مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
درزویان به عنوان بخشی از جمعیت سوریه در شامات و بیشتر در مناطق کوهستانی ازجمله شوف لبنان، جولان و همچنین در سویداء، در جنوب سوریه مستقر بودند.در این بین با توجه به تحولات میدانی چند سال گذشته در این منطقه برای بررسی بیشتر نقش و آینده دروزی ها در بحران سوریه و امکان سنجی تشکیل اقلیم یا کشور دروزی گفتگویی داشته ایم:
واژگان کلیدی: آینده، دروزی ها، بحران سوریه ، اقلیم یا کشور دروزی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چند دهه گذشته دروزی ها چه نقشی در سیاست و حکومت سوریه داشته اند؟
به عنوان مقدمه عرض کنم دروزی ها را یک فرقه مذهبی می شناسند که دارای ریشه هایی از مذهب اسماعیلیه هستند، اما به دلیل فضای بسته فکری و فرهنگی این گروه و از سوی دیگر برخی آموزه های آنها که از سوی نویسندگان خودشان بیان شده، وجه اشتراکی میان آنها و فرق شیعه دیده نمی شود. دروزی ها تا پیش از قرارداد سایکس پیکو و تاسیس کشورهای جدید در منطقه، در شامات و بیشتر در مناطق کوهستانی ازجمله شوف لبنان، جولان و همچنین در سویداء، در جنوب سوریه مستقر بودند که اکنون اقلیت هایی در لبنان، سوریه و اسرائیل محسوب می شوند.
همچنین پس از اشغال بلندی های جولان در جنگ اکتبر 1967 اسرائیل با اعراب، بخشی از دروزی های ساکن در جولان سوریه در محدوده سرزمین های اشغالی اسرائیل در آمدند، اگرچه اکثریت آنها از جولان اشغالی هم توسط صهیونسیت ها به سوریه رانده شدند. ضمن اینکه یک جمعیت دروزی در فلسطین هم زندگی می کنند که پس از اشغال این سرزمین اکنون از شهروندان اسرائیل هستند.
اما در مورد نقش دروزی ها در سیاست سوریه، جمعیت دروزی های سوریه را 3% جمعیت از نفوس بیست و سه میلیونی سوریه قبل از جنگ داخلی تخمین می زنند، یعنی حدود 800 هزار نفر. از نظر توزیع جغرافیایی هم عمده دروزی های سوریه همانطور که گفته شد در منطقه ای به نام کوهستان دروز یا جبل حوران در جنوب سوریه ساکن هستند و شهر “سویداء” مرکز استان سویداء در جنوب و همچنین منطقه مرزی سوریه با کشور اردن و بلندی های جولان در مرز با اسرائیل بیشترین جمعیت دروزی های سوریه را در خود جای داده است.همچنین دو گروه کوچکتر دروزی ها در شمال سوریه در شهر ادلیب نیز سکونت دارند.
اساسا به دلیل اینکه جامعۀ دروز مجموعه بسته ای است، و ضمنا به دنبال تبلیغ مذهبی آئین خود هم نیستند، اهتمام آنان به تقیه و سرّی نگه داشتن عقاید باعث شده تا با پیروان ادیان دیگر زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند.
