جعفرقنادباشی
کارشناس مسائل آفریقا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اهمیت غرب آفریقا
غرب آفریقا ویژگی های خاصی دارد و از دید کشورهای مختلف دنیا به خصوص قدرت های بزرگ ، کشورهای نیمه صنعتی و کشورهایی که علاقمند هستند روابط خود را با مجموعه کشورهای جهان سوم گسترش دهند، اهمیت یافته است و روابط خوبی را با این کشورها داشته اند. یکی از ویژگی ها، جمعیت قابل ملاحظه این قسمت است و از بخش های پر جمعیت آفریقاست و می تواند بازارهای خوبی داشته باشد. دسترسی اکثر کشورهای غرب آفریقا به دریا و سواحل خوب برای کشتیرانی و لنگر انداختن و بنادر تجاری متعددی در این قسمت به روابط خوب کمک می کند. مسئله نفت در کشورهای غرب آفریقا مسئله مهمی است، به خصوص خلیج گینه به عنوان خلیج فارس کوچک تر، ولی دارای ذخایر خوب نفتی معرفی شود.
می توان گفت که در حال حاضر خلیج گینه به خلیج دوم نفتی جهان تبدیل شده است. چرا که از نیجریه نفت صادر می شود و برخی از کشورهای دیگر نیز قابلیت های صدور نفت را دارند. به جز این محصولات ارزشمند گران قیمت ، پر تقاضا و پر مصرفی چون کاکائو و موز و چای و پنبه و قهوه است. این ها محصولات توجه جهانی را به خود جلب کرده است. غیر از این در کشورهای غرب آفریقا، کشورهای الماس خیز و کشورهایی که دارای معادن طلا هستند، نیز وجود دارد. سیرالئون از این جمله کشورها است و معادن طلایی که شاید بتوان گفت یک دهه بیشتر از آن نمی گذرد که در مالی و دیگر کشورها هستند وجود دارد. همچنین در این منطقه اورانیوم وجود دارد و کمربند اورانیوم از بسیاری از کشورهای آفریقایی می گذرد.
رقیبان ایران در غرب آفریقا
مجموعه این کشورها اغلب مستعمره فرانسه بوده اند. فرانسه همچنان سعی کرده است که پیوندهای استعماری و اقتصادی خود را با این کشورها حفظ کند و لذا یکی از رقبای ما فرانسه است که علاقمند نیست هیچ کشور دیگری، چه صنعتی و چه نیمه صنعتی، در این جا حضور داشته باشد. چهار کشور مهم این منطقه از مستعمرات سابق انگلیسی هاست که آن ها هم سعی کرده اند که به وسیله رقبا به پیوندهای استعماری آن ها خلل و ضربه ای وارد نشود. به جز این، آمریکایی ها در دو دهه اخیر روابط خود را با برخی از کشورهای منطقه از جمله کشور نیجریه و کشور غنا گسترش داده اند، در سنگال هم به همین ترتیب است و حتی نظامیان آن ها، رفت وآمدهای زیادی دارند و سعی می کنند که ملیتاریسم را رشد دهند و منافع خود را از طریق نفوذ نظامی و مستشاری حفظ و گسترش دهند. اعراب منطقه نیز در آن جا با به راه انداختن گروه های تکفیری و رشد وهابی گری از رقبای ما و از مجموع کشورهایی هستند که در راه روابط ما مانع تراشی می کنند و سعی کرده اند که شیعه هراسی و ایران هراسی را در غرب آفریقا تبلیغ کنند. در مجموع همه قدرت های جهانی و منطقه ای به دلیل نیازها به بازارها و منابع غنی آفریقا سعی کرده اند که در آن جا حضور داشته باشند. برخی با طرح های اجتماعی این تلاش را کرده اند و برخی با اجرای طرح های اقتصادی مانند چینی ها سعی کرده اند که نفوذ خود را گسترش دهند. چینی ها اخیرا راه آهن طولانی را به راه انداخته اند که از غرب آفریقا می گذرد و در واقع کشورهای غرب آفریقا از آن استفاده می کنند . آنها با طرح های دیگر سعی کرده اند در نفوذ و حضور در آفریقا سبقت بگیرند.
