مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
رئیس جمهوری روسیه اخیرا قانون مربوط به اعطای تابعیت به شهروندان روس‌زبان در خارج از سرحدات این کشور و ساکنان جمهوری‌های سابق شوروی را امضا کرد. بر اساس این حکم، لادیمیر پوتین” رئیس جمهور روسیه طرح اجرای قوانین ساده تر و سریع تر برای افرادی که خواهان به دست آوردن تابعیت روسی هستند را تصویب کرد.در همین راستا گفتگویی با دکتر محمود شوری داشته ایم:
واژگان کلیدی: روسیه و طرح تسهیل تابعیت روسی برای روس زبانان, روسیه و طرح تابعیت روسی برای روس زبانان خارج, تابعیت دوگانه برای روس زبانان,
مرکز بین المللی مطالعات صلح :اهداف روسیه از طرح موضوع تابعیت چیست؟
در تمامی سال هایی که از فروپاشی شوروی میگذرد یکی از دغدغه ها و مهم ترین مسائلی که همیشه در دکترین های امنیت ملی خود بر روی آن تاکید داشته حمایت از حقوق روس تباران در سایر مناطق شوروی سابق بوده است . در واقع این حمایت به عنوان یک اصل مهم درسیاست خارجی ودر دکترین امنیت ملی روسیه مورد تاکید قرار داشته ودلیل آن هم موقعیتی است که روسیه به دلیل سوابق تاریخی برای خودش قائل است.همان طور که می دانید در دوران اتحاد جماهیر شوروی تعدا د زیادی از روس تباران به مناطق مختلف اتحاد جماهیر شوروی مهاجرت کردند و عملا این سرزمین ها تبدیل شدند به سرزمین هایی که عمدتا یک اقلیت بزرگ روس تبار در آن ها ساکن بود.ما می دانیم در کشورهایی مثل قزاقستان جمعیت روس تباران در حدود چهل درصد از جمعیت ،روس تبار هستند.
می توان از دو زاویه به ضرورت حمایت از روس تباران نگاه کرد،یک بعد آن بعدی است هویتی و روس ها برای خودشان این حق را قائل هستند که از هم تباران و هم نژادهای خودشان در مناطق دیگرحمایت کنند ودر اینجا بیشتر یک بحث هویتی مطرح است. اما بعد دیگری که می تواند به عنوان ابزار و بهانه ای برای برخی سیاست ها و رفتار ها در سیاست خارجی باشد ودر واقع به روایت دیگر می توانیم بگوییم که به بهانه و یا ابزاری برای روسیه تبدیل شده است که بتواند در شرایط لازم و ضروری در جمهوری های دیگر شوروی های سابق اعمال نفوذ وتاثیر گذاری خود را داشته باشد .به هر حال روس ها حوزه ی جمهوری شوروی سابق را حوزه ی حقوق استراتژیک و منطقه ی نفوذ خودشان می دانند و سعی بر این دارند که ابزارهایی را در این مناطق برای خودشان حفظ کنند که به اعتقاد من یکی ازمهم ترین این ابزارها همین جمعیت روس تبارانی هست که در مناطق مختلف اتحادیه جماهیر شوروی سابق حضور دارند ، الان ما در بحران اکراین هم در واقع شاهد این هستیم که از همین ابزار استفاده می شود و در چار چوب همین مسئله شبه جزیره کریمه به روسیه ملحق بشود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:با توجه به اهمیت این بحث واکنش کشور هایی مثل قزاقستان و اکراین و کشور های حوزه ی سی .آی. اس و در واقع کشورهای هم سو نسبت به این طرح چیست و این کشو رها تا چه حدی می توانند بحث تابعیت دوگانه ی روس، قزاق – روس ، اکراین _ روس ، روس _گرجی و روس – ازبکستانی و … را تحمل کنند ؟
به هر حال این امر امتیاز و امکانی است که روسیه برای بخشی از مردم در سرزمین های دیگر قائل است و طبیعتا این مردم آن مناطق هستند که اختیار این را دارند که تقاضای پاسپورت روسی بکنند یا نه ، بنابر این خیلی بعید به نظر می رسد که دولت های این مناطق بخواهند و یا هر گونه امکانی را داشته باشند که جلوی این روند را بگیرند. ولی به هر حال این که چه تعدادی پاسپورت روسی بگیرند ویه اینکه چه تعدادی روس تبار باشند در نهایت در سیاست رسمی و اعمالی روسیه تاثیر زیادی نمی تواند ایجاد کند. چون به هر حال روس ها می توانند با همین ادعای حمایت از حقوق روس تباران اهداف خود را در مناطق مختلف جمهوری شوروی سابق پیش ببرند و البته این که فردی تابعیت روسیه را داشته باشد. به این معنا است که روسیه می تواند به شکل های حقوقی هم از حقوق این افراد دفاع بکند و روس ها عملا فضایی را