جايگاه حزب اتحاد دمکراتیک در سوریه

 حسن کریمی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

حزب اتحاد دمکراتیک سوریه(پارتی یکیتی دیموکراتیکی سوریه)

سابقه مبارزاتی کردهای سوریه(روژئآوا) در قالب فعالیت مدنی به دهه 1960 میلادی بر می­گردد که در این دهه حزب دمکرات کردستان سوریه به رهبری دکتر نورالدین زازا وارد عرصه رقابتهای مدنی شد.اما با سختگیری­های دولت سوریه این حزب نتوانست آنچنان که باید و شاید به ایفای نقش در راستای دفاع از حق کردهای سوریه بپردازد و بیشتر یک حزب منفعلبود.در سوریه تا سال 2003 میلادی حزب قدرتمندی که بتواند در کردستان سوریه به فعالیت حزبی در راستای دفاع از حق کردها سوریه بپردازد به وجود نیامد تا اینکه در سال 2003 حزب اتحاد دمکراتیک (pyd) بنا به دلایلی که متاثر از تحولات منطقه جنوب غرب آسیا بود، در کردستان سوریه پا به عرصه مبارزات میدانی گذاشت. این حزب،که قدرتمندترین حزب در شمال سوریه و تنها حزب کردی است که هم به صورت سخت­افزاری و هم به صورت نرم­افرازی بخصوص پس از بهار عربی در سوریه، عرصه را بر رقبا اعم از رقبای کردی و غیر کردی تنگ کرده است.

1- شکل­گیری حزب اتحاد دمکراتیک

در ایجاد این حزب که علاوه بر کردها،اعراب سنی و مسیحیان نیز در آن حضور دارند سه عامل دخیل بودند:

الف- حزب کارگران کردستان ترکیه(PKK)

با آغاز مبارزه کردهای ترکیه توسط اوجلان در اواسط دهه 1970 میلادی و مبارزه ترکیه با این حزب کردی،اوجلان و هواداران این حزب چپ­گرا راهی کوهستان شدند.اما به خاطر اختلافی که دولتهای ترکیه و سوریه بر سر آب فرات و استان اسکندرون پیدا کرده بودند،دولت سوریه به منظور ضربه زدن به دولت ترکیه،اعضاء شورشی حزب کارگران کردستان ترکیه و اوجلان را در سوریه  مورد حمایت و پناه قرار داد.ماندگاری اوجلان در سوریه باعث شد تا افکار وی بر روی کردهای سوریه که دارای پیشینه فعالیت حزبی نیز بودند تاثیر بگذارد به گونه­ای که از همان موقع کردهای سوریه که نمی­توانستند بر علیه رژیم حاکم بر سوریه کاری انجام دهند جذب حزب کارگران کردستان ترکیه شدند.اکراد سوری جذب شده در پ ک ک به اندازه­ای خوب عمل کردند که نه تنها توانستند نظر اوجلان را جذب کنند،بلکه حتی پس از دستگیری اوجلان و تشکیل شورای رهبری پ ک ک عضو این شورا به عنوان بالاترین مرجع تصمیم گیری پ ک ک شوند.حزب اتحاد دمکراتیک که می­شود از آن به نام شاخه شرق کردستان(روژئآوا) حزب کارگران کردستان ترکیه یاد کرد،توسط کسانی دایر شده است که اصالتا از کردهای سوری­تبار و دارای سابقه مبارزاتی در pkk بوده­اند.در میان بانیان تاسیس حزب اتحاد دمکراتیک (pyd) می­توان به باهوز اردل و دکتر صوفی نورالدین رئیس شاخه نظامی pkk موسوم به نیروهای مدافع خلق(HPG) اشاره کرد که هر دوی اینها عضو شورای رهبری Pkk هستند.ناگفته نماند بعضی از اعضاء یگانهای مدافع خلق از عربهای سوری و مسیحیان سوریه هستند.علت اصلی همکاری این اعراب با کردها دریافت حقوق است.این عربها تا زمانی که ملک عبدالله سعودی زنده بود به خاطر نسبت فامیلی(ازدواج و..) که با خانواده ملک عبدالله داشتند از دولت سعودی مقرری دریافت می­کردند.اما با مرگ ملک عبدالله و روی کارامدن ملک سلمان و بر کناری اکثر اعضاء خانواده ملک عبدالله از راس قدرت ، حقوق این اعراب قطع شد و همین عامل آنها را به کردها نزدیک کرد.

ب- الگوی تاسیس نظام فدرال در شمال عراق

این حزب در سال 2003 میلادی تاسیس شد و در همین سال نیز امریکا به عراق حمله کرد.تحولات کردستان عراق و نقشی که کردها در نابودی صدام و بعدها تدوین قانون اساسی این کشور داشتند منجر به تاسیس نظام فدرالی در شمال عراق شد. چنین وضعیتی در شمال عراق باعث شد تا کردها در سوریه نیز با توجه به شرایط آشفته جنوب غرب آسیا و  الگوبرداری از اقلیم کردستان،وارد فعالیتهای آزادیخواهانه شوند که البته فعالیت آنان تا قبل از 2011 میلادی و حادثه درعا که سرآغاز بهار عربی در سوریه بود مخفیانه بود.

ج- بهار عربی و گسترش ناآرامی­ها به داخل سوریه.

