دکتر سجاد بهرامی مقدم
مرکز بین الملی مطالعات صلح – IPSC
موقعیت پایگاه نظامی چین در جیوانی
در 18 دسامبر، یک هیات مشترک نظامی از ارتش آزادی بخش خلق چین و ارتش پاکستان از بندر جیوانی پاکستان دیدن کردند. جیوانی به عنوان بندری محلی در منتهی الیه جنوب غربی پاکستان در مجاورت مرز ایران در انتهای سواحل ایرانی دریای عمان واقع شده است. این بندرگاه کوچک، در تقسیمات اداری بخشی از منطقه گوادر به عنوان سومین بندر بزرگ پاکستان در استان بلوچستان واقع است. جیوانی دارای یک جزیره کوچک در فاصله 15 مایلی از ساحل با تسهیلات محدود فرودگاهی است. که موقعیت ژئوپولیتیکی آن در مجاورت مسیر دریایی عمان- تنگه هرمز خلیج فارس و اقیانوس هند بر اهمیت آن افزوده است، علاوه بر این طرح سرمایه گذاری بالغ بر 46 میلیارد دلاری چین در کریدور پاکستان اهمیت این بندرگاه کوچک را را برای بیجینگ و نیز در معادلات منطقه ای قدرت دوچندان می کند. کریدور پاکستان طرحی مشتمل بر توسعه زیرساخت های ارتباطی و حمل و نقل خط آهن، جاده ها و خطوط انتقال انرژی از بندرگوادر به کاشغر در مرزهای غربی چین است. هم اکنون چین و پاکستان توافق نموده اند که از اوایل تابستان 2018، فعالیت اجرایی برای ساخت پایگاه نظامی جیوانی را آغاز کنند، این پایگاه نظامی شامل یک فرودگاه با ظرفیت پذیرش هواپیماههای غول پیکر نظامی چین و یک بندرگاه با قابلیت استقرار و پهلوگیری ناوگان نظامی دریایی چین است. که پس از پایگاه نظامی چین در جیبوتی در مجاورت دریای سرخ و خلیج عدن دومین پایگاه نظامی برون مرزیش تلقی می شود.
واژگان کلیدی: ساخت، پایگاه نظامی چین ، پاکستان
جیوانی در بطن استراتژی دفاع در دریاهای دور
در واقع انگیزه بیجینگ از پی گیری برای ساخت پایگاه نظامی در جیوانی را باید در متن گسترش فزاینده منطقه ای و جهانی چین دریافت. برخلاف برخی جوامع توسعه نیافته که از بدو آشنایی با مدرنیته غربی هم چنان درگیر مناقشات روشنفکرانه و روشنگری فکری هستند، چین از 1978، عمل گرایانه بر اقتباس تکنولوژی مدرن و اعمال ضرورت های مدرنیزاسیون اقتصادی متمرکز است. در نتیجه نرخ اقتباس تکنولوژی و فنون پیشرفته، اقتصاد چین تا 2015 میلادی با نرخ متوسط 10 درصد رشد یافته است. طنز تاریخ است که در کشوری با نظام سیاسی لننیستی، مازاد مصرف، اضافه ظرفیت تولید، و مازاد سرمایه گسترش اقتصادی را در خارج از مرزهای ملی اجتناب ناپذیر کرده است. بر همین اساس چین به بزرگترین صادر کننده در جهان بدل شده است. از طرفی گسترش اقتصادی چین را همچون هر قدرت بزرگ دیگری در عصر مدرن به ترجمه ثروت اقتصادیش به قدرت و نفوذ دریایی سوق داده است. به طورکی که در پی مدرنیزاسیون اقتصادی، روندهای نوسازی نظامی بخش های مختلف ارتش جمهوری خلق چین بویژه بخش نیروی دریایی را فراگرفته است. در نتیجه آن، قابلیت ها و ماموریت های نیروی دفاعی دریایی چین از دفاع از سواحل نزدیک به دفاع از دریاهای نزدیک و سپس دریاهای دوردست متحول شده است. بنابراین پایگاه نظامی جیوانی، در بطن استراتژی تحول یافته نیروی دریایی چین به ماموریت و قابلیت دفاع در دریاهای دور می گنجد. ماموریت و قابلیت دفاع از دریاهای دور به ابتکار هوجین تائو در سال 2002 میلادی تعریف شد که حوزه فعالیت موثر نیروی دریایی را به پهنه ای وسیع از آب از شمال شرقی اقیانوس آرام تا تا غرب اقیانوس هند گسترش می دهد.
