مصر رایی است که به رای عربستان و قطر بوده است. در زمان مرسی به علت نگاه اخوان المسلمین به موضوع و فاصله با بشار اسد و حافظ اسد این نگاه کمی تندتر بوده ولی به علت اینکه همواره تصمیم گیری درباره سوریه در یک نهادهایی مثل ارتش و یا نهادهای امنیتی قرار می گرفته و از زمان انقلاب مصر هیچ تغییری نکرده، این روند یا دو خصوصیت عدم مخالفت با شخص بشار اسد و همچنین مخالفت با بهم خوردن امنیت سوریه و تجزیه کشور را دنبال کرده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه فرصت هایی پیش روی عادی سازی روابط ایران و مصر وجود دارد؟
اکنون فرصت های بسیار زیادی وجود دارد، اما مصر به دلیل اینکه امنیت استراتژیک خود را به صورت بالفعل از دست داده است چندان فرصتی برای ایران ایجاد نمی کند. البته اهمیت و تاریخ مصر و مردم، جایگاه و جایگاه استراتژیک و ژئوپولتیک آن همه مهم است. ولی به علت پیروی طولانی مدت نظام مبارک و همچنین وضعیت بهم ریخته بعد از انقلاب و گرایش هایی حکومت آقای سیسی این فرصت ها به علت ضعف مفرط مصر از دست رفته و هم اکنون مصر چندان ظرفیت بالفعلی ندارد. این به دلیل این است که کاملا در برابر سیاست های آمریکا و عربستان خاضع است و آنجایی هم که همانند سوریه و عراق سیاست های دیگری را دنبال می کند به دلایل مختلف و تاثیر این فشارها و نگرانی از اینکه این اقدامات در این زمینه موجب ناراحتی و خشم کشورهایی که اکنون به عنوان کمک کننده به اقتصاد مصر هستند امکان کمتری برای هرگونه اقدام عملی وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا در کوتاه مدت و بلند مدت ممکن است روابط ایران و مصر به سمت عادی شدن کامل پیش برود؟
چنین چیزی بعید است. مصر اگر بتواند بندهای تنیده شده شده در روابط خارجی خود (که رعایت ملاحظات کشورهای خارجی و همچنین قرار داد کمپ دیوید را باز کند) امکان تحرک در زمینه عادی شدن روابط ایران و مصر وجود دارد. ولی به نظر من ما بارها این اراده خود را بیان کرده ایم و ایران چیزی در این زمینه کم نگذاشته است. در واقع مصری ها به دلیل فشارهای خارجی امکان برقراری رابطه با ایران را نداشتند.
