مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
پشتونیسم به معنای « پشتون گرایی » و« پشتون سالاری » واژه ای است که در فرهنگ سیاسی افغانستان جایگاه ویژه ای دارد. در اين بين با توجه به تحولات يك دهه گذشته و شرايط نوين افغانستان براي واكاوي بيشتر اين گرايش، نگاه كنوني آن به روند تحولات و آينده نقش و نفوذ اين جريان گفتگويي با دكتر علی واحدی كارشناس افغانستاني افغانستان داشته ايم:
واژگان كليدي: پشتونیسم و توان و نفوذ در افغانستان، پشتونیسم در افغانستان، پشتونیسم، افغانستان ، احزاب، اقوام
مركز بين المللي مطالعات صلح:گرایش ها و جریانات هوادار پشتونیسم در افغانستان در یک دهه اخیر پس از سرکوبی طالبان چگونه بوده اند؟
افغانستان از اقوام های مختلفی مثل، تاجیک و ازبک و پشتون ها تشکیل شده است، که تقریبا قسمت جنوب شرقی افغانستان و بعضی از قسمت های شمال پشتو زبان اند و اگر به تاریخ افغانستان نگاهی نماییم مشاهده خواهیم کرد که در چندین دهه، حاکمیت افغانستان در دست پشتون ها قرار گرفته است. از طرفی عامه مردم پشتون، مذهبی اند و از یک روحیه استقلال طلبی و حاکمیت خاص ملی بهره مند هستند اما مردم پشتون تحت تاثیر یکسری از جریانات پشت پرده که از طرف قدرت های عمده جهانی حمایت می شوند و ارتباطی با مردم پشتو ندارند، هستند. این جریانات، عناصر و گروه های خاصی با یک ایده به اصطلاح حذف حاکمیت به عنوان ابزار، از لفظ پشتون استفاده می نمودند و اکثریتشان از نظر اعتقادی سکولار می باشند و هیچ مبنا و اعتقاد مذهبی و معنوی ندارند، لذا مردم با این عناصر هیچ گونه سنخیتی نداشتند. در زمان طالبان نیز، این گروه از قوم پشتون بودند. بنابراین مسئله پشتون ها در افغانستان مسئله ایی است که همیشه به رغم مسائل ضعف فرهنگی در پشتون و از مبنای اعتقادی و معنوی و بصیرت و معرفت دینی بهره مند هستند، می بینیم که به عنوان ابزار در دست کشور های خارجی ارتجاع عربی و آمریکا مورد استفاده قرار می گیرند. مشاهده می کنیم که القاعده، طالبان و داعش و این گونه جریانات را این کشور ها تشکیل می دهند، علت آن نیز این می باشد که متاسفانه آنها از آگاهی ملی و مذهبی و اصول اسلام ناب محمدی بی بهره و محروم هستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح:چه رابطه ای بین پشتونیسم و جریانات افراط گرا و تندرو در افغانستان وجود دارد؟
پشتو ن ها با توجه به عرق مذهبی و دینی و ضعف بصیرت و بینش فرهنگی در جهت اسلام ناب دارند، اغلب مورد فریب این گروه ها قرار می گیرند و عناصر و جریانات افراطی به نفع استکبار و دشمنان اسلام و علیه اسلام عمل می نمایند. لذا اگر به این جمعیت در جنوب و جنوب شرقی و شمال پاکستان توجه شود، در حدود پنجاه میلیون جمعیت پشتون در این مناطق وجود دارد، این افراد پان پشتون به عنوان ابزاری توسط ارتجاع عرب و دشمنان اسلام خصوصا آمریکا و غرب، علیه اسلام مورد استفاده قرار می گیرند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جایگاه احزاب ویش زلمیان، اخوان ملت و گروه های پشتونیسم که دارای گرایش های پشتو هستند، در وضعیت سیاسی افغانستان چگونه است؟
در تاریخ افغانستان داوود خوان به عنوان یک عامل نفوذی بوده و سیاست و مبنای تصمیم گیری آن نیز پشتونیسم بود و به صورت خیلی افراطی از پشتون ها استفاده میکردند ولی مردم عامه اینگونه نبودند.مردم پشتون اکثریت دارای روحیه مذهبی هستند اما پیش قدم شدن این گروه ها مانند پان پشتون و افغان ملت در استفاده از پشتون ها به عنوان ابزار، با هدف رسیدن به حیطه قدرت و کسب قدرت استفاده میکنند. در بیوگرافی اکثر شخصیت های این عناصر و گروه ها، آن ها وابسته به قدرت های خارجی به خصوص غرب و دارای تفکر سکولار و بدون مبنا و عقیده ایی بر مذهب و دین می باشند. لذا از یک طرف پشتون ها دارای ریشه اعتقادی بسیار قوی هستند و در طرف دیگر این عناصری چون افغان ملت که از پشتون ها به عنوان ابزار استفاده می کنند هیچ جایگاهی در بین مردم ندارند. مگر این که با یک سری برنامه های اغفال کننده و مقطعی از پشتون ها به عنوان ابزار برای رسیدن به هدفشان استفاده نمایند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: چه احزاب و جریانات دیگری در افغانستان رویکرد پشتونیسم را مد نظر دارند؟
تقریبا جریان خاصی که امروزه در این زمینه پیش رو مطرح باشد وجود ندارد، اما در کنار این گروه ها عده ایی از شخصیت ها و عناصر سیاسی به صورت انفرادی، از عنوان پشتونیسم و دفاع از زبان و وقومیت پشتون استفاده ابزاری می نمایند، لذا جریان قوی در این زمینه که مورد حمایت مردم باشد در شرایط کنونی وجود ندارد.
