سلفی­ها و نیروهای افراطی در سوریه و جنگ نیابتی

مصطفی حسین­زاده

مرکز بین­ المللی مطالعات صلح- IPSC

بیان رخداد

جنگ­ داخلی در سوریه براساس شکاف­های قومی این کشور است، اگرچه این مبارزات زمینه­های اجتماعی – اقتصادی، شهری – روستایی و مرکز و حومه را نیز دارد اما مذهب و وجهه فرقه­ای مهمترین سنجه آرایش نیروها در مقابل یکدیگر است. با توجه به این شکاف­های فرقه­ای دولت­های منطقه­ای و غیرمنطقه­ای نیز با در نظر گرفتن این شکاف­ها وارد جنگ­های نیابتی در سوریه شده­اند، بگونه­ای که ایران، عراق و دولت لبنان (گروه 8 مارس به رهبری حزب­الله لبنان) همواره از بشار اسد و شیعیان علوی حمایت می­کنند. در طرف دیگر جنگ نیز دولت­های طرفدار سنی­ها از جمله عربستان سعودی، قطر و ترکیه قرار دارند. البته این به دور از واقعیت خواهد بود که تمام درگیری­های داخلی در سوریه را تنها با نگاه فرقه­ای سنجید در حالی که عناصر مختلف سیاسی، قومی، اجتماعی و اقتصادی دیگری نیز دخیل است. دلیل انتخاب این موضوع روند روبه گسترش تعداد گروه­های سلفی – جهادی و اسلامی در سوریه است که آینده درگیری­ها را پیچیده و مبهم کرده است. ما در این پژوهش به دنبال پاسخ به پرسش­های زیر هستیم: سلفی­ها و نیروهای حاضر در جنگ داخلی سوریه چه کسانی­هستند؟ از کجا تامین مالی و نظامی می­شوند؟ آیا این سلفی­ها و افراط­گرایان نماینده بلافصل القاعده هستند؟ حضور این سلفی­ها در سوریه چه تاثیری بر حرکت­های بنیادی در سوریه و منطقه دارد؟ علل پیدایش این گروه­ها چیست؟

واژگان کلیدی: گروه­های سلفی­ها و جهادگرایی افراطی، جنگ نیابتی، حمایت مالی، قدرت­های منطقه­ای

تحلیل رخداد

از زمان شروع درگیری­ها بشار اسد سعی کرده است که گروه­های اسلامی را که بوسیله کشورهای منطقه  حمایت می­شوند متهم به دامن زدن به شورش و ناآرامی کند. از طرف دیگر سران گروه­های مخالف، بشار اسد را متهم به ابداع دروغی عملیات­های جهادی افراط­گرایان می­کنند که با بیان این امر سعی می­کند حکومت سوریه را به عنوان نیروی تامین کننده صلح و ثبات که القاعده و نیروهای سلفی را سرکوب می‌نماید نشان دهد. اما واقعیت امر این است که اگرچه گروه­های افراطی جهادی در جنگ­های داخلی سوریه از شروع درگیری­ها نقش کمی داشتند اما روزبه­روز حضورشان پررنگ­تر می­شود بطوری که از ابتدای سال 2012 میلادی این گروه­های افراطی گرایش تندی به سوی ادبیات سنی مذهبی در اظهارتشان داشته­اند. این گروه­های جهادی با اضافه شدن و پیوستن شورشیان غیرمذهبی و قبول طرز بیان افراطی­ها به گروه­های بزرگ­تر تبدیل می­شوند. از عوامل اصلی که باعث اضافه شدن عنصر سلفی و افراطی به درگیری­های داخلی سوریه و اسلامی شدن مبارزات شده است می­توان به سه مورد زیر اشاره کرد:

1-   مقابله و اعتراض سنی­ها علیه حزب حاکم علوی و حامیان سکولار آن

2-   ورود نیروهای سلفی – جهادی خارجی به سوریه

3-   حمایت کشورهای منطقه و سازمان­های غیردولتی از سنی­ها

4-   استفاده از آموزه­های اسلامی نظیر شهادت، رستگاری و جهاد در راه خدا که به عنوان ابزاری برای تهییج و بسیج مسلمانان سنی و منبعی برای آرامش روحانی در زمان جنگ تلقی می­شود.

