احسان جعفری فر
کارشناس ارشد روابط بین‌الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
با شکل‌گیری امارات متحده در 1971 شاهد تلاش‌های این کشور برای افزایش قدرت منطقه‌ای خود هستیم. این کشور با وسعت سرزمین کم در حدود 83600 کیلومتر مربع و جمعیت حدود 9 میلیون نفر است و از آنجا که برای تبدیل‌شدن به قدرت منطقه‌ای توانایی رقابت با کشورهای پرجمعیت و دارای وسعت سرزمینی منطقه را ندارد بنابراین، تلاش داشته است تا با ائتلاف‌ها، جلب همکاری با قدرت های بزرگ، تقویت قدرت نظامی،گسترش ارضی و حضور فعال‌تر در غرب آسیا و شمال آفریقا کمبود خود را جبران کند.
این کشور نوپا به سبب داشتن ذخایر از طریق تقویت بنیه دفاعی خود تلاش داشته است تا علاوه بر تأمین امنیت خود از طریق گسترش حوزه نفوذ خود در تنگه‌های استراتژیک وزنه‌ی سیاسی خود را بالا ببرد. از همین رو در راستای تقویت نیروی زمینی، هوایی و دریایی این اقدامات را انجام داده است:
1.همکاری نظامی امارات در حوزه نظامی با کشورهای مختلفی بوده است. روسیه به امارات متحده عربی کمک میکند تا نیروهای زمینی خود را تقویت کند. تشکیلات نیروهای مسلح امارات شامل یک گردان گارد سلطنتی،دوتیپ زرهی، سه تیپ پیاده نظام مکانیکی،دوتیپ پیاده و یک گردان توپخانه)از سه ناحیه( است. دوبی نیزدارای دوتیپ پیاده نظام مکانیکی است. اعضای جندالواد سودان که یکشبه نظامی متعلق به دولت است در تأمین نیروهای این کشور استفاده میشود.
2 -تمام 100 هواپیمای جنگنده امارات متحده عربی از ایالات متحده آمریکا یا فرانسه خریداریشده است، به علاوه اینکه 68 هلی کوپتر آپاچی خریداریشده است. امارات متحده عربی برای به دست آوردن 35-F ها،که با نگرانی اسرائیل همراه بود، تلاش هایی کرده است. الزم به ذکر است که نیروی هوایی امارات متحده عربی بدون حمایت آمریکا تقریباً کارایی مخرب را نخواهد داشت.
.پایگاه هوایی الظافره در ابوظبی، فرودگاه بین‌المللی الفجیره و برخی بنادر چون بندر زاید، رشید و جبل علی دردبی، بندر الفجیره از مراکزی هستند که آمریکایی‌ها از آن استفاده می‌کنند. وجود تعدادی از هواپیماهای جاسوسی و حدود 500 نظامی آمریکا نیز دراین کشور قرار دارند. فرانسه نیز پایگاه‌های دریایی و هوایی، واحدهای زمینی و در کل بیش از 700 نظامی در امارت دارد…این حضور با بهانه‌هایی چون تهدیدات تروریستی و مبارزه با آن و نیز ادعای وجود تهدید از جانب ایران علیه این کشور است.امارات در حمله عراق به ایران با هدف به دست آوردن جزایر سه‌گانه از عراق حمایت کرد و همچنین در جریان حمله به عراق پایگاه الدخره را براي انجام عملیات هوایی در اختیار آمریکا قرارداد.
- -نیروی دریایی امارات متحده عربی تقریباً 2088 نفر پرسنل دارد که مسئولیت حفاظت از ساحل با قایق های گشت و موشک را دارد. این نیرو همچنین شامل کشتیهای جنگی و زیردریاییهای الکتریکی و هسته ای میشود. فقدان نیروی انسانی مناسب باعث شده است تا امارات متحده عربی تقریباً ده سال برای ایجاد یک نیروی دریایی آبی که بتواند عملیات پایداری را در آبهای عمیق در اقیانوس آرام انجام دهد تلاش کند.
- درحال حاضر هفتاد و هفت هزارآمریکایی که درجنگ عراق شرکت داشته‌اند براي استراحت در آن کشور به سر میبرند و کشتیهای دریایی ایالات‌متحده از بندرها امارات دیدار می‌کنند. جبل علی یکی از پر استفاده‌ترین بندرها برای نیروی دریایی آمریکا در جهان محسوب میشود و موقعیت فجیره در کنار دریای عمان نیز به آمریکا اجازه می‌دهد تا بدون عبور از تنگه هرمز و تنها با استفاده از بزرگراه مدرن از ناوگان خود در جنوب خلیج‌فارس حمایت لجستیکی کند.