در جریان طالبان مشاهده می کنیم که این گروه از بین پشتون ها ظهور کرد، ملاعمر هم از بین پشتون ها بود و دارای اعتقاد مذهبی سختگیرانه تری بودند، در کنار سایر گروه ها مانند اخوان ملت و پشتونیسم های دیگر نتوانستند از حمایت مردم و موفقیتی برخوردار گردند. . لذا پان پشتون ها نمیتوانند موفق باشند. پشتون ها عرق دینی شان از ملی و ملیتشان قوی تر است. طبق فرمان امام خميني که فرمودند امروز جهان تشنه اسلام ناب است، این یک واقعیت است به خصوص در مورد مردم پشتون، که برای آنها بسیار سودمند است. در صورت فرهنگ سازی پشتون ها از لحاظ اعتقادی می توان از سیطره سیاست ابزاری به نفع جریانات افراطی به خصوص آمریکا و ناتو و کشور های عربی بر ضد اسلام ناب مورد استفاده قرار می گیرند، با سیاست گذاری های درست از طرف جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کرد و مردمان این سرزمین و پشتون ها را در موضع اسلام ناب حمایت و راهنمایی نمود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اصولا تا چه حدی گرایش های پشتونیسمی در رویکرد گروه ها وجریاناتی مثل حزب اسلامی حکمتیار، حزب آقای اسلامی مولوی خالص، تحریک اسلامی طالبان و حقانی وجود دارد؟
متاسفانه این گروه ها برای اینکه قدرت خود را در مقابل گروه های دیگر مثل تاجیک و قزل باش مطرح کنند، آن ها از این ابزار استفاده می نمایند. در واقع این روحیه به طور معمول در بین مردم وجود ندارد و مردم افغانستان دارای روحیه مذهبی و اعتقادی نسبت به افضلیت و برتری دارد.اما در واقع این جریاناتی که علیه اسلام در افغانستان وجود دارد همگی وابسته به غرب می باشند و به عنوان ابزار از لفظ پشتونیسم استفاده می نمایند، تا از این طریق روحیه مردم را تحریک نمایند و یا با ایجاد نفاق در بین مردم کشمکش هایی ایجاد نمایند تا در بین مردم افغانستان یک وحدت ملی ایجاد نشود و دولت نتواند مردم را پوشش دهد. این عناصر تعمدانه به این مسائل دامن میزنند در حالی بافت این امر در جامعه و جود ندارد.
در دههی اخیر چه شخصیتهای دیگری در داخل افغانستان مثل آقای خرم، به این رویکرد توجه میکنند؟
اگر شما بخواهید در این دهههای آخر ورود کنید، شخصیت خاصی به این عنوان امکان بروز ندارد. گفتم به صورت مقطعی بعضی جریانات برای این است که در رقابتهای سیاسی، و یا کسب قدرت، چه در رأس این مسائل به اصطلاح دولت افغانستان یا شورای محلی و.. این از عنوان لفظ پشتون یا قوم پشتون میتوانند استفاده کنند ولی آن شخصیتی که امروز مثلا این مسائل اصل، موفّق بودند در کسی نمیتواند به این سرعت غرور مردم را بریزد.