5-   بدست آوردن جایگاهی در قدرت در آینده

6-   طولانی و فرسایشی شدن درگیری­ها

از آنجا که هدف مشترک شورشیان و مخالفان براندازی بشار اسد است لذا در روند کنونی حساسیت زیادی نسبت به سلفی­ها نیست و در این میان ائتلاف جدید نیروهای مخالف نیز همواره سعی کرده است تا خود را گروه مذهبی چندجانبه و به لحاظ ایدئولوژیکی خود را سکولار نشان بدهد. اما میزان نفوذ این ائتلاف روبه کاستن است و بین نیروهای شورشی مسلح در سوریه وضع متفاوت است. بطوریکه فابریک بلانش جنگ را به دو جبهه تقسیم می­کند: 1- علوی­ها 2- عرب­های سنی­ها. لذا میدان اصلی جنگ در جبهه مخالفان مناطق عرب نشین سنی است و همین عامل در گسترش حضور سلفی­ها ­و جهادی­ها نقش مهمی دارد و پتانسیل لازم را برای حضور این گروه­ها توجیه می­کند. در این میان مناطق علوی نشین و دروزی و مسیحی یا فعالانه از حکومت حمایت می­کنند و یا منفعل هستند. از آنجایی که  سنی­ها اکثریت را در سوریه دارند همین عامل باعث پررنگ شدن ماهیت مذهبی و اسلامی درگیری­ها شده و کشورهای منطقه نیز نظر به این امر و پتانسیل موجود در این درگیری­ها با حمایت از سنی­ها و افراطیون در سوریه برای به قدرت رسیدن سنی­ها و کنترل حوادث و جریان­های منطقه­ای بویژه در لبنان بدان دامن می­زنند. در جدول شماره 1 به ترکیب فرقه­ای سوریه اشاره شده است.

جدول شماره- 1

ترکیب جمعیتی فرقه­ای سوریه
65%	سنی عرب
12%	علوی
9%	مسیحی
9%	سنی کرد
3%	دروزی
2%	دیگران

 

از پاییز 2011 استفاده از علائم و آرم­های سنتی مرتبط با افراطی­های مسلح اسلامی بیشتر شده است. برای مثال استفاده از لوگوی سیاه که دو شمشیر ضربدر دارد زیاد شده و سران گروه­ها همه ریش­های مدل سلفی دارند. نقش مولفه­های اسلامی در تهییج مردم برای جنگ و آرامش دهنده در سختی­ها و همیشه برجسته است و مجاهدین افغان براساس این آموزه­ها بود که در برابر ارتش سرخ ایستادگی کردند و ناتو و آمریکا نه تنها هنوز نتوانسته­اند آنها را در افغانستان ریشه­کن کنند و بلکه حملات آنها افزایش نیز یافته است. نیر روسن روزنامه­نگار آمریکایی که مدتی را در بین گروه­های شورشی بوده می‌گوید که بسیاری از این شورشی­ها قبل از شروع اعتراض­ها مذهبی نبودند اما بعد از شروع درگیری­ها و تداوم آن نماز به جا آورده و از آموزه­های اسلامی الهام می­گیرند.