ایجاد می کنند که پیوستگی وتعلق خاطر این افراد به سرزمین اصلی خودشان هم چنان حفظ شود وامکان رفت و آمد آن ها محیا شود ودر واقع این ها ابزارها و امتیازاتی است که روس ها به روس تباران می دهند تا هم چنان در چارچوب تغییرات نسلی و درصدد تغییرات نسلی این جمعیت در جمعیت های بومی مزمحل نشود و به نحوی ر حال تلاش هستند که این مرزبندی های هویتی را هم چنان زنده نگه دارند و به آن بعد حقوقی و رسمی بدهند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جناب آقای دکتر با توجه به اهمیت این بحث نگاه اتحادیه اروپا ،غرب و ناتو به طرح و رویکرد روسیه در این زمینه چیست ؟
در واقع، غرب و اتحادیه اروپا نمی توانند مانع زیادی برای این مسئله ایجاد بکنند .اگرچه آنها هم نگران اهدافی هستند که روسیه پشت این سیاست دنبال می کند ولی عملا خیلی ابزار چندانی ندارند چون خود کشورهای غربی هم به بخش زیادی حتی به غیر از غیر غربی ها هم تابعیت می دهد و اعطای تابعیت به کسانی که در واقع غیر بومی هستند تابع قوانین ملی و محلی کشورهاست و این که کشوری تصمیم بگیرد به چه کسانی تابعیت بدهد امری است داخلی و کشورهای دیکر نمی توانند به طور رسمی نسبت به این موضوع اعتراض و یا اقدامی انجام بدهند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به این قضییه نگاه موردی داشته باشیم اعطای تابعیت به کشوری مثل اکراین ودر واقع جماعت هایی مثل دونتسک ،خارکوف وغیره وغیره چه تاثیری در آینده ی تحولات سیاسی در اکراین دارد ؟
طبیعتا به هر میزان که افراد در چارچوب اکراین دارای پاسپورت روسی باشند در آینده به عنوان شهروند روسیه محسوب می شوند وهر سرنوشتی که در آینده برای اکراین رقم بخورد این افراد عملا شهروند روسیه هستند و روسیه می تواند در شرایط مختلف و به بهانه های مختلف ادعای حفاظت از حقوق این افراد را داشته باشد ،به هر حال هر کدام از این افراد ممکن است در داخل اکراین دچار مشکلاتی اعم از مشکلات حقوقی ،سیاسی و…بشوند که خوب روسیه این حق را در این چارچوب برای خودش قائل می شود که چناچه شهروندانش در داخل کشور دیگری دچار مشکلات سیاسی یا حقوقی و یا قضایی شدنداز آنها حمایت بکند واین عملا دست روسیه را در هر دولتی که در آینده در اکراین روی کار بیاید را باز می گذارد که اعمال نفوذ بیشتری داشته باشد و هر چه تعداد این افراد بیشتر باشد طبیعتا امکان اعمال نفوذ و تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت. از سویی دیگر ما میدانیم که به هر حال افرادی که دارای تابعیت دوگانه هستند وقتی که در رای گیری ها شرکت می کنند ویا در رفراندوم ها ، مثل رفراندومی که در کریمه برگزار شد،طبیعتا بیشتر به گزینه هایی رای می دهند که مورد نظر روسیه است حالا چه در انتخابات پارلمانی باشد یا چه در انتخابات ریاست جمهوری ویا در رفراندو م های تعیین کننده ای مثل رفراندوم استقلال ،بنابراین اینها می توانند به عنوان ابزار روسیه عمل بکنند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به رویکرد پوتین در مورد قانون اعطای تابعیت ، آیا می شود این امر را به عنوان تاکتیکی از طرف مسکو در قبال واکنش های اکراین وغرب دانست و یا نه اینکه این رویکرد یک راهبرد اساسی برای سیاست خارجی مسکو در نظر گرفته شده است ؟
شاید طرح این موضوع بیشتر در چارچوب بحراین اکران تا حدودی جلوه ی بیشتری پیدا کرده است و روس ها هم علاقه مند هستد که این موضوع را جدی تر دنبال بکنند ولی همان طور که گفتم این مسئله ای بوده که از ابتدای فروپاشی شوروی برای روس ها به عنوان یک مسئله و سیاست مطرح بوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : پس در واقع در این حوزه تاکید بیشتری خواهد شد ؟
بله ،در آینده روس ها حتما به این سمت خواهند رفت که امکانات بیشتری را فراهم کنند کما اینکه در حال حاضر هم کسانی که روس تبار هستند ودر جمهوری شوروی سابق حضور دارند می توانند در زمان اندکی تابعیت اتحادیه ،فدراسیون روسیه را بگیرند.
