مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
داعش روز جمعه مسوولیت حمله به یک مسجد شیعیان در شرق عربستان و منطقه شیعه نشین را برعهده گرفت..اوایل ماه جاری میلادی نیز گروه داعش با انفجار یک مسجد دیگر شیعیان در عربستان، 21 نفر را به قتل رساند. برای بررسی بیشتر علل و پیامدهای این امر گفتگویی با دکتر هانی زاده کارشناس عربستان داشته ایم:
واژگان کلیدی: بسترها حمله بر ضد شیعیان عربستان، پیامدهای حمله به شیعیان عربستان، حمله بر ضد شیعیان عربستان، شیعیان عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل و بسترهایی باعث شده است که شرایط کنونی حمله بر ضد شیعیان عربستان اتفاق افتد؟
اتفاقی که امروز در کنار مسجد امام حسین در منطقه دمام رخ داد مسئولیت این انفجار را داعش به عهدا گرفت، در هفته گذشته انفجاری که در مسجد امام علی رخ داد، القاعده هم مسئولیت این عملیات انتحاری را به عهده گرفت . این نشان می دهد میان گروه های تروریستی و وهابی ها یک سری هماهنگی هایی برای ایجاد رعب و وحشت در میان شیعیان شرق عربستان وجود دارد که هدف آن ایجاد شکاف میان شیعیان و پراکنده کردن شیعیان از شرق عربستان و منع شیعیان از انجام فرایض دینی است . به نظر می رسد که یک برنامه ریزی مشترکی از سوی وهابی ها ، تروریست ها و دولت عربستان بری مقابله با شیعیان و طرد شیعیان از مناطق شرق عربستان در حال شکل گیری است و از این دست انفجارها هم در آینده در حسینیه ها و مراکز دینی شیعیان در شرق عربستان صورت خواهد گرفت.
بعد از حوادث اخیر یمن و همچنین صدور حکم اعدام شیخ نمر النمر، شیعیان فضایی را به وجود آوردند که اعتراضات خودشان را در سراسر منطقه شرقی عربستان گسترش دادند،
در حال حاضر برنامه ریزی هایی که عربستان سعودی دارد این است که شیعیان را از شرق عربستان به مناطق دیگر مثل غرب و شمال عربستان منتقل کند تا ارتباط و رگه های ارتباطی میان انصارالله و شیعیان شرق عربستان را قطع کند و شیعیان را از یک منطقه به مناطق مختلفی کوچ دهد. این مسئله صرفا به دلیل ایجاد رعب و وحشت است و سپس کوچ اجباری شیعیان از شرق به مناطق مختلف تا این که شیعیان در یک منطقه تجمع نداشته باشند، مخصوصا شیعیانی که در حال حاضر در کنار تأسیسات نفتی عربستان حضور دارند و هدف و برنامه عربستان، انتقال شیعیان شرق عربستان به سایر مناطق است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بر عهده گرفتن حملات توسط داعش اصولا بفرمایید وضعیت و حجم و قدرت داعش در عربستان چگونه است؟
با توجه به این که داعش و همچنین القاعده بسترهای مناسبی برای حضور در مناطق مختلف عربستان دارند، لذا به نظر می رسد که این دو گروهک تروریستی داعش و القاعده با استفاده از این بستر مناسب و فضای روانی موجود فعالیت خودش را به شدت گسترش داده است. در گذشته، 700 نفر از نیروهای القاعده و داعش از زندان جده به دستور وزیر کشور عربستان آزاد شدند تا بتوانند به عنوان یک ابزار تهاجمی علیه شیعیان و انصارالله در شرق عربستان و یمن اقدام کنند . یعنی عربستان سعودی از این گروهک ها استفاده ابزاری خواهد کرد. در حال حاضر آن چه در شرق عربستان اتفاق می افتد، مقدمه ای است برای سرکوب شیعیان که هر از گاهی اعتراضات خودشان را علیه رژیم آل سعود گسترده تر می کنند و لذا به نظر می اید که این برنامه ریزی و حضور داعش و القاعده در شرف عربستان با مدیریت رژیم عربستان صورت می گیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چند نوع نگاه در داخل عربستان نسبت به شیعیان و به نوعی شیعیان در شرق عربستان وجود دارد؟
