مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
بارزانی با تشکیل نشست هایی در اربیل تا حدي اختلاف میان کردهای سوریه را حل کرد و سپس احزاب كرد سوري نيز سند تفاهمی با نام «اعلامیه هولر (اربیل)» زیر نظر مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق برای اتحاد امضا کردند. به دنبال رویدادهای چند ماه گذشته در سوریه و افزايش نقش كردها در مناطق كرد نشين سوريه اخبار و گزارشهاي متعددي در مورد نوع رويكرد بارزاني نسبت به كردهاي سوريه منتشر شده است. در اين بين براي واكاويي بيشتر اين امر و بررسي نوع نگاه اقليم كردستان عراق به كردهاي سوريه به گفتگويي با عرفان قانعي فرد پژوهشگر تاریخ معاصر و نویسنده خاطرات جلال طالبانی که آثاری درباره کردستان دارد – پرداخته ايم:
واژگان كليدي: كردهاي سوريه، رويكرد بارزاني به كردهاي سوري، اقليم كردستان عراق و كردهاي سوريه، بارزاني و پ ك ك ، بارزاني و حزب اتحاد دمكراتيك
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش و نگاه كنوني پ ك ك به سوريه و كردستان سوريه چگونه است؟
امروزه پ ک ک، صراحتا حامی سوریه و تائید کننده حکومت بشار اسد است و حتی اعلام کرده در صورت حمله ترکیه ما از خاک و وطن خود دفاع می کنیم. البته حکومت سوریه هم پس از نیم قرن به صدها هزار کرد که فاقد حق شهروندی بودند و حتی هویت شان را به رسمیت نشناخته، شناسنامه داده و با حزب اتحادیه دموکراتیک کردستان (شاخه سوری پ ک ک) که خود را مهمترین تشکل سیاسی کرد در کشور می داند توافق کرده که کنترل کردستان سوریه در اختیار آنها باشد.
ترکیه نگران شد که مبادا از این امر و کارت پ ک ک و کردها علیه آن کشور استفاده شود و در رسانه هایش هر روزه مدعی است که ایران هم در این راستا با سوریه همگام شده. در برخی از رسانه ها هم، حساسیت ها برانگیحته شد و این تصور پدید آمد که شاید پس از سقوط بشار اسد، اقلیم کردستان دوم پدید آید. هرچند حمید درویش، دبیر حزب ترقی خواه کرد سوریه گفت: “در سوریه ما به چیزی مشابه اقلیم کردستان عراق دست نمی یابیم، زیرا کردهای عراق شرایط متفاوتی دارند. ما خواستار حقوق ملی در قانون اساسی با موافقت برادران عرب در سوریه ایم و حق تعیین سرنوشت مشروط به حفظ یکپارچگی سوریه است”. شاید سیاست بشار اسد در عقب نشینی واحدهای نظامی سوریه از مناطق کردنشین در شرق و شمال کشور و سپردن کنترل آن مناطق به کردها ، تاکتیکی بود که ترکیه را بترساند تا از کارت کردی علیه سوریه استفاده نکند، زیرا با اینکه نقطه ضعف و خط قرمز دولت ترکیه، مسئله کردهاست اما در جامعه ناهمگون سوریه، کردها چالش هویتی دارند و استفاده ابزاری از کردهاست که داغ بر داغ می افزاید. چه بسا بازی خطرناک بشار با کارت کردها، فاجعه ای پدید آورد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه كنوني طالباني و حزب وي به پ ك ك و فعاليت اين حزب در سوريه چيست؟
البته لازم به ذکر است که آقای طالبانی امروزه موافق اوجالان نشده و اصولا هم باوری با تفکر و عقیده و شخصیت اوجالان ندارد، اما امروزه به خاطر بازی سیاست، این چرخش و دوران را دارد و حزب وی حمایت خود را از اوجالان آغازیده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح:در سفر صالح مسلم، «رهبر حزب اتحاد دموکراتیک سوریه » به اقلیم کردستان عراق وي از نقش شورای عالی کرد سوریه و تشکیل کمیته ویژه لشکری توسط این شورا در آینده ای نزدیک سخن گفت. نوع حمايت كنوني حكومت اقليم از نهادهاي سياسي و نظامي كردهاي سوريه تا چه ميزاني است؟
مسعود بارزانی که از نصب پرچم پ ک ک وحشت داشت، در اربیل کنفرانس حمایت از کردهای سوریه را برگزار کرد، تصمیم به تشکیل شورای عالی کردهای سوریه گرفت و در نوار مرزی به دیدار آوارگان کرد سوری شتافت. گرچه او گفت که خواستار دخالت در امور کردهای سوریه نیست و فقط می خواهد به آنها در هر تصمیمی که اتخاذ می کند اما در خبرهای محرمانه منتشر شد که با دستور بارزانی در اردوگاه جنوب شهر اربیل، آموزشهای نظامی توسط نیروهای پیشمرگه به سیصد نفر از کردهای سوریه در حال انجام گرفتن است.
