كارشناس ارشد يورآسيا
مركز بين المللي مطالعات صلح –ipsc
از آغاز به قدرت رسيدن السيسي در مصر روابط مسكو و قاهره روز به روز در حال افزايش بوده است. در واقع گسترش روابط از حوزه سياسي به حوزه هاي اقتصادي، دفاعي و هسته اي در سالهاي اخير برجسته تر شده است. در اين بين براي بررسي روابط دو كشور و آينده آن گفتگويي با دكتر زارچ داشته ايم:
واژگان کلیدی: سیاست خارجی, عملگرایانه, مصر, روسيه , سیاست خارجی ,قاره آفریقا, جهان عرب , اسلام, دکتر علی بمان اقبالی زارچ
مركز بين المللي مطالعات صلح: روابط چند ساله اخير روسيه و مصر را چگونه مورد بررسي قرار مي دهيد؟
روسیه پس از فروپاشی شوروی سابق دوره ای از انزوا و بازسازی ظرفیت های همه جانبه تجربه نموده و با تثبیت قدرت پرزیدنت پوتین راهبرد جدید تعاملات خارجی با رویکرد دولت مقتدر دنبال می نماید. بطورکلی روابط و سیاست خارجی مصر در نیمه دوم قرن بیستم بیشتر گرایش به سمت قدرت های غربی بویژه داشتن روابط راهبردی با آمریکا بوده است؛ در عین حال که میزانی از ورابط و مبادلات اقتصادی و نظامی نیز برای ایجاد بالانس با اردوگاه کمونیسم داشت. خاورمیانه برآیند فروپاشی امپراطوری عثمانی و تقسیم حوزه نفوذی آن بین قدرتهای استعماری وقت بویژه انگلیس و امریکا و تا حدودی شوروی سابق می باشد و از آن زمان تاکنون این منطقه به دلیل تقسیم نامتوازن جغرافیای کشورها و بویژه ایجاد دولت اشغالگر صهیونیستی اسیر و قربانی نزاع ها و درگیری های متعدد و کوچ اجباری صدها هزار فلسطینی بوده است و به واسطه سیاست های منطقه ای غلط بعضی کشورهای عرب و مداخلات منفعت طلبانه غربیها ؛ از سال های آغازین هزاره سوم گرفتار افراطی گری و تروریسم شده است . در حال حاضر سوال اساسی این است که آیا خاورمیانه و شمال آفریقای ملتهب و سردرگم در بحران های مختلف و تروریسم می تواند با کمک بازیگران مهم بین المللی بویژه روسیه، امریکا ، اتحادیه اروپا، چین و کشورهای منطقه به ویژه ایران ، ترکیه و عربستان به آرامش نسبی دست یابد؟ پاسخ این سوال بیشتر در چگونگی کاهش رقابت های منطقه ای ، درگیری های قومی و دینی و میزان کاهش نفرت و انزجار و کمک اساسی به توسعه منطقه نهفته است و شکی نیست که در تنظیم معادلات آینده این منطقه مصر نقش مهمی دارد لذا کشورهای مهم سعی در داشتن تعامل و روابط نزدیک با قاهره دارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه كنوني مصر به رابطه با روسيه چيست؟
در حیات سیاسی و اقتصادی مصر پسا مرسی موضوع ثبات و امنیت پایدار با حفظ قدرت نظامیان اهمیت بسزایی دارد لذا نگاه قاهره در عالی ترین سطح به روابط با مسکو رویکرد امنیتی ، نظامی و تمرکز قدرت پرزیدنت السیسی دارد و در همین راستا اسناد مهم بین دو کشور در سال های اخیر امضاء شده است و روسای جمهوری دو کشور روسیه و مصر دو سال پیش با امضای قرارداد مشارکت راهبردی میان دو کشور، روابط استراتژیک نه چندان دور مسکو – قاهره را بار دیگر احیا کردند. این قرارداد در مراسمی در پایان دیدار ولادیمیر پوتین و عبدالفتاح السیسی، روسای جمهوری روسیه و مصر در شهر سوچی روسیه امضا شد و در آن وزرای خارجه دو کشور نیز همزمان تفاهم نامه رایزنی میان وزارتخانه های خود امضا کردند.رئیس جمهوری روسیه در دیدار با همتای مصری خود اعلام کرد : حجم مبادلات بازرگانی دو کشور در سال گذشته ،۶۲ درصد افزایش یافته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: ويژگي ها و اهداف ژئوپليتيكي، سياسي و اقتصادي و سياست خارجي مصر در نگاه به روسيه چيست؟