به همین دلیل پس از استقرار حزب بعث سوریه در اوایل دهه1960 در سوریه، به دلیل اینکه حزب بعث دارای ایدئولوژی سکولار بود، گروههای مذهبی سنی در سوریه از قدرت در این کشور به حاشیه رانده شدند و در نتیجه اقلیت هایی مثل علویان و دروزی ها که از تسلط اکثریت سنی در این کشور در حاشیه بودند، به مویدان یا حامیان دولت حافظ اسد تبدیل شدند. به همین دلیل پس از شروع جنگ داخلی در سوریه دروزی ها همچنان محافظه کارانه از اعلام مخالفت با حکومت سوریه امتناع کردند چون در آینده ای که حاکمیت از دست سکولارها خارج شود، جایگاه خود را در خطر می بینند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چند سال گذشته و بعد از تحولات داخلی سوریه ، وضعیت دروزی ها چگونه بوده است؟ در واقع چه نوع نگاهی به تحولات و چه نوع رابطه ای با دولت داشته اند؟
پس از شروع جنگ داخلی در سوریه و اوج گرفتن بحران در سال 2013، دروزی ها به دلیل جنایات گروههای تروریستی و جهادی تلاش می کردند تا حد ممکن از قرار گرفتن در میانه منازعات خودداری کنند. دلیل این امر روشن بود، چون پس از اوج گرفتن بحران به دلیل کاهش قدرت حکومت مرکزی، اقلیت های سوری از جمله دروزی ها احساس خطر بیشتری می کردند، ضمن اینکه تلاش کردند با با دولت هم مواجهه نداشته باشند. بر این اساس عمده انتقادات مطرح شده از سوی دروزی ها معطوف به مطالبات اقتصادی و امنیتی بود که به کمبود سوخت و عدم کفایت امنیت در استان سویداء منحصر بود، به خصوص که این اعتراضات اندکی پس از حمله داعش و النصره به دروزی ها در این استان رخ داد.
همچنین دروزی های سوریه پس از شروع جنگ داخلی در این کشور در ابتدا به دو گروه تقسیم شدند. گروهی خواستار ورود به جنگ به نفع بشار اسد بودند و گروهی دیگر خواهان حمایت از معارضان مسلح شدند. اما در مجموع هم دولت سوریه و هم دروزی ها تلاش داشته اند با در پیش گرفتن یک رویکرد محافظه کارانه و صبر، منتظر نتیجه تنهایی بحران بمانند و اقدام مهمی انجام ندهند. نمونه عینی آن پس از قتل شیخ وحید البلوث در تابستان 2015 که یکی از شیوخ برجسته دروزی در شهر سویدا در جنوب سوریه بود که با وجود شورش های کوتاه ناشی از خشم در این شهر و ویران ساختن مجسمه حافظ اسد توسط دروزی های خشمگین، اما وقتی که ائتلاف معارضان مستقر در استانبول ترکیه با استفاده از فضای ایجاد شده خواستار شورش عمومی بر علیه دولت بشار اسد در این شهر شدند، اما دروزی ها با این درخواست مخالفت کردند.
یکی از دلایل این عدم همکاری با معارضان این بود که دروزی ها نمی خواستند با توجه به اینکه در داخل جامعه دروزی های سوریه بر سر حمایت از بشار اسد اختلاف نظرهایی وجود داشت، این اختلافات عقیده باعث تفرقه و تعارض های واقعی بین خود دروزی ها شود. همچنین دروزی ها پس از اوج گیری بحران و ناامنی در سوریه، پیوسته خواستار این بودند که سربازان وظیفه دروزی که در ارتش سوریه خدمت می کنند، برای افزایش امنیت آنان در همان استان سویداء و سایر مناطق دروزی نشین مستقر شوند و به دیگر مناطق سوریه نروند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر تحولات چند ماه اخیر و تهدید داعش را در برخی مناطق دروزی نشین بررسی کنیم، اصولا نوع رابطه جریان های مختلف ارتش تروریست و غیر تروریست (معارضان سوری) با دروزی ها در یک سال گذشته چگونه بوده است؟
توحه داشته باشید که گروههای تروریست مسلح معارض جهادی و داعش که در سوریه حضور دارند، دروزی ها را گروهی مرتد می دانند که از نظر آنها محکوم به مرگ هستند.بر همین اساس در ژوئن 2015 جبهه النصره که یکی از شاخه های جدا شده از داعش است، 23 تن از دروزی های ساکن در یکی از روستاهای ادلیب را به قتل رساند که تعدادی از آنان کودک بودند. این کشتار بی رحمانه حتی باعث واکنش سایر دروزی ها در لبنان و اسرائیل شد و خواستار کمک به هم کیشان خود در سوریه شدند.