هرچند مقام های نظامی – امنیتی جمهوری اسلامی ايران از جلال طالبانی و بارزانی خواستند که از کردهای سوریه بخواهند که علیه سوریه اقدامی انجام ندهند و در ابتدا هم طالبانی لبیک گفت، اما بعدها بارزانی خط خود را جدا کرد. قطعاً نزدیک شدن مسعود بارزانی به ترکیه و دور شدن تدریجی اش از ایران، او را به این مسیر انداخت که مقابل پ ک ک ایستادگی کند و حتی نیروهایی را هم برای تخریب و ترور از مرز موصل راهی سوریه کرد. همچنان که در روزهای اخیر این خبر منتشر شده که بارزانی ۱ میلیون دلار به جنگجوهای سوریه کمک مالی کرده است. گرچه پدرش مصطفی در نواری ویدئویی به تاریخ ۱۱ مارس ۱۹۷۰ می گوید: “ما هرگز خواهان کردستان مستقل نبوده ایم” اما اوجالان، مسعود را به داشتن توهم شاهنشاهی کردستان متهم می کرد. اما امروزه آیا مسعود بارزانی سیاستش در سوریه با شکست روبرو شده ؟
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترين راهبردها و سياست هاي مسعود بارزاني و حكومت اقليم كردستان عراق از ايفاي نقش در مناطق كردنشين سوريه چيست؟
یافتن جایگاه و نفوذ . نمی خواهد که اقلیم دیگری درست شود نه در ایران و نه در ترکیه و نه در سوریه. مثلا در ایران همیشه دوست دارد اگر رسانه ای کردی زبان هست نگاهش به او و حزب او باشد و مداح او وگرنه در اداره امنیت ایران همانطور در ترکیه و سوریه هم علیه آن رسانه قطعا پرونده سازی می کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نگاه شما نوع نگاه كنوني اقليم كردستان عراق به دولت بشار اسد چگونه است ؟
فراموش نکنیم که سالهای 1982-1983 بارزانی از حکومت اسد پول گرفت و تقاضای حمایت کرد و در دمشق دفتر داشت. اما برای بارزانی امروزه نزدیک شدن به ترکیه مهم است تا دفاع از اسد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رويكردهاي نظامي و امنيتي اقليم كردستان عراق در سوريه چه نسبتي با تركيه دارد؟
مسعود بارزانی هم به ترکیه وعده داده است که هرگز اقلیم کردستان ۲ در سوریه تاسیس نخواهد شد و این نکته، امری مسبوق به سابق است زیرا تمایلی ندارد که رقیبی برای وی پدید آید. همانگونه که پدرش در ۱۳۲۴ به دستور انگلستان راهی مهاباد شد تا بساط روس ها و قاضی محمد را بهم بزند و کسی در عرصه سیاسی کردستان جز خود و خانواده اش باقی نماند. به طور مشهود، در تابستان امسال، ادبیات سیاسی روزنامه های ایرانی خطاب به پ ک ک تغییر مشهود یافت و به جای عادت مرسوم “تروریستها” از واژه “مبارزان و جنگجویان” استفاده شده است. اما یکی کارشناسان سیا بر این باوراست که در جنگ داخلی سوریه، دعوا بر سر منافع دو کشور ایران و ترکیه است و از دور هم عراق در موضوع منتفع است. آیا تقویت پ ک ک نیز اقدام مناسب استراتژیکی محسوب می شود که دوباره ایران از آن سود می جوید؟ و البته کارشناسان میت ترکیه هم بر این عقیده هستند که ایران تحریک کردهای ترکیه را در حمایت فعلی از اوجالان بر عهده دارند که تاکنون ایران آن را تکذیب نکرده است.