مصر به عنوان یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا نقش مهمی در تحولات و روابط خارجی و بویژه اتحادیه عرب ، جهان اسلام و اتحادیه آفریقا دارد. روس ها همواره برای حضور در منطقه خاورمیانه تلاش نموده اند .بیداری اسلامی و انقلاب های عربی نیز مرحله ای تعیین کننده در روابط غرب و روسیه بود ، روسها که در تحولات لیبی و سرنگونی معمر قذافی از غرب و امریکا رودست خورده و اگر چه منافع مهم و راهبردی بویژه در حوزه قراردادهای مهم نفتی و اقتصادی با لیبی از دست دادند ولی به هوشیاری ارزشمندی دست یافتند. روسها از آن زمان دریافتند که دوران مصالحه و توافق با امریکا به سر رسیده است و با تدبیر ارزیابی دقیق وضعیت اقتصادی و سیاسی و امنیتی به همکاری یک طرفه با غرب پایان بخشیده و در تحولات سوریه تمام قد در برابر امریکا و قدرتهای اروپایی قدرت نمایی نمود . البته روس ها در رویکرد جدید همواره موضوع حفظ و تامین امنیت رژیم صهیونیستی را در نظر داشته اند، بنابراین اسرائیل هم با روند رو به رشد روابط مسکو و قاهره احساس خطری نمی نماید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهمیت مصر براي مسكو به چه میزان بوده و این تا چه حدي می‌تواند پاسخگوی نیازهای سیاست خارجی روسيه باشد؟
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، همواره جایگاه بسیار مهمی در سیاست خارجی قدرت های بزرگ داشته و خواهد داشت در واقع ظرفیت بالای انرژی خاورمیانه و منابع طبیعی همراه با تحولات و بحران های این منطقه در سال های آغازین هزاره سوم و تهاجم نظامی امریکا به عراق ، افغانستان و لیبی موجب بهم بخوردن ثبات منطقه و نوعی توسعه ناامنی و گسترش خشونت و اشکال مختلف تروریسم شده است که گستردگی آن خیلی سریع بویژه از طریق غرب آسیا و آسیای میانه می تواند امنیت روسیه را هدف قرار دهد و تحولات و تحرکات مسکو بر علیه داعش گواه مهمی در این بخش می باشد. واقعیت این است که وخامت اوضاع در خاورمیانه و شمال آفریقا بطور اعم و نبود چشم انداز روشن برای سیاست های قدرت های بزرگ در سه کشور سوریه؛ یمن؛ لیبی و حتی عراق، تا حدودی روسیه را بواسطه میزان تاثیر پذیری امنیتی و اجتماعی بشدت نگران کرده است و حضور و مداخله روسیه در درگیری های داخلی لیبی نیز موضوع مشترک همکاری طرفین است خصوصا” که موضوع تحولات لیبی برای مصر نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نوعی رقابت نزدیک بین مصر و ترکیه در لیبی وجود دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: توان و پتانسيلهاي چند گانه مصر براي روسيه چيست؟
بطور کلی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بواسطه موضوعات امنیت انرژی ، تروریسم ، بحران مهاجرت ، بحران قدیمی فلسطین و رژیم صهیونیستی و داعش در سوریه ؛ عراق ؛ لیبی و غیره برای روسیه اهمیت فوق العاده ای دارد، در عین حال که ابعاد روابط نظامی و تجاری دو کشور دارای ویژگی خاص می باشد، حجم مبادلات تجاري دو كشور در حال افزايش است و از مرز هفت میلیارد دلار فراتر رفته است. شایان ذکر است که يادداشت تفاهم براي ايجاد منطقه صنعتي روسيه در كانال سوئز دو سال پيش ميان روسيه و مصر منعقد شد. هدف از ايجاد اين منطقه صنعتي، بومي كردن توليدات شركت هاي روسي در بازار مصر و گسترش حضور صنعتي روسيه در آفريقا و منطقه خاورميانه اعلام شده است. در اين منطقه صنعتي، كاميون هاي روسي، تراكتور و ماشين آلات كشاورزي، محصولات پتروشيمي و فرآورده هاي بتوني توليد خواهد شد. همچنين اجراي طرح هاي بزرگ همكاري روسيه و مصر از جمله نيروگاه هسته اي در منطقه الدبعه مصر و منطقه ويژه صنعتي در محدوده كانال سوئز ادامه داشته و رو به جلو می باشد؛ موضوعی که همواره مورد تاکید مقامات روسی بوده است در این رابطه آقای لاوروف بارها به همكاري هاي گسترده مقام هاي پارلماني روسيه و مصر و وزيران و روساي سازمان هاي دو كشور اشاره و تصريح نموده که عملكرد كميسيون دولتي همكاري هاي اقتصادي – بازرگاني و فني – نظامي روسيه و مصر بسيار مثبت است. وزیر خارجه روسیه در عین حال به موفقيت روسيه و مصر در گسترش همكاريهاي فني-نظامي از جمله برگزاري رزمايش مشترك نيروهاي هوابرد دو كشور در سالهاي 2016 و 2017 اشاره و اضافه می نماید اين گونه همكاري ها به نيروهاي مسلح و سازمان هاي امنيتي مصر امكان مي دهد با كارايي بهتري با تروريست ها مقابله كنند. بهر حال روابط روسيه و مصر به سطح مشاركت راهبردي و همكاري هاي بلندمدت ارتقاء يافته است.