ارتش سوریه آزاد تماما یک گروه سنی عرب است. این گروه که ابتدا بوسیله ارتشی­های فراری برای جنگ علیه بشار اسد تشکیل شد در ادامه با وخامت اوضاع و گسترش ناامنی­ها روز­به­روز به ابعاد مذهبی رهبران و نیروهایشان افزوده می­شود و آموزه­های مذهبی نقش مهمی در درگیری­ها و عضوگیری تاثیر بسزایی دارد. بسیاری از گروه­هایی که چه خود را به صورت رسمی و چه بدون اینکه انتساب خود را به این ارتش اعلام کنند دارای ادبیات مذهبی هستند. این گروه­ها از اسامی حماسی در تاریخ سنی استفاده می­کنند، مثل لشکر خالد ابن ولید در حمص و لشکر ابوعبیده جراح در بخش ریف دمشق. ارتش سوریه آزاد دارای یک بنیاد و ایدئولوژی افراطی جهادی واحد نیست بلکه دسته­های درونی این ارتش جداگانه خودشان چنین اندیشه­هایی را دارند. البته باید بین گروه­های اسلامی افراطی و جهادی­ها تفاوت قائل بود. بدین صورت که اگرچه بسیاری از گروه­های این ارتش خودشان را اسلام­گرا می­دانند اما فقط تعداد کمی از این میان جهادی و سلفی هستند که می­توان به سپاه نور (که ابتدا در حلب فعال بود)، قبایل اسلام‌گرا مثل سپاه دحول نوریان در حمص، انصار الاسلام در دمشق، سپاه البرار بن مالک در حمص که با اعلام اولین سپاه شهادت طلب یا پیش­مرگ ارتش سوریه آزاد باعث تبلیغات رسانه­ای گسترده شد اشاره کرد. بنابراین باید بین سلفی­ها و اسلامگرایان تفاوت قائل شد، تعداد گروه­های سلفی جهادی اگرچه کم است اما با توجه به عملکرد تاثیرگذار در عملیات­ها به شدت گروه­های اسلامی را تحت تاثیر قرار می­دهند که این در نوع خود نگران­کننده می­باشد.

بزرگترین گروه اسلامی ارتش سوریه آزاد

 گروی لوای التوحید: در جولای 2012 با اتحاد اکثریت نیروهای ارتش آزاد سوریه و گروه­های شورشی در حومه حلب تشکیل شد و با بیش  از 8000 نیرو یکی از بزرگترین گروه­های مسلح سوری در جنگ است. رهبر این گروه عبدالعزیز السلامه یک تاجر عسل در شمال غرب حلب است و مدیر عملیات­های این گروه عبدالقادر الصالح که عملیات­های نظامی را مدیریت می­کند. صالح تمام افرادی را که علیه بشار اسد اسلحه بدست گرفتند را جزئی از ارتش آزاد سوریه می­داند.[1]از جمله اهداف اعلامی این گروه سرنگونی بشار اسد و حمایت از غیرنظامیان است. سپاه­هایی که در داخل سپاه لوای التوحید هستند اسامی اسلامی دارند مثل نور الاسلام و سپاه ابن تیمیه. اگرچه بنیان­گذار این گروه روحانی اسلامی نیست و اهدافش عموما اسلامی نیست اما همواره امواج اسلامی در این گروه روز­به روز افزایش و استفاده از بیان و علایق اسلامی در این گروه سنی عرب زیاد می­شود. یکی از عواملی که باعث ایجاد و توسعه گروه­های سلفی-جهادی در سوریه شده ورود نیروهای سلفی جهادی از خارج و کشورهای همجوار می­باشد. لذا در ادامه به این متغیر پرداخته می­شود تا نمای مشخص و کاملی از تعداد نفرات و تاثیر آن بر رشد حرکت­های سلفی بدست آید.

مبارزان خارجی

درگیری­های داخلی سوریه باعث ورود نیروهای داوطلب خارجی شده است. همه این گروه­ها لزوما افراطی و جهادی نیستند، آن دسته از افرادی هم که جهادی نیستند در آستانه بنیادگرایی و پیوستن به گروه­های جهادی می­باشند. اهمیت ورود نیروهای خارجی به سوریه در دو چیز است:

1-   این گروه­های داوطلب خارجی سبب توسعه گروه­های تروریستی انتقالی مثل القاعده می­شود چرا که یک سری از این افراد معمولا مبارزان و فرماندهان سابق مجاهدین و القاعده در افغانستان، عراق و سومالی هستند و حضور این افراد سهم بسزایی در توسعه گروه­های سلفی-جهادی دارند. داوطلبان این دسته از جنگ­ها یکی از ستون­های اساسی برای حرکت­های افراطی نظامی است. از این میان می­توان به ابو بصیر الترتوسی متفکر اندیشه جهادی – سلفی در سوریه اشاره کرد که در درگیرهای سوریه و مناطق جنگی حضور دارد، وی مدتی را در لندن بوده است.[2]