از طرف دیگر استفاده از عشایر مرزنشین کردستان ترکیه مانند شمزینیها و مسلح کردن آنان توسط ترکیه و تحریک علیه پ ک ک می تواند مفید فایده واقع شود؟ آیا تحریک بارزانی علیه اوجالان، ثمره ای برای کردهای منطقه در پی خواهد داشت؟ .. امروزه هم کردستان ترکیه ناآرام است و زندانیان سیاسی کرد هم اعتصاب غذا کرده اند. به قول یاشار کمال نویسنده مشهور، امروزه پدران و فرزندانی که اعتصاب غذا کرده اند خود بخشی از آن مبارزه و دمکراسی خواهی است. نگاه کردن انسانی در حال مرگ به خاطر اعتصاب غذا، بزرگ ترین تراژدی است که از انسان و انسانیت به دور است که یک انسان برای به دست اوردن دمکراسی و حق بشری خود بمیرد آن هم مرگی به خاطر سیاست غیر انسانی و دیکتاتور منشانه ترکیه که شادروان عصمت شریف وانلی آن را احمقانه می نامید و حکام ضد کرد را خشک مغز توصیف می کرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به رابطه حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و حزب کارگران کردستان ترکیه آيا بارزاني تلاش ميكند نقش حزب اتحاد دمكراتيك در سوريه كاهش يابد؟
مسلما اينگونه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نیروهای نظامی که حزب دموکرات كردستان در حال آموزش آنها است، به چه منظور است؟
صرفا برای دخالت و آشوب و فضا سازی و اخلال در کار پ ک ک
مركز بين المللي مطالعات صلح: قبلا رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اعلام كرده است که به هیچ وجه نمی توانیم فعالیت های حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه را جدا از گروه تروریستی پ ك ك بدانیم. در اين بين نوع رويكرد و فشار ترکیه بر «مسعود بارزانی» براي عدم همكاري با (PYD) چه تاثيري بر رابطه اقليم كردستان و حزب اتحاد دمكراتيك دارد ؟
رابطه اداره امنیت حزب بارزانی – پاراستن – با امنیت ترکیه – میت – و بخش امنیت ارتش ترکیه ؛ از 1976 مشهود بود. وقتی که به کمک ترکیه آمدند و آن ایام حزب شان فروپاشی کرده بود و واقعه حکاری رخ داد که گروه پیشمرگه های طالبانی از کردستان سوریه وارد عراق شدند و 1000 نفر سرباز حزب طالبانی را قتل و عام کردند. بارزانی همواره دوست دارد در کردستان آشوب باشد و غوغا تا او مطرح باشد و هر وقت هم هر حزبی خواست به حکومت مرکزی خودش نزدیک شود و گفتگو شود این ها به ترور پناه بردند و بعد ترور را به گردن حکومت مرکزی همان کشور انداختند. مانند قاسلمو و همین 3 نفر که اخيرا در پاریس ترور شدند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده رويكردها و راهبردهاي اقليم كردستان عراق نسبت به احزاب كردي و مناطق كرد نشين سوريه به چه متغيرهايي بستگي دارد؟
بارزانی می خواهد که شخص اول در عرصه سیاست کردستان در همه کشورهای دارای مناطق کردنشین باشد و طبعا تمایلی به قدرت مند شدن پ ک ک در سوریه نداشته و نداردو قصد دخالت دارد .
