دكترحسين آجرلو
كارشناس مسائل لبنان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
موافقان و مخالفان رياض در لبنان
در منطقه خاورمیانه دو جریان اصلی محافظه کار و دیگری جریان مقاومت وجود دارد. این دو جریان اصلی وارد لبنان نیز شده اند. در لبنان تداوم این دو جریان را می توان در جریان چهارده مارس و جریان هشتم مارس مشاهده کرد. این جریان ها بعد از ترور آقای رفیق حریری مطرح شد. ایشان در چهاردهم فوریه 2005 ترور شد و در آن زمان حجمه وسیعی علیه نظام سوریه شکل گرفت. در روز هشتم مارس سال 2005، یعنی نزدیک به یک ماه بعد از ترور آقای حریری، اجتماعی وابسته به مقاومت برای حمایت از سوریه شکل گرفت و در نهایت یک هفته بعد، یعنی در روز چهاردهم مارس، اجتماعی از طرف طرفداران عربستان سعودی و مخالفین گروه مقاومت شکل گرفت.
این دو اجتماع باعث شکل گیری دو جریان اصلی در سال 2005 (که به شدت در مقابل هم قرار گرفتند) شد. در حقیقت جریان هشت مارس در امتداد جریان مقاومت منطقه خاورمیانه و غرب آسیاست و جریان چهارده مارس در امتداد محور محافظه کار است. با وجود این، بعد از سال ها ریزش ها و رویش هایی در لبنان شکل گرفت. در وضعیت كنوني احزاب لبنان و جريان هاي سیاسی در اين كشور را دو جریان اصلی شیعی (حرکت عمل و حزب الله لبنان) و همچنین جریان آزاد ملی به رهبری میشل عون و همچنين احزاب کوچک تری که در میان اهل سنت و شیعیان در طيف جریان هشت مارس هستند، تشكيل مي دهند. همچنين بیشتر جريان هاي چپ و ملی گرا به جریان هشت مارس گرایش دارند. اما در مقابل جریان هاي مهمی مانند “االمستقل” آقای حریری و جریان هاي لبنانی وابسته به آقای “سمیر جعجع” و همچنین “کتائب لبنانی” در جریان چهارده مارس حضور داشته و احزاب کوچکی هم به عناوین مختلف در این جریان حضور دارند. در اين حال بايد دانست كه در کل یک جریان میانه در لبنان هم در مقاطع مختلف تغییر جهت می دهد. به عنوان مثال از اين نوع احزاب مي توان به جریان حزب سوسیالیست ترقی خواه آقای جنبلاط اشاره كرد.در واقع ایشان با تغییر در این دو جریان نگذاشته است یک جریان بتواند قدرت را به دست گیرد. وي تعادل این دو جریان را به هم ریخته است به طوري كه هيچ کدام نمی توانند قدرت را به دست بگیرند. با توجه به این تحولات می توان گفت که در جریان چهاده مارس، حزب القوات لبنانی، جماعات اسلامی، گروه های مختلف جريان هاي راست گرا و عرب گرا ، دو جریان اصلی حزب الله لبنان و حرکت عمل و جریان آزاد ملی در مقابل سیاست های عربستان سعودی قرار دارند. اما جدی ترین و موافق ترین گروه با عربستان سعودی را می توانیم جریان المستقبل بنامیم. به عقیده بسیاری از کارشناسان اين حزب عامل اجرای سیاست های ریاض در بیروت بوده است و به طور مطلق مخالف حزب الله لبنان می باشد. اما بقیه گروه ها سعی می کنند روابط خود را با عربستان سعودی و ایران را معتدل کنند؛ اما در کل در جناح گیری سعی کرده اند تعادل را حفظ کنند. برای مثال، حركت عمل روابطی با عربستان سعودی دارد و سعی کرده است که روابط را به سمت دشمنی نکشد.
چالش ها و فرصت های روابط لبنان و عربستان سعودی
لبنان و عربستان سعودي هیچ گونه روابطی که چالش و فرصتی داشته باشد، ندارند. لبنان داراي دولتي ضعیف بوده و قدرت در این کشور وابسته به خارج است، و تا زمانی که جريان هاي وابسته به عربستان سعودی در لبنان وجود دارد، (به خصوص جريان هاي اهل سنت و مسیحی طرفدار حضور سنی ها) باعث می شود که قدرت رياض در لبنان حفظ شود و این امر برای عربستان سعودی یک فرصت است.
در اين ميان هر چند تداوم بحران کنونی در سوریه فضا را برای نفوذ عربستان سعودی در لبنان ایجاد کرده است، اما وجود چالش هایی چون قدرت روزافزون حزب الله و جريان هايی مرتبط با جمهوری اسلامی ايران در لبنان به گونه اي است كه به نظر می رسد با تثبیت نظام سوریه، چالش عربستان سعودی در لبنان جدی شده است و با ورود مجدد سوریه به تحولات لبنان، دولت عربستان سعودی با چالش جدی تری رو به رو خواهد بود.
آینده و چشم انداز روابط دو طرفه عربستان و لبنان
چشم انداز روابط دو طرفه عربستان و لبنان بستگی به دولت حاضر در قدرت در لبنان خواهد داشت. هر چقدر دولت های طرفدار عربستان سعودی در بيروت، قدرت سیاسی داشته باشند؛ عربستان سعودی از آن ها حمایت خواهد کرد و برای تضعیف جریان های مخالف خود هزینه هایي خواهد کرد تا اعتبار سیاسی کسب کنند. اما اگر مانند چند سال اخیر، جريان هايی طرفدار دولت سوریه به قدرت رسند، به نظر می رسد که حضور عربستان سعودی در این کشور کمرنگ خواهد شد و کمک هاي رياض نیز به تبع کمرنگ خواهد شد. اما این موضوع را نیز باید در نظر داشت که عربستان سعودی با تمام تلاش های چند سال اخیر به هیچ عنوان نتوانسته لبنان را در محافل بین المللی با خود همسو کند و دولت حاکم بر لبنان به دلیل ساختار پیچیده دولت، همسو با عربستان عمل نکرده است. در حقیقت آینده روابط این دو کشور، حضور و بروز قدرت های طیف های همسو با عربستان سعودی در ساحت سیاسی لبنان است.
واژگان کلیدی: اهداف، سعد حریری ، سفر ، عربستان سعودی، المستقبل، بيروت ، رياض