2-    نیت افراد خارجی در پیوستن به درگیری­ها سهم بسزایی در عملکرد آنها دارد و بسیاری از نیروهای القاعده و گروه­های جهادی از میان نیروهای داوطلب است.[3]

براساس تخمین­ها حدود 800 تا 2000 جنگجوی خارجی در حال حاضر در سوریه درگیر هستند که کمتر از 10 درصد نیروهای درگیر در جنگ­های داخلی سوریه را تشکیل می­دهد. روز به روز به تعداد نیروهای داوطلب با ایدئولوژی جهادی اضافه می­شود. مرز سوریه و لبنان مهمترین مسیر ورود این نیروها می‌باشد و بعد از آن مرز ترکیه است.

سلفی­های اردن برای جبهه­النصره در سوریه می­جنگند، دهها نفر از لیبی، تونس، کویت و عربستان سعودی، امارت متحده عربی، الجزیره، مراکش، پاکستان و چچن وارد درگیری­ها شده­اند که همگی سلفی هستند. دو گروه که مبارزان خارجی در اکثر موارد بدانها می­پیوندد سپاه جبهه­النصره و احرار­الشام است. این دو گروه افراطی­ترین گروه سلفی هستند. 20 درصد از نیروهای سپاه جبهه­النصره و 5 درصد احرارالشام خارجی هستند.

سلفی­های غربی در سوریه

اگرچه میزان الحاق سلفی­های غربی به درگیری­های داخلی سوریه کم بوده است اما همچنان سلفی­های خارجی غربی در این درگیری­ها حضور دارند.

گروه­های سلفی- جهادی سوریه

دسته­های رسمی القاعده در سوریه وجود ندارد. تلاش­ها برای تاسیس چنین گروهی تحت عنوان القاعده در بلاد شام با سرکوب و مقابله سوریه در دهه 2000 میلادی منقطع شد. گروه­های کوچک جهادی در طول دهه 2000 در سوریه همواره فعال بودند. گروه­هایی مثل فتح السلام و جند الشام. بعد از شروع درگیری­ها در مارس 2011 و بویژه در سال 2012 چندین گروه جهادی کوچک تشکیل شدند­. بسیاری از این گرو­ه­ها حتی برای خود اسمی ندارند. تعدادکمی از آنها بر پایه دکترین منظم و سازمان یافته سلفی- جهادی هستند اما با توجه به حمایت مالی روزبه­روز بر موقعیت آنها افزوده می­شود. در زیر به چند گروه سلفی- جهادی مهم اشاره می­کنیم. این گروه­های جهادی باتوجه به میزان اهمیت و شمار نیروها به ترتیب ذکر می­شود.

