کارشناس عراقي مسائل عراق
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح
هویت ملی را می‌توان مجموعه گرایش‌ها و نگرش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه کننده در سطح یک کشور خواند که به‌عنوان یک واحد سیاسی عمل می‌کند.در کشور عراق دو گروه قومیتی عرب و کرد زندگی می‌کنند اختلافات بسیار عمیقی در میان آنها وجود دارد ودر درون این اقوام، سنی‌های متعادل و افراطی، شیعیان و دو حزب کرد اختلاف‌هایی باهم دارند. دراین‌بین برای بررسی بیشتر رابطه هویت ملی با سایر هویت‌های عراقی گفتگویی با عماد زندی كارشناس عراقي داشته‌ایم:
واژگان کلیدی: رابطه هویت ملی با هویت مذهبی و قومی در عراق، هویت ملی در عراق، هویت مذهبی در عراق، هویت قومی در عراق
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: بحث هویت ملی در عراق کنونی تا چه حدی دارای اهمیت است؟
در 12 سال پیش بحثی به نام من کی هستم و بحران هویت را در مورد عراق اندیشکده ای آمریکایی در مورد ایران ترکیه و.. انجام می‌دادند و می‌گفتندعراق جامعه منسجم و یکپارچه نیست.بنابراین می‌توانیم این کشوررا تجزیه و تقسیم کنیم. در آن دوره بسیاری در اندیشه آن نبودند، اما اکنون اهمیت یافته است و اکنون تجزیه و تقسیم کشورهای و مقتدر پیرامون اسرائیلمطرح است و بعد از لیبی، سوریه، عراق کشورهای دیگری نیز در نظر است.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: در یک دهه هویت‌های مختلف عراقی چه رابطه‌ایباهم داشتند؟
این نقشه توسط آمریکایی‌ها در عراقدر جریان افتاد. این روابط قبلا خیلی خوب بود و شیعیان، سنی‌ها و کردهادر کنارهم خوب بودند. اما بعد از اشغال عراق توسط آمریکایی‌ها مشکلات در این حوزه دامن گیر عراق شد و کردها اعتمادی به شیعیان عراق ندارند و سنی ها هم به کردها و شیعیان چنین نگاهی دارند. بنابراین این چالش نقش مهمی در وضعیت کنونی عراق دارد.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: هویت‌های قبیله‌ای و مذهبی چه نقشی در ساختارهای مذهبی فرهنگی عراق دارند؟
هویت‌های قبیله‌ای و مذهبی ریشه دو ریشه اساسی دارد. یکی از این امر به حکومت عثمانی ها برمی‌گردد. والی عثمانی عراق معمولاً ضعیف بود و به فکر باج گرفتن و مالیات گرفتن از ملت مستضعف عراق بود و معمولاًحکومتمرکزی که ضعیف گردد حکومت‌های قبلی‌ای و عشیره‌ای بروز و ظهورمی‌یابد و مقتدرترمی‌گردند. دراین‌بین این امر خیلی اوج گرفته است چرا که حکومت مرکزی خیلی ضعیف است مردم به دنبال هویت‌های مخلی و قبیله‌ای هستند. همچنین هویت‌های مذهبی به زمانی اشغال انگلیس ها برمی‌گردد که شیعیانقیام کردند. این امر به کینه‌ای بدل شد و تصمیم گرفتند که حکومت در دست شیعیان نباشندو تبعیضی مذهبی در عراق اوایل قرون گذشته رخ داد. اکنون حکومت عراق ظاهراً در دست شیعیان است و این امر باعث شده است سنی ها این مسئله را قبول نکنند و بگویند ما ده‌ها سال قبل بر این کشور حکومت می‌کردیم. این امر هم از دلایل آشفتگی عراق است.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: وضعیت هویت مذهبی و مذاهب در عراق تا چه حدی خطرناک است؟
به خاطر دخالت‌های غربی‌ها به‌ویژه آمریکایی‌ها و عربستان مسائل اختلافات و شکاف‌های مذهبی و..پر رنگ‌تر شده است. هدف کلی تجزیه و تقسیم عراق است.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: وضعیت ملیگرایی در عراق کنونی چگونه است؟
با توجه به آشنفتگی اوضاع عراق و نابسامانی مردم عراق به دلیل خدمات و …. اکنون هیچ کسی بهدنبال این مسئله نیست. جامعه به دنبال خدمات اساسی مانند آب، برق و … است. درواقع اوضاع آشفته است و اگر حکومت قوی و مقتدری تشکیل گردد می توان مد نظر باشد.اکنون گرایشات مختلف مذهبی، قومی، قبیله‌ای و عشیره‌ای است و سکولارها هم فعالیت می‌کنند.
