اهداف و چشم انداز برنامه فضايي قطر

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

فن آوريي فضايي با توجه به دامنه وسيع قابليت هاي فضا در ابعاد مختلف ، بهره مندي در راستای توليد قدرت و ايجاد امنيت، از اهمیت خاصی برخوردار است، همچنین به عنوان بستري غني براي توسعه پايدار و سپری امنيتي براي کشورهای درحال توسعه قلمداد مي گردد.

مهم ترين استفاده از  فن آوريي فضايي ، اهداف دفاعي و نظامي می باشد،که در ابتدا فعاليت هاي فضايي به علت قدرت و امكانات در انحصار كشورهاي آمريكا و شوروي(سابق) قرار داشت ، اما با پایان جنگ سرد بسياري از كشورهاي جهان با روش هاي مختلف،حضور خود را در فضا تثبيت كردند.

غایب بودن در صحنة توسعه فناوري هاي فضايي ، و عدم اعمال حاكميت در عرصه فضا موجب  مخدوش شدن امنيت ملي كشورها خواهد شد. پيامد هاي منفي حاصل از کمبود كاربردهاي نظامي سنجش از دور، ماهواره هایی با توان تفكيك بالا و رادار، باعث تقویت جاسوسي در امور نظامي جنگ هاي زميني،هوايي و دريايي در این نوع کشورها می شود، چون نظاميان در جهان غرب تعداد بي شماري ماهواره هاي نظامي عكس بردار، هواشناسي و شنود راديويي در اختيار دارند.

برهمین مبنا کشورها تلاش می کنند قدرت فضايي را تقويت نمایند، تا قدرت نظامي و بازدارندگي دفاعي و امنيت خود را تامین کنند.

قطر یکی از کشورهای کوچک حوزه خلیج فارس است ، که فعالیت فضایی خودرا از سال 2010 آغاز کرده و با هزینه های هنگفت سعی کرده در حد شراکت با کشورهای فرانسه ،ژاپن و آمریکا در این بخش همکاری کند.

قطر اولین ماهواره مخابراتی را به نام سهیل1 در سال 2013 همزمان با روز ملی این کشور ، به کمک فرانسوی ها از “پایگاه فضایی اروپا”در شهر “كورو” واقع در گویان فرانسه در شمال شرقي سواحل آمريكاي جنوبي و به وسیله ماهواره بر ‘آریان 5  برای ۱۵ سال به فضا پرتاب کرد.این ماهواره در دو باند Ku و Ka  می تواند شعاع پوشش اینترنت به مناطق کور را فراهم ، و همچنین پخش شبکه های تلویزیونی دولتی قطر و الجزیره را سرویس دهد. 

با پرتاب ماهواره سهیل 1وتلاش قطر برای دستیابی به استقلال در زمینه خدمات رسانه ای هدفمند ، برخی کشورهای عربی امارات ، بحرین ، مصر به ویژه عربستان نسبت به موضع گیری های شبکه خبری الجزیره ، دوحه قطر را متهم به حمایت از تروریسم کرده ،و تمامی روابط خود با این کشور را قطع كردند.عربستان برای كنترل و در اختیار گرفتن پخش ماهواره ای شبکه های خود، اقدام به تهیه و پرتاب ماهواره های مخابراتی كرد.

دومین ماهواره قطر در سال 2017به کمک شركت میتسوبیشی ژاپن ساخته ، و توسط ماهواره بر فالکن آمریکایی به فضا پرتاب شد. این ماهواره برای خدمات در بخش تلویزیونی در خاورمیانه و شمال آفریقا توسعه پیدا کرده است. قطر در نظر دارد قرارداد دو ماهواره دیگر یعنی سهیل سه و چهار را امضاء،و همچنین توسعه یک مرکز برای کنترل ماهواره ها از خاک قطر در شمال دوحه را احداث نماید.

قطر در سال  2012 با اختصاص بودجه 3.3 میلیارد دلاری اقدام به ساخت شهر فضایی در جوار شهر الخور در منطقه‌ای به وسعت 40 هزار متر مربع کرد. این شهر فضایی متشکل از برنامه هایی برای فعالیت‌های تحقیقاتی روی ماهواره‌ها و علوم فضایی، و احداث یک دانشگاه با همکاری ناسا، و یک موزه‌ی علمی و جاذبه‌های توریستی می باشد. گرچه یک سری فعالیت‌ در زمینه‌های شبیه‌سازی، مطالعه‌ی ماهواره‌های مکعبی در دانشگاه قطر انجام می‌شود اما هیچ کدام تاکنون منجر به ساخت نشده است.

قطر به دنبال  اکتشافات فضایی به توسعه و احداث رصد خانه در جزایر قناری و نیومکزیکو در آمریکا و همچنین در چین اقدام کرده ، شناسایی و نام گذاری چند سیاره منظومه شمسی به نام های قطر 1و 2و 3 از دستاوردهای آن بوده است.دولت قطر تلاش دارد با پشتیبانی مالی از برنامه کشف اجرام ناشناخته در فضا ،برنامه فضایی خود را تقویت کند.

در برنامه‌ی فضایی قطر اختلافات بین‌المللی علیه این کشور ، به دلیل این که سهیل ست به دنبال در اختیار گرفتن نقاط مداری بلااستفاده‌ی کشورهای دیگر برای پرتاب ماهواره‌های مخابراتی جدید ، و فراهم کردن ارتباطات پهن‌باند ماهواره‌ای جهت خودکفایی است ،شکل گرفته است.

چشم انداز

 1- فعالیت‌های فضایی قطر وابسته به همکاری های بین‌المللی است، و برای اجرایی شدن برنامه فضایی باید از نقاط مداری کشورهای دیگر استفاده کند. در صورت تحریم‌ جهانی علیه این کشور ، برنامه‌ی فضایی به دلیل عدم جمعیت جوان و نداشتن پشتوانه‌ی علمی محکم به کلی مختل خواهد شد. 

2- قطر به دلیل قطع ارتباط با کشورهای عربی در راستای پرتاب ماهواره، و تلاش برای توسعه برنامه فضایی بومی ، چون از سرمایه و امکانات کافی برخوردار است ، قادر خواهد بود از توانمندی‌های فنی فضایی ایران بهره ببرد.

3- قطر همچنین می تواند در ارتباط فضایی از نقاط مداری ایران ، برای قرار دادن ماهواره‌ خود برخوردار شود، و از ناحیه عربستان که مورد تهدید می باشد،مصونیت پیدا کند.

4- برنامه های شبیه‌سازی، مطالعه‌ی ماهواره‌های مکعبی در دانشگاه قطر برای عملیاتی شدن برنامه‌های فضایی این کشور، نیازمند حمایت و حضور سازمان قدرتمندی هم چون ناسا می باشد.

واژگان كليدي:اهداف , چشم انداز ,برنامه ,فضايي, قطر, فاطمه خادم شیرازی