نگاه ها متفاوت است. در خود دستگاه حاکم نیز نگاه های متفاوتی وجود دارد. پادشاه عربستان و فرزندش، وزیر دفاع و وزیر کشور دیدگاه های سخت افزاری دارند و معتقد به سرکوب شیعیان هستند، در حالی که در برخی از طیف های وابسته به قبیله الشمری در حقیقت تلاش دارند که شیعیان را در درون جامعه عربستان قرار دهند و دچار استحاله کنند، همچنین گروه های وابسته به حاکمیت و پادشاه فعلی عربستان به دنبال سرکوب و نابودی شیعیان هستند. در حوزه های اجتماعی هم وهابی ها نگاه تندتری نسبت به شیعیان دارند و خواهان اخراج شیعیان از عربستان هستند، در حالی که برخی طیف های معتدل عربستان اعتقاد چندانی به سرکوب شیعیان ندارند و شیعیان را بخشی از ساختار اجتماعی عربستان می دانند و به همین دلیل هم در جامعه و هم در حاکمیت عربستان اختلاف نظرهای شدیدی در خصوص وضعیت شیعیان و همچنین حاکمیت عربستان وجود دارد. اما در مجموع، از آن جایی که وهابی ها ابزار قدرت بیشتری دارند، لذا تلاش آن ها بر این است که شیعیان را بیش از پیش سرکوب بکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به انفجارات و حملات نگاهی داشته باشیم، پیامدهای داخلی این امر در عربستان چیست؟
از یک سو برخی از طیف های معتدل عربستان به سمت شیعیان گرایش پیدا می کنند و در واقع حمایت خودشان را از شیعیان تشدید می کنند، در حالی که وهابی ها سعی می کنند از طریق ایجاد انفجار به نوعی از حضور شیعیان و تجمع شیعیان در مراسم مختلف جلوگیری کنند. آن چه که مسلم است، در حال حاضر وهابی ها برنامه ریزی کرده اند که در آینده نماز جماعت شیعیان و نماز جمعه شیعیان خارج از چتر حمایت وهابی ها صورت نگیرد و هدفشان هم این است که شیعیان را دچار وحشت و پراکندگی کنند، در عین حال برخی از طیف های معتدل به دنبال این هستند که پادشاه ، وزیر کشور و وزیر دفاع عربستان را از سرکوب شیعیان منع کنند، جامعه معتدل غیر وهابی عربستان خواهان حمایت امنیتی از شیعیان هستند. لذا تفاوت ها و اختلاف نظرهای شدیدی وجود دارد،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این انفجار در حوزه امنیتی و درگیری های مذهبی در عربستان چه تأثیری دارد؟
در واقع در حال حاضر این انفجارها صرفا به دلیل ایجاد وحشت در بین شیعیان و کوچ اجباری آن ها و منع آن ها از انجام فرایض مذهبی است، طبیعتا گروه های معتدل مخصوصا قبیله الشیمری که چسبندگی بیشتری به شیعیان دارند، در مقابل این تهاجمات و این عملیات تروریستی که علیه شیعیان صورت می گیرد، موضع گیری خواهند کرد. این مسئله موجب خواهد شد که جامعه عربستان به یک جامعه دو قطبی تبدیل شود و دو قبیله رقیب الشمری و السدیری در برابر هم قرار گیرند و با توجه به این که بسیاری از الشیمری ها وابسته به شیعیان هستند سعی می کنند در مقابل زیاده خواهی و اقدامات سرکوب گرانه قبیله السدیری ایستادگی بکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است که تنش های مذهبی بسیار گسترده ای در عربستان اتفاق بیفتد؟
طبیعی است که این انفجار ها ممکن است شیعیان را بیشتر از گذشته تحریک کند و آن ها را به انتقام گیری وادار کند، ولی به هر حال از آن جا که اکثریت با وهابی ها هست، طبیعتا جامعه عربستان در حال حاضر به سود شیعیان نیست و چون شیعیان در اقلیت هستند، آسیب های بیشتری خواهند دید. ولی به هر حال عربستان سعودی به خاطر شرایط قبیله ای و مذهبی مستعد یک جنگ مذهبی است، هر چند که این جنگ مذهبی هم به ضرر شیعیان تمام خواهد شد، اما به خاطر وجود قبایل متعدد و شکاف هایی که در میان طیف های مختلف سیاسی ، امکان بروز یک جنگ قبیله ای و مذهبی وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تأثیرات منطقه ای و بین المللی این انفجار چیست؟
طبیعی است که جامعه جهانی نگاه متفاوتی نسبت به عربستان دارد، ولی به هر حال این انفجارها جایگاه عربستان را در جامعه جهانی به شدت متزلزل خواهد کرد، عربستان سعودی کانون افراط گرایی هست و اغلب تروریست ها هم از عربستان برخاسته اند و انفجارهایی که در گذشته در مناطق مختلف جهان صورت گرفته، بر اثر نگرش های مذهبی افراطی در عربستان بوده است. اکنون غرب و کشورهای غربی به خوبی می دانند که عربستان سعودی خاستگاه و کانون افراط گرایی است و به همین دلیل عربستان سعودی در آینده به شدت در منطقه و جهان دچار انزوا خواهد شد.