لیست گروه­های جهادی در سوریه

• جبهه النصره: این سپاه خود را لشکر شام می­نامد و اگرچه بزرگترین گروه سلفی – جهادی نیست اما یکی از معروفترین­ها می­باشد که به احتمال زیاد تائید رسمی القاعده را کسب نماید. چندین عضو بین­المللی و محلی مشهور و متفکران آموزه­های جهادی مثل ابوالموندهر الچینگوتی، ابومحمد التهاوی اردنی و ابو زهرا الزبیدی لبنانی این گروه را تائید کرده­اند. گروه­های سلفی – جهادی بین­المللی به این گروه به عنوان نماینده خود در سوریه نگاه می­کنند.[4]این گروه موجودیت خود را در ژانویه 2012 در نوار ویدیوئی ضبط شده اعلام کرد. این گروه عملیات­های انتحاری خودش را با انجام چند انفجار در مراکز شهری سوریه شروع کرد و چندین طرفدار بشار اسد مثل افسران نظامی، افراد غیرنظامی و روزنامه نگاران طرفدار بشار اسد را به قتل رساند. محدوده فعالیت این گروه در محله­های دمشق و دیر الزر، حلب، ادلب و مناطق روستایی دورا و حما می‌باشد. این گروه سعی می‌کند با کمک­های خیرخواهانه مثل توزیع غذا در محله­های فقیر، نیرو جذب نماید. بسیاری از افراد عضو جبهه­النصره در عراق عضو گروه جهادی دولت اسلامی عراق بودند. گفته می‌شود که بنیان­گذاران این گروه قبلا در افغانستان، سومالی و عراق مسئول عملیات‌های جهادی بودند. رهبر این گروه از مناطق اشغالی ارتفاعات جولان به اسم فتح ابو محمد الجولانی است.
• سپاه احرار الشام: این سپاه بزرگترین گروه جهادی سوریه از نظر شمار نیروهای می­باشد. که در سراسر استان‌های سوریه پخش شده­اند و پناهگاه آن شمال غرب سوریه است. این گروه از جمله گروه­های خیلی مهم در میان شورشی­ها به حساب می­آید که در اواخر سال 2011 میلادی اعلام موجودیت کرد. این گروه سعی می­کند خودش را مستقل اعلام کند و به دنبال برقراری قوانین عادل و درست اسلامی در سوریه است. این گروه ارتباطات بین­المللی با نیروهای القاعده و سلفی در خارج را ندارد اگرچه داوطلبان غیر سوری را نیز می­پذیرد. این گروه از فیس بوک و تویتر نیز برای تبلیغات و اعلام مواضع استفاده می­کند.
• فتح­الاسلام: این گروه در سال 2006 به عنوان یک سازمان جهادی، بخشی از سازمان فتح النتفاضه فلسطین تشکیل شد. بنیان­گذار و رهبر اصلی این گروه شاکر البسی فلسطینی بود که حملات جهادی علیه اهداف آمریکایی در اردن را انجام می­داد. وی که توسط ارتش سوریه دستگیر شده بود بنابه دلایل نامعلوم از زندان آزاد شد. این گروه از سوی سنی­های افراطی در لبنان و کشورهای حاشیه خلیج فارس حمایت مالی می­شوند. عملیات­های نظامی این گروه توسط لشکر خلیفه انجام می­شود رئیس فتح السلام شاخه شمال لبنان به اسم عبدالغانی علی جواهر در نبردی که در قسیر نزدیک مرز لبنان در اوریل 2012 صورت گرفت کشته شد.سپاه انصار: این سپاه یک سازمان سلفی –  جهادی مستقل در حمص است. اندیشه­های این سپاه آمیخته­ای از اصول جهادی و نمادهای ملی است و احرار الشام و جبهه النصره که از گروه­های غالب سلفی –جهادی در سوریه هستند که در حمص حضور ندارند و سپاه انصار این خلا را پر کرده است.
  • لشکر سوکور الشام: یکی از بزرگترین گروه­های شورشی جهادی در شمال سوریه است که در سپتامبر 2011 در روستای جبل الزاویه ایجاد شد و بعد از آن در سراسر ادلب و شمال غرب حما همرز با ترکیه توسعه یافت. بنیان­گذار این گروه احمد عیسی الشیخ معروف به ابوعیسی است. برادران وی به اسم داوود و عباس در بین اولین کشته­های این لشکر در درگیری با ارتش سوریه در آگوست 2011 بودند. این لشکر حدود 6000 نیرو در قالب چندین سپاه سازمان یافته شده دارد. ابوعیسی هدف گروهش را تاسیس دولت اسلامی در سوریه اعلام کرده است. این گروه در طبق­بندی­های صورت گرفته بیشتر یک گروه اسلامی قلمداد می­شود تا اینکه یک گروه سلفی – جهادی بین‌المللی.
