مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط سیاسی هند با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ببشتر به سالهای دهه ۱۹7۰ که این کشورها استقلال خود به دست آوردند برمی‌گردد. در این میان، طی یک دهه اخیر حضور هند در منطقه چشمگیرتر به نظر می‌رسد و در یک سال اخیر نیز ما شاهد دیدارهای زیادی میان مقامات هندی و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بوده‌ایم. در این راستا برای شناخت و درک بهتر اولویت‌ها، اهداف و دامنه روابط میان هندوستان و کشورهای این منطقه گفتگويي با کارشناس مسائل شبه قاره، ترتيب داده ایم:
مرکز بین المللی مطالعات صلح: انگیزه های هند از روابط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس چیست؟
هند از دو زاویه دو منطقه عربی خلیج فارس توجه دارد . یکی بحث انرژی است. باتوجه به این که هندوستان در سالهای اخیر صنایعش به شدت رشد کرده است و نیازهایش به انرژی افزایش یافته است و از طرف دیگر در داخل هندوستان منابع نفت و گاز قابل توجهی وجود ندارد. بنابراین انرژی یکی از بحث های اصلی هند در سالهای آینده خواهد بود و نیازش به کشورهایی که نفت و گاز در اختیار دارند، به شدت افزایش می یابد. یکی از مناطق مورد نظراین کشور منطقه حوزه خلیج فارس است. دو منطقه دیگر ایران و ترکمنستان هستند که قرار است طرح هایی مثل طرح تاپی بین افغانستان و ترکمنستان اجرا شود. دیگری طرح صلح ایران است، البته مشکلاتی با توجه به مناسبات ایران و امریکا و فشارهایی که امریکایی ها روی هند ، هندیها مجبور عقب نشینی شدند، اما هم چنان امیدوارند که با حل وفصل مسائل بین ایران و امریکا آن طرح خط لوله گاز صلح هم عملیاتی شود، تا بتوانند از ایران سوخت دریافت کنند. مشکلی که وجود دارد، پاکستان است که ظاهرا یک شرکت هندی که امکانات زیادی در اختیار دارد، حاضر شده است، این خط لوله را از طریق دریا به هندوستان بکشاند و پاکستان را دور بزند. به هرحال ایران و ترکمسنتان در استراتژی انرژی هند جای دارند. اما در شرایط کنونی حوزه ی عربی خلیج فارس علی الخصوص عربستان سعودی بیش ترین مقدار نفت را تولید کرده و به هند صادر می کند. به همین دلیل این منطقه از دید انرژی برای هندیها حیاتی است.
نکته دوم بازار کار و خرید در این منطقه است . با توجه به ثروت کلان نفتی که کشورها در اختیار دارند، بالطبع احتیاج به نیروی کار وجود دارد . البته بیشتر این نیروی کار منطقه از پاکستان و بنگلادش تامین می کنند. اما بازرگانان هند هم از این فرصت استفاده کرده و بخشی از نیروی کار منطقه خلیج فارس را هندی ها و به خصوص مسلمانان هند تشکیل می دهند. آنها سالانه درآمد ارزی قابل توجهی از دستمزد این نیروها به هندوستان بر می گردد. این نکته هم به نظر من مورد توجه هندوستان است.
نکته ی دیگر کالاهای هندی است که تولید می گردد و چون صنایع هند پیشرفته است می تواند از طریق هم فروش کالا وهم خدمات به این منطقه وارد شود و از این زاویه باید توجه ویژه به منطقه خلیج فارس داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه ژئوپلیتیکی حزب حاکم کنونی هند به شورای همکاری خلیج فارس چگونه است؟
به لحاظ ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس یکی از مناطق مهم جهانی است که دو امتیاز دارد. یکی انرژی بالا در این منطقه و دیگری راه های ارتباطی با تنگه هایی مانند تنگه هرمز و باب المندب است که می تواند انرژی را به بازارهای جهانی برساند. به هر حال در کنار این امر هندوستان با چین هم یک نوع رقابتی را در مسائل منطقه ای در خاورمیانه هم دارد. چینی ها به شدت در این منطقه نفوذ کرده اند. با توجه به سرمایه گذاری 4 تا 6 میلیارد دلاری که در بندر گوادر ایالت بلوچستان پاکستان (ودر آنجا یک پایگاه دریایی می زنند) هندوستان به شدت نگران است و در همین رابطه هم تلاش می کنند با ایران بر سر چابهار به تفاهم برسند و در آنجا سهمی داشته باشند. تا به این ترتیب به نفوذ چینی ها در منطقه پاسخی دهد. بنابراین رقابت بین هند و چین هم در خاورمیانه و بخشی از مناطق نفت خیز جنوب خلیج فارس قابل تامل است. گذشته از این هندیها هنوز آن سیاست مستقلی را که در زمان جنگ سرد به دنبالش بودند،هم چنان به عنوان راهبرد اصلیشان مدنظر قرار می دهند.
حضور قدرت های بزرگ در منطقه خاورمیانه با توجه به وضعیتی که بعد از ظهور داعش و اعلام خلافت اسلامی در عراق و سوریه پیش آمده است، موجب شده هندیها هم نگران جریان تروریستی از طریق پاکستان و افغانستان در قالب خلافت اسلامی به این کشور سرایت پیدا کند باشند. چرا که داعش اعلام کرده است که قرار است، شعبه دوم آن را در آسیای مرکزی پاکستان و افغانستان و مناطقی از کشمیر و هندوستان بزنند. هندوستان از این نگرانی دارند و سعی می کنند، در پاسخ به این مشکل، حضورش را درمنطقه افزایش دهد تا اگر بتوانند به نوعی هم با کشورهایی که در بحران داعش درگیر هستند، همکاری کنند. تا بتوانند این جریان تروریستی را کنترل و در این زمینه حرکت کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: هند در نگاه به کشورهای خلیج فارس با کدام کشور جدی تر، بنیادی تر و راهبردی تر است؟
به نظرم عربستان سعودی است. چون هندیها به درستی می دانند که اولا آن تفکر رادیکال مکتب وهابی تکفیری و ارشادی که از منطقه خاورمیانه به دنیا منتشر می شود، بخشی از آن به گروه هایی می رسد که اعلام همبستگی با داعش یا باسازمان القاعده کردند. اخیرا القاعده شعبه هندی خود را هم راه اندازی کرد، که هرچند در پاسخ به نگرانیشان از داعش است، اما واقعیت این است که این مسئله برای هندوستان جایگاه ویژه ای دارد. نکته ی دیگر این است که ازآنجائی که عربستان سعودی رهبری منطقه عربی خلیج فارس را بر عهده دارد، مورد توجه هندیها قرار گرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده نگاه هند به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را چگونه می توان مورد بررسی قرار داد؟
کشورهای حوزه ی خلیج فارس هم بر اساس منافع ملی خود را حرکت می کنند. این نوع حرکت را به رغم این که اینها وابسته به جناح غربی قدرت هستند می شود دید. یعنی درست است که در مجموع شورای همکاری خلیج فارس با غرب اروپا و امریکا هماهنگ است و سیاست هایش را در آن جهت می بیند، اما در کنار این، منافع ملی خود را را پیگری می کنند. آنها منافع خود را در این می بینید که این نگاه کشورهای عربی را که بر اساس منافع ملیشان هست، تقویت کنند و اجازه ندهند که آمریکاییها کاملا منطقه را به شکل انحصاری ببلعند. این زاویه ای است که هندیها در آن، سیاست راهبردی خود را در منطقه خلیج فارس پیگری می کنند.
