پرهام پوررمضان
پژوهشگر حوزه روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ناامنی در سراسر جهان یک عامل پیامد خیز است از این رو در ادبیات نوین علم سیاست پر از چالش های مهم و متعدد لحاظ می شود ،این امر می تواند به صورت یک عمل بسیار رادیکال همانند بمب گذاری جان انسان ها را تهدید کند و در شکل هایی بسیار نرم تر با ساخت جزیره و سد و مسائلی از این دست امنیت یک جامعه را به خطر بیاندازد.
این نکته بسیار مهم است که کشورها در ساختار برنامه ریزی خود امنیت ملی دیگر کشورها را نیز در این ساختار لحاظ کنند از این رو پرداخت به مسائلی همچون ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس و تهدید امنیت ملی جمهوری اسلامی از اهمیت وافری برخوردار است ،حال با ذکر این مقدمه در این یادداشت به دنبال تبیین پیامدهای زیست محیطی ،سیاسی و اقتصادی آن بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی خواهیم بود.
جزاير مصنوعی :
جزیره مصنوعی را می توان به محیطی اطلاق داد که بر اثر روش های طبیعی و به اصطلاح خدادادی ساخته نمی شود ،بلکه انسان ها در محیطی هایی همانند رود ،رودخانه و دریاچه این محیط را به صورت مصنوعی می سازند و می توان گفت که اکوسیستم این محیط ها ،یک اکوسیستم غیر طبیعی است،این امر را می توان نتیجه ی پیشرفت ها بشر امروزی در تکنولوژی و روش های ساخت و ساز جدید در جهان بر شمرد . نکته ی جالب در این امر این است که ابعاد این جزایر و نوع مصالح استفاده شده در آنها با توجه به اهداف مطروحه کاملا متفاوت است .
از منظر حقوقی:
شاید از نظر علم حقوق این نکته که هر یک از کشورها و دولت ها در ساحل خلیج فارس این اختیار را دارند که در محدوده ی آب های سرزمینی خود دست به ساخت جزایر بزنند، اما با توجه به کنوانسیون حقوقی 1982 سازمان ملل و با استناد به ماده 123 آن با توجه به اینکه این محیط یک محیط نیمه بسته به شمار می آید کشورهای شامل این منطقه باید با استفاده از عنصر همکاری با یکدیگر به هرگونه بهره برداری دست بزنند .
از منظر اقتصادی :
از این منظر دو دیدگاه کلی را می توان برشمرد ؛دیدگاه نخست که ما در این یادداشت از آن دیدگاه وابستگی متقابل یاد می کنیم بر این باور است که احداث اینگونه جزائر مصنوعی سبب می شود که رفت و آمد از مناظر گوناگون بین دولت –ملت ها این منطقه برقرار شود و همین امر سبب می شود تا رونق هر یک از این کشور ها بیشتر شود. اما دیدگاه امنیت باوری نیز در این بین وجود دارد که معتقد است ساخت این جزائر فقط سبب می شود دیگر کشور ها از جمله ج ا ا منزوی شوند و بار اقتصادی این منطقه فقط به سمت یک کشور به ثمر بنشیند.
از منظر محیط زیست :
از آنجا که از نظر محیط زیستی خلیج فارس با چالش های گوناگونی از جمله افزایش جمعیت ، توسعه شهرنشینی، گسترش صنعت و استفاده غلط از منابع طبیعی مواجه است این عوامل توانسته اند در اندک زمانی اکوسیستم بی نظیر آن را تا 47 برابر حد طبیعی آلودگی، آلوده نماید و بدین طریق آبزیان و موجودات آن را با خطر نابودی مواجه سازند. از این رو ساخت این جزائر شاید می تواند در عواملی همچون توسعه شهرنشینی به عنوان یک عامل فزاینده عمل کند اما در یک برآورد کلی به تشدید آلودگی نیز منجر خواهد شد. اما اینکه از منظر امنیت ملی چگونه می تواند بر جامعه ایران تاثیر گذار باشد امری است که در ادامه به آن خواهم پرداخت :
امنیت دفاعی :
از آنجایی که خلیج فارس یک محیط راهبردی ،ژئو استراتژیک و مهم از منظر دفاعی –نظامی برای جمهوری اسلامی ایران می باشد در دکترین دفاعی ج ا ا از جایگاه مهمی برخوردار است. از این رو ساخت این جزائر بر آمایش دفاعی جمهوری اسلامی تاثیر گذار خواهد بود و می تواند بر بالا بردن هزینه ی اقتصاد دفاع در این منطقه تاثیر گذار باشد.
امنیت اقتصادی :
از آنجایی امارات متحده عربی در یک افق 5 ساله در باب امنیت با ساخت جزایر قصد این را دارد که به مرکز تبادلات جهانی در عرصه ی ارز مجازی تبدیل شود می تواند با توجه به این جزائر هم جمعیت شهر نشین و هم توریست جذب کند که این امر می تواند بر آمایش سرزمینی جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذار باشد و منجر به از بین رفتن اشتغال در این منطقه و مهاجرت افراد این منطقه برای کار به این جزایر شود .
امنیت سیاسی :
از آنجا که جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده ی عربی بر سر جزایر سه گانه با یکدیگر اختلاف مرزی دارند، ساخت جزایر مصنوعی سبب می شود قدرت چانه زنی امارات متحده ی عربی در یک افق 30ساله با توجه به پارامتر جمعیت و مدرنیزاسیون بالا رود که در صورت تداوم وضعیت اقتصادی در ایران می تواند سبب ساز جدایی این سه جزیره ایرانی شود.حال در پایان این یادداشت به این خواهیم پرداخت که این مساله در صورت گرایش ایران به ساخت این جزائر چه مزیتی می تواند داشته باشد .
اداره ی کشور بدون نفت :
سالهای متمادی است ،که این نکته که چگونه می توان کشور را بدون اقتصاد نفت اداره کرد به یک نکته ی مهم در مسائل توسعه تبدیل شده است ساخت جزایر مصنوعی توسط ایران این امکان را ایجاد می کند که این مهم رخ بدهد چگونگی این امر نیز در مسئله ی مهم گردشگری است و این بدان معناست که جمهوری اسلامی ایران نیز می تواند با احداث جزایر مصنوعی وضعیت توریستی کشور را بهبود ببخشد و از وابستگی به درآمدهای نفت به مرور زمان رهایی یابد.
واژگان كليدي:جمهوری اسلامی ایران , پیامدهای,جزایر, مصنوعی,خلیج فارس