هرچند یکی از مقام های شورای عالی امنیت ملی ایران معتقد است که “بشار اسد حتی رسانه ها را نمی بیند و توجهی به رسانه ها ندارد و تنها به ماندن بر سر اریکه قدرت فکر می کند زیرا کنار رفتن وی ، تخریب و نابودی کشور سوریه و خلا قدرت را به دنبال خواهد داشت. زیرا وی با یک جنگ داخلی روبروست و تنها فروپاشی وی با حضور نیروی خارجی احتمال دارد. هرچند CIA هم در مواضع اولیه خود چندان راسخ نیست “؛ اما آیا این سخن مقام امنیتی کشور، بیشتر از تفکر مقامات CIA به حقیقت نزدیک تر است ؟ … آیا آنچه رسانه های جهان از سوریه نشان می دهد، جز ویرانه، چیزی دیگر بر جای مانده است؟ من پس از سفرهایم به مناطق کردنشین سوریه بین سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ و با مطالعه در مورد این مناطق به این نتیجه رسیده ام که ضرورت و اولویت اصلی، شناخته شدن رسمی هویت کردی در سوریه است نه شکل گیری اقلیم کردستان دیگری مانند آنچه در کردستان عراق است که تنها زمینه حضور “شاهنشاهی” بارزانی را فراهم می آورد و کمترین منفعتی برای آینده کردستان عراق ندارد و با وضعیتی متزلزل و بدون ثبات روبروست و تنها خانواده بارزانی به تجارت کرد و کردستان مشغولند. (برای ایشان و حزب ایشان، با احتکار ثروت و قبضه قدرت در چنگال خود و خانواده، کرد و کردستان تنها و تنها یک شرکت بازرگانی چند میلیون رعیتی است که خود و خانواده اش از آن منتفع هستند و در جهت منافع و مطامع خود هم حاضر است کل کرد و کردستان را فدا کند. بارزانی صرفا در داخل کردستان و رسانه های کردی زبان ، دم از حکومت مستقل کردی می زند و تنها یک کارت برای تحریک افکار عمومی بخش عامی مردم کردستان است. اما در سفرهایش به اکثر کشورها صرفا از نفت، سخن می راند و لاغیر و با وجود بارزانی، آینده تاریکی در پیش روی کردستان خواهد بود.)
آیا مردمان کرد سوریه نقش مخرب پ ک ک و اوجالان را فراموش کرده اند که امروزه هم گروهی وابسته به اوجالان اختیار آنان را در دست بگیرد؟ به هر حال آینده کردستان سوریه بدون اجازه دخالت به مسعود بارزانی و عبدالله اوجالان می تواند روزنه هایی از امید در دل بپروراند. البته در سال ۱۹۶۰، عیسی پژمان مسئول امور کردها در ساواک خطاب به تیمسار حسن پاکروان رئیس وقت ساواک نوشت: “تشکیل کردستان سوریه مستقل ممکن نیست؛ اصلا در هیچ کدام از چهار منطقه کردستان امکان ندارد چون آن قدر خرید و فروش و خودخواهی و خیانت و زد و بند با خارجی و اختلاف بین آنهاست که خودمختاری اش نه در سوریه در هیچکدام از کردستان های دیگر ممکن نبوده و نیست. امکان ندارد. سر کوچکترین موضوعی با هم توافق و تفاهم ندارند”.
در کردستان سوریه، امروزه وضعیت خودگردانی پدید آمده اما برخی معتقدند که کردها قدم در راه تشکیل دولت مستقل کردستان سوریه برداشته اند، اما کردهای سوریه دچار وسوسه تجزیه طلبی یا جدایی طلبی و خواستار استقلال نیستند و تنها خواهان دموکراسی و شناسايی حقوق خود در چهارچوب سوریه ای دموکراتیک اند و اشتباه محاسبه ای کردهای ایران و هیجانهای بی سبب و علت کردهای شان در دوران پس از انقلاب ۱۹۷۹ را به یاد دارند که اول می بایست در راه به رسمیت شناخته شدن هویت خودشان گام بر می داشتند نه ابزار دست حزب بعث عراق شدن.
هرچند در سوریه هم به طور مشابه، گروهی تندرو بحث ملت کرد و همه پرسی و حق تعیین سرنوشت و استقلال و … را مطرح می کند که شاید موجب ایجاد حساسیت و هراس عربها در آینده سوریه شود. بسیاری از اپوزیسیون سوریه با نگاه کرد – هراسی به جنبش سیاسی کردهای سوریه می نگرند و مثلاً شورای ملی سوریه از طرفی دم از آشتی ملی می زند و از طرف دیگر به کردها وعده خودمختاری می دهد، شورايی که در ابتدا کردها جزو فراموش شدگان نشستهایش بودند و کردها هم به آن شورا، با نگاهی پر تردید و خالی از اعتماد نگریستند.شاید به همین خاطر است که عبدالحمید درویش، دبیرکل حزب دموکرات پیشرو کردستان سوریه، ورود نیروهای موسوم به آزادیبخش به کردستان سوریه را موجب ایجاد فتنه و آتش جنگ می نامند.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