• لشگر امه: همانطور که از اسم این گروه برمی­آید نیروهای این گروه همه داخلی نیستند و نیروهای خارجی را نیز پذیرش می­کنند چرا که مرز و سرزمین را نادیده می­انگارد و بیشتر بر روی امت تمرکز دارد. محل فعالیت این گروه در ادلب نزدیک مرز ترکیه است و در حمص، حلب و در مناطق دیگر گروه­های وابسته به سپاه امه فعال هستند. گفته می­شود این سپاه نزدیک به 6000 نفر نیرو دارد. 90 % نیروهای این سپاه سوری هستند. گروه­هایی از این سپاه چندی پیش از ارتش سوریه آزاد جدا شدند و به سپاه امه پیوستند. رهبر این سپاه مهدی الهراتی است که در جنگ لیبی علیه قذافی شرکت داشت. سرویس­های اطلاعاتی آمریکا و قطر از این گروه حمایت مالی می‌کنند.[5]هدف اعلامی این گروه برقراری قوانین اسلامی در کشور است. نیروهای خارجی این گروه که عمدتا لیبیایی هستند در آموزشگاه­های نظامی قطر آموزش نظامی دیده­اند و از حمایت مالی آن برخوردار هستند.
• جبهه انقلابیون سوریه: این گروه در اوایل 2012 بعد از مذاکرات چندین گروه مخالف تاسیس شد. این گروه به صورت یک چتر سیاسی برای 100 گروه مسلح تشکیل دهنده این گروه است. موسسان این گروه، لشگر احرارالشام، شورای نظامی در دیرالزر و دسته­های مصطفی و فاروق می­باشد. از دیگر گروه­های این سپاه گردان­های احوادالامویان در مناطق روستایی دمشق است. جبهه انقلابیون سوریه بخشی از ارتش سوریه آزاد نیست و مستقل عمل می­کند. این گروه با گردآوری گروه­های سلفی – جهادی قصد برپایی قوانین اسلامی در سوریه را دارد و اعلام کرده است که قانون شریعت باید منبع قانون­گذاری در کشور باشد و در همین راستا کمیته شریعه خود را برای تفسیر موضوعات مذهبی تشکیل داده است. در این گروه نقش سپاه سلفی– جهادی احرارالشام بارز و غالب است. سخنگوی نظامی این گروه محیمن الرماید یک ارتشی فراری است. تمام بیانیه­های منتشر شده این گروه از سوی سپاه احرارالشام که سلفی- جهادی است تهیه و تنظیم می­شود.
• گروه المومنون یشارکون: این گروه به رهبری رشدی الزوبی یک گروه سلفی است و تلویزیون العربیه آن را صورت عمومی سلفیت سوریه توصیف کرده است. زوبی خود یک مبارز جهادی از دورّا می­باشد و درجنگ بوسنی و افغانستان شرکت داشته و زمانی که بن لادن در سودان بود مدتی را در سودان گذراند.
• فجر الاسلام: یک گروه اسلامی در حلب است. این گروه اگرچه سلفی به معنی کامل نیست اما شدیدا تحت تاثیر گروه سلفی احرارالشام قرار دارد.
• سپاه عبدالله عزّام: نام این گروه برگرفته از اسم یک مبارز جهادی فلسطینی که برای مبارزه علیه ارتش سرخ به افغانستان رفت و در نهایت در پاکستان در سال 1989کشته شد می‌باشد. عزام نفوذ غیرقابل انکاری در ایدئولوژی جهادی مدرن دارد و در تشکیل القاعده به بن لادن کمک­های زیادی کرد. سپاه عبدالله عزام قسمتی از سلفیون جهادی جهانی است. هم اکنون رئیس این گروه ماجد بن محمد الماجد عربستانی است که در جولای 2012 به این سمت انتخاب شد.
• کمپانی رزمی سلیمان: این گروه بوسیله ابوسلیمان الهماوی در سال 2011 تاسیس شد. این کمپانی یک گروه مستقلی است و علقه و رابطه­ای با ارتش سوریه آزاد ندارد و اندیشه­هایش ترکیبی از سلفی و ملی­گرایی است. محل فعالیت این گروه حومه ادلب و جبل الزاویه و حما است و هزاران نفر نیرو دارد.
• مجمع انصار الاسلام: این گروه در اگوست 2012 با ملحق شدن 7 گروه از ارتش سوریه آزاد تشکیل شد. این هفت گروه به ترتیب عبارت اند از :