جایگاه ایران در سیاست خارجی غرب آفریقا
مجموعه ملل بیشتر این کشورها، کشورهای مسلمان و علاقمندند و گرایشات ضد غربی و ضد صهیونیستی دارند، یعنی علاقمندی ملت ها به ما زیاد است. امتیازی ما این است که گاهی دولت های منطقه برای این که پایه های ملی خود را مستحکم و مقبولیت عمومی پیدا کنند، علاقمند به روابط با ما هستند. در حال حاضر گرایشات اسلامی و ضد صهیونیستی و ضد غربی از اشتراکات ما با مواضع ملت های غرب آفریقاست. به جز این، کثر این کشورها در تمدن اسلامی آفریقا، نقش بسیار زیادی دارند. می توان گفت که ما تاریخ مشترک اسلامی با این کشورها داریم. آن ها در قرون گذشته تمدن اسلامی خود را پایه گذاری کردند و این نیز پیوند عمیقی را بین ملت ها به وجود می آورد. به علاوه مواضع ما در جنبش عدم تعهد یکسان است. در جنبش عدم تعهد در نگاه به بسیاری از مسائل جهانی مشترک هستند.
چالش های روابط بین ایران و آفریقا
مهم ترین چالش های حال حاضر مربوط به مسائل اداری است. نبود روابط بانکی و بیمه ای برای مسائل تجاری، نبود خط هوایی مستقیمی که بتواند ما را مستقیم و سریع به آفریقا برساند، نبود خط کشتیرانی (که بتواند کالای ما را بدون اتلاف محصولات و از میان رفتن آن ها) ما را به آفریقا برساند. به علاوه شاید بیش ترین مانع ما در حال حاضر گروه های بوکوحرام و گروه های تروریستی هستند که هم فرصت و هم تهدید هستند. چرا که اسلام هراسی را در کنار خود گسترش می دهند و همچنین فرصت هستند تا ما بتوانیم در سرکوب این گروه ها با هم همکاری کنیم. یعنی با توجه به تجارب بسیار خوب ما در سوریه و عراق در سرکوب گروه های تروریستی ما می توانیم با انتقال تجربیات خود برای سرکوب آن ها تهدید را به فرصت تبدیل کنیم.
راهکارهایی برای افزایش روابط ایران و غرب آفریقا
علاوه بر دیپلماسی رسمی توسط وزارت خارجه باید اقداماتی انجام دهیم و پیوندهای اقتصادی خود را گسترش دهیم تا بتواند پیوندهای سیاسی را تحکیم بخشد. از طریق فعال کردن بخش خصوصی و آشنا کردن بخش خصوصی با توانمندی های این بخش از آفریقا و آشنا کردن بخش خصوصی این بخش از آفریقا با توانمندی های ایران، روابط را می توان گسترش دهیم. به علاوه این ما باید به دیپلماسی عمومی متوسل شویم. دیپلماسی عمومی کارهایی است که سازمان های مردم نهاد انجام می دهند، طبیعتا می تواند به آفریقا نشان دهد که ما در عرصه فرهنگی مانند تبدل کتاب و هنرها و برگزاری نمایشگاه های هنری و انواع کارناوال هایی حرف های زیادی برای گفتن داریم و تبادل فرهنگی خوبی را بین کشورهای اسلامی و ما ایجاد کند . در مجموع اجرای برخی از طرح های اقتصادی و عمرانی در آن جا می تواند برای ما سود آور باشد و در عین حال پیوند را گسترده تر کند و چهره مثبتی از ما ارائه کند. به علاوه از طریق بورس هایی که در داخل دانشگاه می توانیم دانشمندان و طبقه روشنفکر و مذهبی آن جا را آشنا و روابط خود را گسترش دهیم.
واژگان کلیدی: افزایش روابط، ایران، غرب آفریقا، چالش، روابط ایران و غرب آفریقا،