اما در اقدام دوم از مهم‌ترین راهبردهای امارات برای افزایش توانمندی خود،نزدیک شدن به تنگه باب المندب است. این کشور بدنبال احداث یک پایگاه دریایی در ایالت جدایی‌طلب سومالی نیز است. این پایگاه در شهر بندری بربرا واقع شده است که توسط اپراتور مستقر در دبی اداره میشود و می‌تواند پوشش لازم برای حمله هوایی گسترده و تصرف بندر الحدیده را فراهم کند. همچنین در جهت گسترش نیروی دریایی و رقابت با نفوذ ایران در خلیج عدن مبادرت به تأسیس پایگاه نیروی دریایی و هوایی در اریتره کرده است که چندین عملیات نظامی در 60 کیلومتری شرق یمن را از این پایگاه هم انجام داد. درواقع، ایجاد پایگاه‌های نظامی در مناطق نیمه مستقل سومالی، سومالی و پونتلند به‌منزله تشدید فعالیت‌های این کشور است.
امارات متحده عربی همچنین با تقویت گروه‌هایی در سومالی لند و پونتلند در جهت بی‌ثبات کردن و استقلال از سومالی تشویق میکند تا به این ترتیب بتواند با روی کار آمدن دولت طرفدار خود بر نفوذ خود بیفزاید. مشکلات عمده ی این کشور برای موفقیت راهبرد های خود به سبب وسعت جغرافیایی و نبود جمعیت کافی و نیروی متخصص و از سوی دیگر اتکا به غرب و پشتیبانی سایر کشور ها و همچنین در بعد فراتر مشکلاتی که دردستور کار استراتژیک امارات متحده عربی برای نفوذ در دریای سرخ و آفريقا وجود دارد نزدیکی یمن به ایران است. این کشور ســعی داشت تا بندرهای یمن (از بندر عدن تا بندر المکال و المخا) را زیر ســلطه خود داشته باشد. به اعتقاد برخی، هدف امارات از سلطه بر بنادر یمن بهبود بخشیدن به وضعیت بندر جبل علی در دبی نیز اســت.
باید توجه داشت که علاوه بر نفوذ های ژئوپلتیکی این کشور بدنبال تغییرات ژئوپلتیکی نیز است. راهبرد ساخت جزاير مصنوعي که درژوئن2001به سفارش شيخ پروژه نخيل محمد بنراشدآل مكتوم آغاز شده است را میتوان از نظر ژئواستراتژیکی مورد توجه قرار داد. اين پروژه‌ها شامل سه جزيره مصنوعي نخل جبل علي، نخل جميرا، نخل ديرايادیره هستند و دولت امارات اعلام كرده است که 325جزيره مصنوعي در آبهای خلیج فارس چند پروژه‌ای ديگر نيز در دست اجرا ( چون العالم) خواهد داشت. در وهله نخست به نظر می‌رسدكه مهم ترین انگیزه ساخت اين جزاير، برآوردن هدف‌ها و منافع اقتصادي باشد،ولي بر پایه یک تحليل ژئوپليتيكي، ساخت اين جزاير گذشته از آثار و پيامدهاي اقتصادي، بازتاب‌های سياسي، امنيتي، فرهنگي و اجتماعي در منطقه موجب ادعاهاي احتمالي امارات در آينده مبني بر احتساب خط مبدأ دريايي و گسترش آبهای سرزميني و پيش آوردن مرزهاي آبي خود به سوی جزیره‌های ايراني به‌ویژه جزیره استراتژيك ابوموسي میشود؛ زيرا پس از ساخت اين جزاير، چه بساامارات درآينده، ادعاي افزايش آبهای سرزميني از آن‌سوی اين جزایر به عنوان خط مبدأ دريايي را مطرح كند تا بدین ترتیب بتواند وسعت جغرافیایی خود را حداقل تا مرزهای استراتژیکی تنگه هرمز پیش ببرد. بنابراین به‌طورکلی راهبردهای این کشور را تقویت نظامی، تغییرات ژئوپلتیکی و نفوذ نقاط استراتژیکی تنگه هرمز و باب المندب باید دانست.
واژگان کلیدی: راهبردهای امنیتی ، سیاسی، امارات متحده عربی، خلیج فارس ، دریای مدیترانه
،احسان جعفری فر