–       سپاه اسلام،

–       گردان­های صحابه،

–       سپاه فاروق،

–       سپاه احفاد الرسول،

–       گردان­های درالشام،

–       سپاه حبیب المصطفی

–       گردان حمزه بن عبدالمطلب

همانطور که از اسم این گروه­ها مشخص است، گرایش­های اسلامی و سلفی در آنها مشخص است. جهادی­ترین عضو این گروه، سپاه اسلام است که به دنبال تشکیل کمیته شریعه هست. در جولای 2012 در عملیاتی که توسط گردان سیدالشهدا سپاه اسلام صورت گرفت چهار مقام بلند پایه سوریه از جمله برادرخوانده بشار اسد، عاصف شوکت و وزیر دفاع داود رجیحا کشته شدند. اخیرا این گروه علیه حزب­الله، ایران و در کل مسلمانان شیعه فعالیت می­کنند.

با توجه به وتوی قطعنامه­های شورای امنیت مبنی بر مداخله مستقیم نظامی در سوریه از سوی چین و روسیه لذا یکی از راه­های اصلی برای مبارزه و براندازی بشار اسد، کمک­های مالی به مخالفان جهت تداوم درگیری­ها و جنگ­های نیابتی است که در ادامه بحث به نقش و اهمیت کمک مالی در شکل­گیری درگیری­ها و تداوم آنها پرداخته می­شود.

حمایت­های مالی

یکی از دلایل افزایش بارگه­های مذهبی مخالفان مسلح سوریه، حمایت آسان و دست­یافتنی مالی از سوی دولت­های سنی منطقه است. به غیر از آمریکا تمام حامیان مخالفان، شامل عربستان سعودی، ترکیه و قطر سنی هستند. اکثر سازمان­های غیر دولتی حامی مالی مخالفان نیز اسلامی هستند، نظیر سازمان­های کمک کننده اسلامی، خانواده­های تجار سوری در کشورهای منطقه، خانواده­ها و قبایلی که از خشونت­ها متاثر شدند.

نقش پول در شکل­گیری گروه­های اسلامی افراطی

1-   بالا بردن کارایی گروه­های مسلح از طریق تجهیز تسلیحات و دیگر امکانات معیشتی

2-   نقش غیرقابل کتمان پول در تشکیل ائتلاف­ها بین گروه­های مختلف کوچک

3-   نقش پول در در تامین وسایل و تجهیزات برای ادامه درگیری

4-   نقش پول در جذب نیرو

5-   تعیین خط­مشی­های گروه­ها در سایه کمک مالی

لذا با عنایت به اهمیت پول در مارس 2012 یک سری از توافق­ها بوسیله آمریکا، قطر، ترکیه و عربستان سعودی مبنی بر انتقال چندین میلیون دلار ماهانه از کشورهای عربی خلیج فارس به نیروهای ارتش سوریه آزاد به کمک یک رابط ائتلاف جدید تنظیم شد که با این کار تمام نیروهای مسلح مخالف برای تامین مالی نیازمند رابطه با محور ارتش سوریه آزاد و ائتلاف جدید هستند که باعث بیشتر شدن اتحاد و علایق و محوریت بیشتر این محور در تعیین کردن راهبردها می­شود که می­توانند خواسته­های قدرت‌های حامی را پیاده کنند.

