صنعت نفت و گاز امارات متحده عربی

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

امارات متحده عربی شامل هفت امارت – ابوظبی، عجمان، دبی، فجیره، راس الخیمه، شارجه و ام القوین – واقع در امتداد ساحل جنوب شرقی شبه جزیره عربستان است. از زمان کشف نفت در امارات متحده عربی، این کشور به کشوری مدرن و با سطح زندگی بالا تبدیل شده است. از این لحاظ هیدروکربن ها همچنان نقش مهمی در اقتصاد امارات ایفا می کنند، به طوری که 30 درصد از تولید ناخالص داخلی امارات به طور مستقیم بر صنعت نفت و گاز و 13 درصد از صادرات آن است. این کشور در سال 1967 به کنسرسیوم اوپک پیوست.

امارات متحده عربی ششمین ذخایر اثبات شده نفت جهان و پنجمین ذخایر بزرگ گاز طبیعی را دارد که این کشور را به یک شریک حیاتی و تامین کننده مسئول در بازارهای جهانی انرژی تبدیل کرده است. ابوظبی 94 درصد از منابع نفتی امارات متحده عربی یا حدود 2/92 میلیارد بشکه را در اختیار دارد. دبی حدود 4 میلیارد بشکه و پس از آن شارجه و راس الخیمه به ترتیب با 5/1 میلیارد و 100 میلیون بشکه نفت در اختیار دارند. ابوظبی سابقه سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخش بالادست اکتشاف و تولید نفت و گاز دارد. ابوظبی تنها عضو اوپک بود که در طول موج ملی شدن صنعت جهانی نفت و گاز در اواسط دهه 1970، سرمایه سرمایه گذاران خارجی را ملی نکرد و همچنان از سطح بالایی از سرمایه گذاری در بخش خصوصی بهره مند است.

طبق اعلام شرکت ادنوک، امارات روزانه حدود ۳ میلیون بشکه نفت و ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز تولید می‌کند. انتظار می رود تا سال 2030 به حداکثر ظرفیت تولید پایدار 5 میلیون بشکه برسد. میدان‌های نفتی امارات متحده عربی با ذخیره ۹۷ میلیارد و ۸۰ میلیون بشکه نفت، امارات را در رتبه هشتم کشور دارنده ذخایر عظیم نفتی در میان کشورهای جهان قرار داده است. این در حالیست که در سال 2020، امارات از کشف بیش از 80 تریلیون فوت مکعب منابع گازی در جبل علی خبر داد. امارات متحده عربی ذخایر ثابتی معادل 299.0 برابر مصرف سالانه خود دارد که بدون صادرات خالص، حدود 299 سال نفت باقی می ماند(1). با این حال امارات متحده عربی همچنین برنامه های پیشگامانه انرژی های تجدید پذیر و بهره وری انرژی را دنبال می کند.

شرکت ملی نفت ابوظبی پیشرو جهانی در صنعت نفت و گاز فعال در تمام بخش های این صنعت است. ضمن اینکه دو تا از بزرگترین شرکت های عملیاتی نفت ابوظبی عبارتند از ADNOC Onshore و ADNOC Offshore بیشترین تولید نفت و گاز امارات را به خود اختصاص می دهند(2).  لازم به ذکر است شرکت های بین المللی نفت از ایالات متحده امریکا، ژاپن، فرانسه، انگلیس و سایر کشورها سهام مشترک ترکیبی بین 40 تا 100 درصد را در امتیازات گسترده نفت ابوظبی در اختیار دارند. امارات متحده عربی بیش از 40 درصد از نفت خام خود را به ژاپن صادر می کند و این کشور را به بزرگترین مشتری امارات تبدیل کرده است. عمدتا به دلیل واقعیت های جغرافیایی تأثیرگذار بر هزینه های حمل و نقل، امارات متحده عربی حداقل مقادیر نفت و گاز را به ایالات متحده امریکا صادر می کند. با این وجود، امارات متحده عربی تأمین کننده مهم نفت و گاز در بازار بین المللی است و از نظر ظرفیت تولید نفت اضافی بعد از عربستان سعودی در رتبه دوم قرار دارد.

