دکتر سید سلمان صفوی
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
مهم ترین تصمیم استراتژیک سیاست خارجی دولت جدید از جهت دیپلماتیک، انتقال مسئولیت مذاکرات هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امورخارجه بود که با دستور رئیس جمهور وارد فاز عملیاتی شد. این تصمیم با واکنش های گسترده داخلی و خارجی مواجه شد. در بُعد داخلی بخشی از نیروهای محافظه کار از این تصمیم انتقاد کردند، اما در محیط بین المللی از آن استقبال شد. خبرگزاری رویترز گزارش داد شرکای مذاکره کننده ایران از خبر سپرده شدن مسئولیت مذاکرات هسته ای به ظریف خوشحال خواهند شد. این یک پیشرفت دلگرم کننده است. ظریف دیپلماتی بسیار باتجربه است و تیم مذاکره کننده ای که او انتخاب می کند آگاه و خلاق خواهد بود. البته این مسئله به سختی می تواند به تنهایی تضمین کننده دست یابی به یک توافق نامه باشد، اما نشان دهنده آغاز یک دیپلماسی جدی و واقعی از جانب ایران است.
این تصمیم برای ایران حداقل دارای سه امتیاز است: ا- پرونده هسته ای را از حالت امنیتی خارج کرده، جنبه دیپلماتیک آن را تقویت می کند. 2- از دانش و تجربیات ارزشمند کارشناسان وزارت خارجه در امور هسته ای و دیپلماتیک بهتر استفاده می شود. 3- شخصیت موجه، باتجربه و دیپلماتیک دکتر ظریف که مسلط به فنون مذاکره و مسلط به مسایل پرونده هسته ای است، تابلوی بین المللی مذاکرات می گردد. طبیعتا همه تصمیماتی که تیم هسته ای جدید اعمال می کنند بر اساس سیاست های کلان نظام با تصویب رهبری خواهد بود.
شاه کلید اعتماد سازی:
این تصور که تغییر مهم مذکور سریعاً اسباب حل و فصل مناقشه هسته ای غرب با ایران می شود، در فهم مناسبات بین المللی خطایی فاحش است. گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان می دهد که غرب هیچ یک از دیدگاه های افراطی و زیاده خواهانه خود را که به عدم توافق ایران و آژانس درباره مدالیته منجر شده، تغییر نداده است. واقعیت این است که دو طرف شدیدا به یکدیگر بی اعتمادند و هیچ گام عملی برای برطرف کردن کامل این دیوار بی اعتمادی در اسرع وقت وجود ندارد. بر فرض محال، حتی اگر ایران سایت های هسته ای خود را تعطیل کند و کلید آن را تحویل غربی ها بدهد، باز هم آنها در کوتاه مدت به ما اعتماد نمی کنند. اعتمادسازی به عنوان کلید حل و فصل مناقشات ایران و غرب، یک پروسه طولانی است که از طریق رفت و آمدهای ممتد مقامات دو طرف، لابی سازی در پنج کشور ذی نفوذ بین المللی و منطقه ای آمریکا، انگلیس، فرانسه و عربستان و . . .، برداشتن گام های عملی محسوس، فضاسازی رسانه ای در رسانه های جهانی نظیر بی بی سی، سی اِن اِن، وال استریت ژورنال، فاینشنال تایمز، لوموند و اتاق های فکر غرب نظیر “دبـل آی دبـل اس”IISS”، روسی “RUSI”، “چتم هاوس”، “موسسه بروکینگز”، رنـد “RAND”، “سی اس آی اس”CSIS ، “سی اف آر” CFR و محافل پرنفوذ جهانی نظیر “بیلدربرگ” و “داووس” حاصل می شود. لذا تیم جدید هسته ای باید در جهت پوشش و تعامل سازنده با همه این کشورها و سازمان های تاثیرگذار گام های جامعی بردارد. ایران باید مبتکرانه رأساً مدیریت حل و فصل برنامه هسته ای را عهده دار شود و با اقدامات سازنده ابتکار عمل را در دست بگیرد. غربی ها به دنبال مصالحه سریع با ایران نیستند. ما باید افکار عمومی جهان و سیاست سازان واقعی غرب را متوجه اهمیت سازنده تعامل مثبت با ایران کنیم و از آغاز آنها را متوجه این واقعیت کنیم که نباید از ایران انتظار نرمش غیرواقع بینانه داشته باشند. ایران با تغییرات کنونی نشان داده است که آماده گشایش فصل جدیدی در روابط سازنده با غرب است، اما غرب نباید دچار توهم سازش و عقب نشینی ایران از مصالح امنیت ملی خود شود. اگر غرب گام های ملموسی برای تغییر رفتار خصمانه خود با ایران بردارد و واقعیت وجود جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک قدرت ثابت منطقه ای بپذیرد، آن گاه خواهد دید که ایران در زمینه تقویت امنیت و صلح منطقه ای، شریکی راغب و سازنده است.
گره خوردن بحران سوریه و مذاکرات هسته ای ایران:
دکتر ظریف هفته گذشته شدیداً درگیر یک دیپلماسی منطقه ای و فرامنطقه ای ضد اقدامات نظامی علیه سوریه بود که با همکاری قوی وهوشمندانه روس ها موفق به کاهش موقت سطح تنش ها شد. ماساهیکو کومورا فرستاده ویژه نخست وزیر ژاپن پس از سلطان قابوس، جفری فلتمن و مدیر کل خاورمیانه وزارت خارجه سوئیس، چهارمین فرد نزدیک به امریکا بود که شنبه گذشته به تهران سفر کرد و در مورد مسایل هسته ای، بحران سوریه و رابطه ایران و آمریکا با مقامات ایران گفتگو کرد. غرب از سویی نگران است حمله به سوریه روند مذاکرات با دولت روحانی را تخریب کند و از دیگر سو می خواهد با فشار به سوریه، هشداری سخت به ایران بدهد و یکی از امتیازات ایران را تضعیف یا نابود کند. ما باید به آنها نشان دهیم که بحران سوریه فرصت مناسبی است که کشورهای غربی نقش سازنده ایران را برای تثبیت امنیت منطقه ای بدون توسل به زور ملاحظه کنند. در صورت موفقیت در مدیریت مشترک بحران سوریه می توان امیدوار بود که دو طرف یک گام به مصالحه هسته ای و تعامل دیپلماتیک سازنده نزدیک شده اند.
کلیدواژگان: دیپلماسی هسته ای، اعتمادسازی هسته ای،لابی، اتاقهای فکرغرب، ایران، غرب، آمریکا، بحران سوریه، روسیه، دولت روحانی، محمد جواد ظریف، سلمان صفوی