جیوانی در مقیاس محلی و پیرامونی
پایگاه نظامی چین در جیوانی در مجاورت بندر گوادر ساخته خواهد شد، چین سرمایه گذاری های سنگینی در بخش های مختللف بندر گوادر تقبل کرده است و پروژه های مختلف مکملی را در این ناحیه در دست اجرا و تکمیل دارد و کریدور عظیم پاکستان از این بندر آغاز شده و تا کاشغر در شمال غربی چین ادامه می یابد، که نقش مهمی در دسترسی نیمه غربی چین به بازارهای بین المللی خواهد داشت، لازم به ذکر است که بیجینگ استراتژی داخلی مذرنیزاسیون نیمه غربی کشور را در پیش گرفته است و این کشور سالیانه در مجموع بالغ بر نیمی از مواد معدنی غیرنفتی جهان را وارد و مصرف می کند، علاوه بر آن به واردات مواد معدنی نفتی چین نیز می بایست توجه داشت، واردات مواد معدنی نفتی و غیرنفتی برای و صادرات نسبتی بالا از تولیدات کارخانه ای برای تداوم رشد اقتصادی و بلکه بقای اقتصادی چین ضرورتی حیاتی است. از طرفی باتوجه به این که بخش اعظم صادرات و واردات چین از طریق تنگه مالاکا در اقیانوس آرام عبور می کند که قویا تحت نفوذ دریایی امریکا است، چین مسیری بزرگ در مرزهای غربی به جهان بیرونی می جوید، براین اساس اهمیت پایگاه نظامی جیوانی در پیوند با بندرگوادر و کریدور عظیم پاکستان قابل درک است. این پایگاه نظامی به چین را قادر می کند که طرح(Projection)، قدرت دریایی خود را به حوزه وسیع تر گوارد در مجاورت مسیرهای دریایی تنگه هرمز و غرب اقیانوس هند در تلاقی با دریای عمان گسترش دهد. بدین ترتیب چین قابلیت های موثرتری برای اعمال قدرت نظامی در حفاظت از منافع گسترش یافته اقتصادیش در این حوزه در مواجه با هند به مثابه رقیبی منطقه ای و ایالات متحده قدرت بزرگ دریاها و نیز ناامنی های احتمالی محلی ناشی از افراط گرایی اسلامی و شکست حاکمیت اسلام آباد در “بلوچستان فراموش شده “کسب کند.
پیامدها و چشم انداز
در کنار افزایش موثر ظرفیت اعمال قدرت دریایی چین در حوزه تلاقی دریای عمان و اقیانوس هند، در مقابله با تفوق دریایی ایالات متحده و ناوگان روبه رشد دریایی هند، پایگاه جیوانی به تحکیم بیش از پیش اتحاد پاکستان و چین منجر می شود که مولفه ای کلیدی در رقابت قدرت در منطقه جنوب آسیا در عصری است که ایالات متحده ذیل استراتژی بازموازنه آسیا در صدد افزایش شمار و قابلیت های متحدین خود و نفوذ بیشتر در پایتخت های پیرامونی چین برای مقابله با خیزش هژمونی نوظهور بیجینگ است. این پایگاه نظامی دریایی در متن گسترش منطقه ای چین مهره ای در زنجیره در حال تکامل و تطور قدرت دریایی چین نگریسته می شود، به گونه ای که چین با تملک بر بیش از 300 کشتی جنگی و تدارک ناوهای هواپیمابر و بسط زیردریایی های هسته ای و غیر هسته ای و توان موشکی به بزرگترین چالش دریایی برای بیش از نیم قرن تفوق نظامی ایالات متحده بر پهنه وسیعی از اقیانوس آرام و اقیانوس هند تبدیل شده است و بر همین اساس است که پنتاگون این اقدام چین را به مثابه خطری برای تفوق دریایی خود خوانده است. به طور کلی چین مسیری را می پیماید که پیش از این هر قدرت موفق بزرگ در عصر مدرن پیموده است، به عبارتی ثروت و گسترش اقتصادی چین متعاقبا به قدرت و نفوذ دریایی ترجمه می شود.