پروژه دلفین که از طریق خط لوله قطر به امارات متحده عربی گاز طبیعی وارد می کند، اولین توافق مهم بین مرزی انرژی بین کشورهای حاشیه خلیج فارس است. این پروژه گاز ابوظبی را برای بازیافت و صادرات نفت خام آزاد می کند. شرکت های اکسیدنتال پترولیوم ایالات متحده امریکا و توتال فرانسه هرکدام 5/24 درصد از سهام این پروژه را در اختیار دارند، در حالی که دولت ابوظبی 51 درصد باقیمانده را در اختیار دارد. اولین تحویل تجاری گاز طبیعی قطر به امارات متحده عربی از تابستان 2007 آغاز شد و در طول 30 سال از توافق نامه توسعه و تقسیم تولید که با دولت قطر امضا شده است، ادامه خواهد داشت.

خطوط لوله می توانند به میزان 5/6 میلیون بشکه نفت در روز یا حدود 40 درصد از مقدار فعلی حمل شده از طریق تنگه جابجا شوند. قرار است یکی از این خطوط لوله، اتصال میدان نفتی حبشان در ابوظبی و بندر فجیره، به امارات اجازه می دهد تا حدود 60 درصد از صادرات نفت خام خود را به بندر فجیره در خلیج عمان منتقل کند. امارات متحده عربی همچنان تولید خود را برای تأمین بازارهای جهانی انرژی به طور چشمگیری افزایش می دهد. در حالی که برخی از کشورهای اوپک و بسیاری از کشورهای غیر اوپک طی پنج سال گذشته شاهد کاهش تولید بوده اند، امارات متحده عربی تولید کل نفت خام خود را تقریباً 31 درصد افزایش داده است(3). بدین ترتیب مقصد اصلی صادرات نفت خام از امارات متحده عربی عبارتند از: ژاپن (12.1 میلیارد دلار)، چین (8.6 میلیارد دلار)، هند (6.34 میلیارد دلار)، تایلند (3.84 میلیارد دلار) و کره جنوبی (3.18 میلیارد دلار هستند(3). صادرات سال گذشته بدون توجه به همه‌گیری، انعطاف‌پذیر بود. بدون شک تمرکز قوی بر بازارهای آسیایی به این امر کمک کرده است(4).

ضمن اینکه شورای عالی نفت ابوظبی  هزینه سرمایه ۴۴۸ میلیارد درهمی (۱۲۱ میلیارد و ۹۷۰ میلیون دلاری) شرکت ملی نفت ابوظبی برای سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ را تصویب کرد. شورای عالی نفت ابوظبی همچنین اعطای دور دوم بلوک‌های اکتشافی را تصویب کرد و از کشف ۲ میلیارد بشکه ذخایر نفتی متعارف و ۲۲ میلیارد بشکه ذخایر نفتی نامتعارف خبر داد. با این طرح، شرکت ملی نفت ابوظبی قصد دارد ۱۶۰ میلیارد درهم (6/43 میلیارد دلار) را به اقتصاد محلی امارات در بازه زمانی ۲۰۲۱-۲۰۲۵ هدایت کند. ضمن اینکه شورای عالی نفت امارات نیز از کشف ذخایر تازه کشف شده حاوی ۷میلیارد بشکه نفت و ۵۸ هزار میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی خبر داده بود. پیش از اعلام این اکتشاف، امارات با ۹۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه در جایگاه هشتم کشورهای دارنده بیشترین ذخایر نفتی قرار داشت و کشورهای ونزوئلا (با ۲۹۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون)، عربستان (با۲۶۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون)، کانادا (با ۱۷۱ میلیارد)، ایران (با ۱۵۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون) ، عراق (با ۱۴۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون)، کویت (با ۱۰۴ میلیارد) و روسیه (با ۱۰۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون) بشکه بالاتر از آن کشور قرار داشتند(5).

کلید واژگان: امارات متحده عربی, انرژی, نفت, گاز, خلیج فارس,مریم وریج کاظمی

1-https://www.worldometers.info/oil/united-arab-emirates-oil/

2-https://www.trade.gov/country-commercial-guides/united-arab-emirates-oil-and-gas

3- https://www.uae-embassy.org/about-uae/energy-uae

4-https://www.hellenicshippingnews.com/uae-crude-oil-exports-have-suffered-since-the-start-of-2021/

5-https://oec.world/en/profile/bilateral-product/crude-petroleum/reporter/are