با ظهور بهار عربی در شمال آفریقا و بعدا خاورمیانه و گسترش آن به داخل سوریه که از درعا در جنوب این کشور عربی شد.موجی از ناآرامی به تدریج کشور سوریه را فرا گرفت و این خیزشها گذشته از جنوب سوریه،شمال این کشور را نیز فرا گرفت.علیرغم برخورد تند دولت سوریه با دیگر معترضان این کشور،نوع برخورد با اکراد شمال سوریه متفاوت بود.این امر از نگاه بسیاری توافقی اعلام نشده از سوی ارتش سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک سوریه بود. یعنی دولت سوریه در زمانی که در مناطق حساس دیگر تحت فشار حملات و قدرت گیری مخالفان مسلح بود با خروج نیروهایش از کردستان سوریه(روژئآوا)، نیروهایش را در مناطق حساس تر متمرکز کرد. البته سوری ها با این اقدام خود به یک هدف سوم نیز دست یافتند و آن تبدیل کردستان سوریه به منطقه ای حائل و تقریباً مخالف اوپوزیسیون مسلح سوری، که این امر باعث نوعی کندی و اخلال در کار نفوذ و حملات این اپوزیسیون تحت حمایت ترکیه و متحدین عربی –غربی درسوریه میشده است.

3- ساختار رهبری حزب اتحاد دمکراتیک

حزب اتحاد دمکراتیک کرد در حال حاضر به صورت گروهی اداره می­شود و رهبری آن به عهده افرادی چون شاهوز حسن و عایشه حسو است. این حزب که قبلا به صورت انفرادی اداره می­شد و رهبری آن به عهده صالح مسلم بود،تغییر رویکرد داده و به رهبری گروهی روی آورده است.در مورد روی آوردن این حزب به شورای رهبری یکی به خاطر تصمیم­گیری جمعی و مناسب و دیگری به این علت است که در صورتی که یکی از اعضاء رهبری حزب ترور شود،دیگری بتواند تا انتخاب شورای بعدی به مدیریت حزب بپردازد تا حزب دچار آشفتگی و زوال نشود.کاری که بعد از دستگیری عبدالله اوجلان در PKK نیز صورت گرفت.

4- شاخه نظامی اتحاد دمکراتیک

شاخه نظامی حزب اتحاد دمکراتیک کرد، یگانهای مدافع خلق(YPG) است که به همراه یگانهای مدافع زنان(YPJ) در عرصه میدانی سوریه،نجات کوبانی و تصرف رقه نقش مهمی ایفا نمودند.یگانهای مدافع خلق که در سال 2004 میلادی توسط حزب اتحاد دمکراتیک کرد تشکیل شده است،در سال 2012 و پس از بهار عربی رسما فعالیت خود را آغاز نمود.YPG که بالغ بر 30000 نیرو دارد،دارای 8 تیپ نظامی است که در مناطق کوبانی،عفرین و قامیشلو در حال انجام ماموریت هستند.وظیفه اصلی این یگانها برقراری امنیت و حفاظت از جان مردم کردنشین سوریه است.بعد از اینکه آمریکا تصمیم به ماندگاری در شمال سوریه گرفت عده­ای از دیپلماتها و بازنشستگان ارتش را به شمال سوریه فرستاد تا به قول خود آمریکائیان این افراد بر روند بازسازی سوریه نظارت کرده و کنترل امور را در دست داشته باشند.به همین خاطر آمریکا اقدام به تشکیل نیروی امنیتی در شمال سوریه کرد.نیرویی که  تعداد آن 30000 نفر بوده که از این تعداد 15000 نفر آن از اعضاء یگانهای مدافع خلق(YPg) و بقیه از شهروندان عمدتا عرب مناطق مرزی شمال و شمال شرقی سوریه با ترکیه هستند.فرماندهی این نیروها نیز بر عهده کردهامی­باشد.آمریکا در سال جاری میلادی برای این نیروهای امنیتی ردیف بودجه تعیین کرده است و حدود 500 میلیون دلار اختصاص داده است که از این مقدار 200 میلیون دلار برای تامین مرزها و 300 میلیون دلار دیگر نیز جهت آموزش نظامی نیروهای امنیتی است.

5- منبع مالی حزب اتحاد دمکراتیک

ریشه منبع مالی حزب اتحاد دمکراتیک سوریه را باید در حمایت حزب کارگران کردستان ترکیه جستجو کرد.بنا بر پیش بینی­ها درآمد ماهیانه حزب کارگران کردستان ترکیه حدود 100 میلیون دلار می­باشد که از راههای مختلفی تامین می­شود.از کمک اکراد مقیم اروپا،هواداران پ پ ک و دیگر موسسات کردی گرفته تا فعالیتهای حزب که عمدتا پولشوئی است.از آنجا که یگانهای مدافع خلق و پژاک نیز زیر مجموعه پ پ ک هستند.بنابراین منبع مالی آنها نیز توسط این حزب تامین می­شود.اما نکته مهم در مورد یگانهای مدافع خلق این است که با آغاز بهار عربی در سوریه و تسلط یگانهای مدافع خلق بر منابع نفتی کردستان سوریه(روژ ئآوا) در رمیلان و جبسه در استان حسکه و اقدام آنها به فروش و صدور نفت،منبع مالی دیگری نصیب اکراد سوری شد که گذشته از صرف اداره کانتونهای کردستان،بخشی از آن نیز صرف یگانهای مدافع خلق می­شد.

واژگان کلیدی: جايگاه، حزب اتحاد دمکراتیک، سوریه