روابط و رویکرد عربستان به عمان

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگرو مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

رویداد

پادشاهی عمان دریک بیانیه رسمی ، اعلام کرد: با پیروی از دستورات سلطان « هیثم بن طارق » به همکاری نزدیک با عربستان سعودی، نمایندگان ویژه سازمان ملل و آمریکا در امور یمن و طرف های یمنی درگیر در این کشور با هدف دستیابی به یک توافق سیاسی جامع برای حل بحران کنونی در جمهوری یمن ادامه دارد.حکومت پادشاهی عمان در این بیانیه ابراز امیدواری کرد که این تماس ها در آینده نزدیک به گونه ای که امنیت و ثبات را به یمن بازگرداند و امنیت و منافع کشورهای منطقه را حفظ کند، به نتیجه مطلوب برسد.

تحليل رويداد

پادشاه جدید عمان در بیانیه اخیر به همکاری نزدیک با عربستان سعودی اشاره کرد و به برگرداندن امنیت و ثبات در یمن و منافع کشورهای منطقه تاکید نمود.این بیانیه به سخنان اخیر بن سلمان کاملا هماهنگ است.این بیانیه نشان می دهد که سلطان عمان این میانجی گری را برای نزدیک تر شدن به عربستان پذیرفته است.

عربستان سعودی در سال1394 دریک ائتلاف عربی با امارات، بحرین، سودان، مصر و کویت به کشور یمن حمله کرد .طولانی شدن جنگ عامل خارج شدن متحدین سعودی از این ائتلاف شد.اختلاف عربستان با اعلام بی طرفی سیاست خارجی عمان در قبال مناقشات منطقه ای از جمله تجاوز به یمن ،نارضایتی عربستان را برانگیخت. 

عربستان نتوانست این ادعا که ایران از خاک عمان برای ارسال  تسلیحات نظامی به نیروهای انصارالله یمن استفاده می کند در نتیجه، با استفاده از اهرم اقتصادی تجارت عمان را تحت فشار قرارداد.

عمان برای حل بحران یمن تلاش های زیادی کرد از جمله ابتکار صلح یمن در سال 2017به پیشنهاد بن قاموس پادشاه فقید عمان بود که در سطح بین المللی مورد استقبال گسترده قرار گرفت.زاویه دار شدن عربستان با عمان باعث شد که فاصله میان این دو کشور عمیق تر شود.

یکی از این موارد اختلاف مسئله بحران میان کشورهای حوزه خلیج فارس با قطر و تحریم دوحه توسط این کشورها بود که عمان تاکید بر حل و فصل این بحران داشت اما ریاض اصرار بر ادامه تا عقب نشینی کامل قطر داشت.

از سوی دیگر مخالفت عمان نسبت به تبدیل شورای همکاری خلیج فارس به یک اتحادیه توسط عربستان بود.سیاست خارجی عمان عدم پیوستن به اتحادیه بود اما اعلام هم کرد مانع از پیدایش اتحادیه نمی شود .

مسأله ایران و پرونده هسته ای آن و تلاش عمان بر حفظ روابط با ایران مورد اختلاف دیگری بود. عمان از زمان استقلال این کشور تاکنون سیاست بی طرفانه ای را به دلیل موقعیت استراتژیک و ایجاد توازن قدرت تجاری میان شرق و غرب انتخاب کرده است.

از سال 1398 با فوت سلطان قابوس ، شیوع کرونا و برکناری وزیر امورخارجه روابط این عربستان و عمان وارد فاز جدیدی شد.سلطان هیثم ضمن حفظ موقعیت میانجی گری با بازگشت به سمت کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس،بی طرفی خود را نشان داد.عمان نیاز به حمایت مالی و سرمایه گذاری همسایگان در راستای خروج از بحران اقتصادی پس از کرونا و کاهش قیمت‌های نفت دارد. 

سياست خارجي عمان با روابط خارجی آن متفاوت است. سیاست خارجی عمان در راستای اهداف ملي  اين كشور تدوين می شود. عمان سیاست خارجی خود را قربانی روابط خارجي محدود بين كشورها نمی کند.سلطان هیثم در عادی سازی روابط با اسرائیل، نیز بر پایه منافع متقابل و اثبات نقش بی طرفی عمل خواهد کرد.

گرچه لیندرکینگ با گروه انصارالله در عمان دیدار کردند ، اما انصارالله سطح مذاکرات را با میانجی گری عمان را در سطح چشم انداز صلح نمی دانند و معتقدند نمی توان مسائل انسانی را با مسائل نظامی معامله کرد. یکی از شرایط میانجی گری اجتناب از حمایت یک طرفه است. عمان حل بحران یمن را نه برای کمک بشردوستانه، بلکه در راستای همکاری نزدیک با عربستان پی گیری می کند .بنظر می رسد انصارالله با این موضع که ما مشکلی با آمریکا برای مذاکره مستقیم نداریم،میانجی گری  عمان را دارای سو گیری و حمایتی از عربستان می دانند.

چشم انداز

سیاست خارجی سلطان هیثم به سمت و سوی مبتنی بر سرمایه گذاری بی طرف ، با افزایش سرمایه گذاری های خارجی می باشد. عمان تلاش کرده مسقط را مرکزی برای مذاکرات و صلح‌ها در مسائل مورد اختلاف در منطقه تبدیل کند، تا روابط خود را در منطقه تقویت کند.

لذا سیاست خارجی او در جهت تامین منافع است، بنابراین روابط اقتصادی و امنیتی با اسرائیل نیز در همین راستا شکل می گیرد.پادشاه عربستان  با فوت سلطان قابوس به سمت ارتباط جدی با عمان حرکت کرد و میانجیگری در بحران یمن نیز در همین راستا است.از طرفی عربستان به ترغیب این کشور به سمت اسرائیل  دخالت دارد. 

ایران با توجه به منافع مشترک در تنگه هرمز در صورت عادی سازی روابط عمان با اسرائیل با مشکلات جدیدی روبرو خواهد شد.عربستان با حضور اسرائیل در عمان قصد دارد توازن روابط این کشور با ایران را  درهم ریزد.

عمان از روابط خوبی با کشورهای غربی و آمریکا برخوردار است و بن سلمان به این رابطه برای تثبیت خود نیازمند است. به همین دلیل روابط اقتصادی خود را با عمان از سر گرفته است.

کلید واژه روابط, رویکرد, عمان, عربستان, فاطمه خادم شیرازی