محدودیت کمک مالی:

گروه­های بسیار افراطی و جهادی خاصی در عربستان و دیگر کشورهای منطقه وجود دارد که از این طریق به گروه­های مخالف خط­ می­دهند که تهدیدی علیه منافع خود ملت سوریه، کشورهای منطقه و غیرمنطقه است و چشم­انداز تاریکی را نه تنها برای منطقه بلکه برای محیط بین­الملل متصور می­کند. در همین راستا عربستان سعودی در ماه می 2012 به علمای مذهبی که صندوق مالی خصوصی برای گروه­های اسلامی در سوریه جمع­آوری می­کردند دستور توقف داد.[6] عربستان از کانال دولتی برای حمایت مالی از این گروه­ها استفاده می‌کند و به دنبال آن کمیته علما را که یک گروه سلفی بود و برای گروه­های شورشی سوریه پول جمع می­کرد بسته شد. از سران این کمیته می­توان به علی بن عباس الحکمی و عبدالله بن محمد المطلق اشاره کرد. با وجود این همواره حمایت­های مالی خصوصی یکی از منابع اصلی تغذیه مالی گروه­های شورشی است. یکی از این منابع خصوصی حامی، مالک محمد سرور زین­العابدین مغز فکری سلفیت در سوریه است که از سوی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تامین می­شود. اما حمایت مالی دولتی نیز مشکلات خاصی دارد و همواره سازماندهی مناسبی ندارد، غیرشفاف است و بسیاری از پول­ها در مسیر ناپدید می­شود و بعضا هرگز تقسیم نمی­شود و بوروکراسی و هماهنگی ضعیف آن را همواره تحت تاثیر قرار می­دهد لذا کشورهای منطقه سعی می­کنند که به صورت مستقیم تامین مالی بکنند و مکانیسم ارتش سوریه آزاد و ائتلاف جدید در همین راستا بود. در تابستان 2012  یک سازمان خصوصی تحت عنوان گروه حامی سوریه از سوی وزارت خزانه­داری آمریکا مجوز برای حمایت مستقیم ارتش سوریه آزاد را گرفت.

دورنمای رخداد

صبغه اسلامی درگیری­ها در سوریه با گذشت زمان روز­به­روز اضافه می­شود و در کنار این کشورهای سنی منطقه بویژه عربستان و قطر که برای به قدرت رسیدن اکثریت سنی در سوریه مترصد فرصتی بودند بهانه لازم را برای مداخله و کمک به عرب­های سنی با صبغه­های اسلامی سنی و سلفی– جهادی بدست آوردند. وتوی قطعنامه­های شورای امنیت از سوی چین و روسیه برای مداخله نظامی در سوریه باعث روی آوری کشورهای منطقه به حمایت­های مالی و تجهیزاتی از مخالفان داخل سوریه برای تداوم درگیری­ها شده است. با توجه به ماهیت سنی عربی مخالفان در سوریه مولفه لازم برای صورت­دهی به جنگ­های نیابتی جهت سقوط دولت شیعی علوی در سوریه و روی کار آمدن سنی­های عرب در این کشور فرصت لازم را برای عربستان، قطر، ترکیه و آمریکا فراهم کرد و در این میان گروه­های سلفی– جهادی نیز فرصت را مغتن شمردند. درباره وابستگی یا استقلال گروه­های سلفی-جهادی باید گفت که خط قرمز این گروه­ها برای کشورهای منطقه­ای و غیرمنطقه­ای برقراری ارتباط و وابستگی به القاعده است و تا زمانیکه چنین چیزی اتفاق نیافتد حساسیت برانگیز نیست. هدف مخالفین منطقه­ای و غیرمنطقه، سقوط بشار اسد است حتی اگر گروه­های سلفی– جهادی در این راه مخالفان را کمک کند. اما موضوع به این سادگی نیست و قبلا این امر در ارتباط با مجاهدین افغان تجربه شده است که در شرایط جنگ سرد آمریکا برای جلوگیری از اشغال افغانستان و دستیابی به آب­های آزاد مجاهدین افغان را تعلیم داد (تاکید بر آیه­های جهادی در مدارس آموزشی این مجاهدان) که بعدها از میان آن القاعده و طالبان ظهور کرد که تاکنون علی رغم جنگ ناتو و آمریکا در افغانستان هنوز کنترل نشده است. لذا همواره پدیده جهادی– سلفی در سوریه همواره تنگنای امنیتی خاص خود را دارد که برای امنیت منطقه یک تهدید بالقوه است.

آرما­های سنتی  1تاه1صاعه ص

“21چ9خ8هشثیبع