نمونه دیگر “شیخ وحید البلوث” یکی از شیوخ مهم دروزی ها در حومه سویداء بود که هم مخالف بشار اسد و هم مخالف معارضان مسلح بود و در صدد تشکیل یک گروه مسلح از دروزی ها برای دفاع از مردم دروزی در مقابل گروههای جهادی بود، اما در سپتامبر 2015 از سوی یک گروه مسلح ناشناس مورد حمله قرار گرفت و کشته شد و تاکنون عاملان این حمله شناسایی نشده اند. پس از این اقدامات، گروههای معارض سوری در صدد تحریک دروزی ها برای پیوستن به صف مخالفان اسد برآمدند، اما شیوخ دروزی به همان دلیل عدم اعتماد به گروههای جهادی و معارضان این پیشنهاد را رد کردند و همچنان محافظه کارانه سکوت کردند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به گزارش ها و خبرهایی که وجود دارد، آیا ممکن است اسرائیل به خاطر دروزی ها دست به دخالت نظامی در سوریه بزند؟
اگرچه دروزی ها پس از اشغال فلسطین گروهی بودند که حاکمیت صهیونیست ها را پذیرفتند و سعی کردند در بافت اجتماعی و سیاسی اسرائیل پذیرفته شوند، اما به اعتراف نخبگان همین گروه که در حاکمیت اسرائیل در زمان هایی حضور داشته اند، صهیونیست ها هرگز نگاه برابری نسبت به یهودی ها به دروزی ها نداشته اند و می توان نتیجه گرفت دمکراسی نژادسالارانه ای که در اسرائیل حاکم است، به دنبال پی گیری حقوق اقلیت های اسرائیلی در خارج از مرزهای اسرائیل نیست. از این جهت دخالت نظامی به خاطر دروزی ها از سوی تل آویو نه منطقی و نه محتمل است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: امکان سنجی تشکیل اقلیم دروزی یا کشور دروزی ها تا چه حدی است؟
به چند دلیل امکان تشکیل اقلیم مستقل دروزی در منطقه وجود ندارد. نخست به دلیل آموزه های دینی و فرقه ای درووزیان که همانطور که ذکر شد بر اساس آن این فرقه بر خلاف سایر ادیان و فرق به دنبال تبلیغ مذهب و کیش خود نیستند. ضمن اینکه اساسا در فرقه دروزیه پذیرفتن افرادی از سایر مذاهب و یا تغییر آئین اعضای دروزی منع شده است. لذا همانگونه که قبلا هم گفته شد به دلیل محرمانه بودن آموزه های این فرقه، آنها ظرفیت تشکیل یک اقلیم مستقل را ندارند و اصولا به دلیل روحیه سازش با سایر مذاهب و گروههای قدرت انگیزه ای برای این کار ندارند. دلیل دیگر اینکه توزیع جغرافیایی دروزی ها به دلیل پراکندگی آنان در چند کشور و آن هم در مناطق دور از هم امکان ایجاد یک اقلیم مستقل را به آنها نمی دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده نقش دروزی ها در سوریه را چگونه پیش بینی می کنید؟
ج-آینده دروزیان بخشی از آینده سایر اقلیت های قومی و مذهبی خاورمیانه است. یعنی در واقع بسته به میزان توسعه مردمسالاری از یک سو و پذیرش وزن سیاسی اقلیت ها از سوی نخبگان آنان است. از این جهت دروزی ها با توجه به میزان پذیرش وزن سیاسی و اجتماعی خود در جامعه سیاسی خاورمیانه امتیاز بالاتری از سایر اقلیت ها دارند. ضمن اینکه دروزی ها به گواه تاریخ دارای نوعی گرایش تدریجی از خشونت به سوی گفتگو و مفاهمه و پذیرش دمکراسی اجماعی بوده اند. نمونه مشارکت دروزی های لبنان در حاکمیت این کشور الگویی برای دروزیان دیگر کشورها در دمکراسی اجماعی است.