در این بین بعثی‌ها ها سکولار قوم گرا هستند. اما قوم گرایان با ملی گرایان اختلاف دارند وقوم گرایان میگویند ما عرب هستیم و دوست داریم حکومت مرکزی عربی تشکیل دهیم. لذا نمی‌توانیم بگوییم بعثی‌ها در جامعه کنونی عراق هیچ نقشی دارند و عملا نقشی در حد ده تا 15 درصد یا کمتر و بیشتر دارند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: رابطه جریان‌های شیعی با فرقه گرایی و ملیگرایی در عراق کنونی چگونه است؟
اصولاً سکولارها ملی گرا هستند، ولی همان گونه که مشخص است است اقلیت هستند و فعالیتشان تا اندازه است که تعداد کرسی‌های آنها در مجلسعراق است. این کرسیها خیلی محدود است و جریان صدری‌هاواکثریت آنها هم شیعه ولی ملی گرا هستند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: نسبت پان عربیسم با فرقه گرایی ملیگرایی در عراق کنونی چگونه است؟
از دیدگاه سنی‌های عراقمی گویندما از قوم عرب هستیم ودوست داریم عراق متحد با دیگر کشورهای عربی باشد؛ اما شیعیانچنین نگرشی ندارندو هم سکولار و هم ملی گرا ودنبال قوم عرب در بین آنها هست. اما سنی‌ها عراقیاختلافی برای ملیگرایی با پان عربیسمقائل نیستندو ملیگرا با عرب گرافرقی ندارد. اما شیعیانمعتقدند هر چند شیعه هستند اما عراقی هستند و با اعراب هم کاری نداریم، اما به دنبال حکومتملی مقتدریم.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: ملی گرایان در عراق کنونی چه نگاهی به بازیگران منطقه‌ای و بین الملی دارند؟
به نظرم مناگر ملیگرایی قوی شود به خنثی شدن نقشه‌های تجزیه و تقسیم عراق کمک می‌کند. متاسفانه این امر خیلی ضعیف است و حکومت مرکزی قدرتمند نداریم و اگر حکومت خوب ومرکزی خوبی داشته باشیم و به ملیگرایی کمک کند به نفع وحدت کل کشور عراق است. درواقع ملیگرایی امری مثبت تلقی مشود به شرطی که به تعصب و افراطی گری منتهی نشود و فرقه گرایی به‌نوعی امری منفی است.
سکولارها معتقدند با ایرانرابطه خوبی ندارند و احساس می‌کنندنقش ایران در عراق منفی است. دلیل این امر تحریک بعثی‌ها است و نگرش منفیآنها به ایران موجب شده استچنین امری داشته باشند. این به زمان جنگ و بعد از ان داشته است و از قوم فارس و ایرانی متنفر هستند. آنها به خاطر مخالفت با ایران فکر می کنند اگر رابطه خوبی با امریکا داشته باشند نتیجه مثبتی خواهد داشت.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: ملیگرایی در عراق کنونی چه پیامدهای و آثار مثبت و منفی دارد؟
در حد اعتدال برای وحدت کشور خوب است.
