دكتر محمد مهدي مظاهري
استاد دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
غرب و افراط گرایی
در روزهای اخیر وقوع سه تیراندازی در یک روز، کانادا را به حالت هشدار و آماده باش فرو برد. پلیس کانادا از 3 مورد حادثه تیراندازی در محل ساختمان پارلمان، تیراندازی در بنای یادبود جنگ و همچنین تیراندازی در یک مرکز خرید در شهر اوتاوای این کشور خبر داده است. در جریان این تیراندازی یک نظامی کانادایی در اثر اصابت گلوله کشته شد و در داخل ساختمان پارلمان در هنگام سخنرانی نخست‌وزیر نیز برای ساعاتی درگیری مسلحانه بالا گرفت. مهاجم مسلحی که در نهایت او نیز کشته شد مایکل زهاف بیبو مردی ۳۲ ساله بود که اخیرا از سوی سازمان اطلاعات کانادا به عنوان «مسافری پرخطر» شناخته و گذرنامه او توقیف شده بود. او در اوتاوا بزرگ شده و برای مدتی هم در لیبی بوده است. به گفته مقامات امنیتی کانادا او گرایشهای خشونت طلبانه و مواضع افراطی داشته است. طبق اظهارات افرادی که او را می شناختند مایکل فکر می کرد دنیا، دنیای اهریمنی شده است و ظاهرا تصمیم داشت که به خاورمیانه سفر کند. در روزهای اخیر همچنین یک سرباز کانادایی دیگر در تصادف رانندگی کشته شد. طبق گفته شاهدان عینی فردی عامدانه به سوی دو سرباز راند و آنها را زیر گرفت که یکی از آنها درگذشت و دیگری مجروح شد. خود راننده هم با شلیک پلیس کشته شد.طبق گفته مقامات کانادایی این شخص نیز به تازگی به اسلام گرویده بود. رخداد این حوادث تروریستی در یک کشور توسعه یافته غربی و خصوصاً توسط افرادی که بزرگ شده همین کشورها نیز هستند، از چند جنبه قابل توجه است.
نخست؛ افزایش تفکرات افراطی در کشورهای غربی است که دلیلی جز حضور فعالانه نیروها و روحانیون وهابی تندرو در مساجد این کشورها و نیز افزایش فعالیتهای تبلیغی آنها در فضای مجازی ندارد. این افراد، جوانان مسلمان و خصوصاً افراد تازه مسلمان شده که شناخت عمیقی از دین ندارند را جهت همکاری با نیروهای تندرو همچون القاعده و داعش تشویق می کنند. پیامدهای این اقدامات تنها زمانی برای کشورهای غربی آشکار شد که سر خبرنگار آمریکایی نه به دست یکی از اتباع افغانستان و عراق یا سوریه بلکه بدست یک افراطی انگلیسی بریده شد. در نتیجه این فرایند کشورهای غربی از جمله آمریکا و انگلیس که تا هفته های گذشته نسبت به اقدامات افراط گرایان در کشورشان و پیوستن آنها به گروه های تروریستی در خاورمیانه بویژه سوریه و عراق بی تفاوت بودند، به شدت نگران گسترش تفکرات افراطی در کشورشان شده اند.در این راستا کشورهای غربی بویژه انگلیس که گفته می شود تعداد قابل توجهی از افراطیون این کشور به گروه های تروریستی در سوریه پیوسته اند در تلاش هستند تا از ائمه مساجدی که میانه رو هستند و از دامن زدن به اختلافات فرقه ای پرهیز می کنند استفاده نمایند تا تحرکات گروه های افراطی را در بریتانیا محدود کنند. همچنین دولت انگلیس در این راه از فعالیت شخصیت های افراطی وهابی در این کشور نیز جلوگیری می کند. این در حالی است که تا پیش از تهدید شدن منافع خود کشورهای غربی، آنها از حامیان جدی و دوستان ثابت قدم کشورهایی همچون عربستان سعودی بودند که مهد تفکرات وهابی و افراطی هستند.
دوم؛ هر چند کشورهای غربی با مسلمان خواندن افراد مهاجم در کانادا، در ظاهر تلاش می کنند چهره اسلام را تخریب کنند اما در عمل می دانند که خود کرده را تدبیر نیست. چرا که طرز فکر خشونت طلبانه و انتحاری این افراد مهاجم در واقع دنباله همان تفکرات افراطی است که خود کشورهای غربی از جمله کانادا در سوریه به آن پر و بال دادند و با انواع حمایتهای مالی و نظامی کوشیدند تا به هر قیمت ممکن دولت بشار اسد را به دست افراطیون وهابی ساقط کنند. اما هم اکنون مشخص شد که طرز فکر و جهانبینی مرز و مکان نمی شناسد و زمانی که تفکری شکل گرفت امکان شیوع آن به سراسر جهان وجود دارد.
سوم اینکه؛ کشورهای غربی شاید با ساده سازی مسائل گمان می کنند که می توانند ریشه های تروریسم و افراط گرایی در خاورمیانه را با اقدامات نظامی خشکاند، اما وقوع این حادثه تروریستی در قلب مراکز سیاسی- امنیتی اتاوا نشان می دهد که نمی توان با پیشرفته ترین ابزارهای نظامی و امنیتی نیز افراط گرایی را کنترل کرد. افراط گرایی و خشونت صرف یک رفتار نادرست نیست؛ بلکه یک فرهنگ مخدوش است و مبنای معرفتی دارد. بنابراین شاید کشورهای غربی از این حادثه بیاموزند که حل بحران افراط گرایی در خاورمیانه نیز راهکاری فرهنگی می طلبد نه نظامی.
واژگان کلیدی: افراط گرایی، حد و مرز، غرب و افراط گرایی ، افراط گرایی، بنیاد گرایی
