مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
جنگ هیبریدی یا همان جنگ ترکیبی به راهبرد نظامی پیچیده ای اطلاق می شود که ترکیبی از نبردهای متعارف، نامتعارف، سایبری، روانی و اطلاعاتی را در خود جای می دهد. در واقع طیف گسترده ای از ابزارهای متعدد به شیوه متقارن یا نامتقارن در این نوع جنگ که نبردی غیرخطی به شمار می رود مورد استفاده قرار می گیرد. در این بین با توجه به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و کشورهای مهمِ آن از قبیل آمریکا، انگلیس و فرانسه، به جنگ هیبریدی و فرصت و تهدیدهای آن برای ایران گفتگویی با دکتر جلیلوند داشته ایم:
واژگان کلیدی: جنگ هیبریدی، فرصت، تهدید ایران، جنگ سایبری ، هیبریدی ، جنگ ترکیبی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جنگ هیبریدی چه ویژگی ها و مشخصاتی دارد؟
از چند زاویه می توان به این موضوع نگاه کرد، اما در مجموع به جنگ های ترکیبی گفته می شود. این نوع جنگ ها از قبل نیز وجود داشته اند. اما جنگ های مدرن ترکیبی جنگ هایی هستند که از تمام ابزارهای نظامی و سیستم های الکترونیکی استفاده می کنند. قبلا جنگ های ترکیبی مدلی از جنگ های شیمیایی، میکروبی و جنگ های متعارف بودند، اما جنگ های الکترونیک و سایبری نیز به آن ها اضافه شده است. در این جنگ ها پیچیده تر عمل می کنند، مانند استفاده از اورانیوم ضعیف شده. اما در جنگ های هیبریدی مدرن، بیشتر بر جنگ های الکترونیک و سایبری تاکید دارند و سیستم های بدون سرنشین هم مورد توجه قرار گرفته است. یکی از ویژگی های جنگ های هیبریدی این است که شما وارد دورانی شده اید که شروع آن از سال 1991 با جنگ عراق بوده است و در جنگ افغانستان و جنگ مجدد در عراق پیگیری شد. در حقیقت جنگ هیبریدی، ترکیبی از ابزارهای پست مدرن است که در جنگ های مدرن به کار گرفته نمی شود و در جنگ های پست مدرن مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع مفهوم قتل، جنایت، کشتن در جنگ عوض شده است. نوعی از درگیری و چالش به وجود می اید که امروزه از آن ها به عنوان جنگ های پست مدرن یاد می شود. به عبارت دیگر جنگ پست مدرن، جنگی است که در آن حتی گاهی دشمن را نمی بینید و نمی دانید که دشمن کیست، اما می دانید که باید نابود شود. مانند هواپیمای بدون سرنشین عمل می کند. آمریکایی ها تا سال 2030 قصد دارند که بیست درصد کل نیروهای خود را در زمین، هوا، دریا و زیر دریا بدون سرنشین کنند. این موضوع موجب می شود که از ابزار ترکیبی استفاده کنند. به طور مثال باید از ابزار ماهواره، سایبری و.. استفاده شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در دهه گذشته علل توجه قدرت های نظامی به این مسئله چه بوده است؟
این جنگ ها هزینه کمتری دارند و احتمال پیروزی در آن ها خیلی بیشتر است. جنگ اصولا باید با تلفات کمتر و دستاوردهای بیشتر باشد. هر چقدر که تلفات انسانی و غیر انسانی شما کمتر باشد، طبیعتا شما پیروزید. چنانچه سن تزو می گوید ژنرالی پیروز است که بدون جنگ پیروز باشد. یعنی بدون این که جنگ عمده ای صورت گیرد، پیروز شوید. دو مثال در این جا مطرح است: زمانی که آمریکایی ها وارد جنگ با ویتنام شدند، 250 هزار نفر کشته دادند و بعد از ویتنام خارج شدند، در حالی که عراق را اشغال کرده اند و در حدود چهار هزار کشته داشتند و افغانستان را نیز اشغال کردند و تلفات آن ها در حد سه هزار کشته بود. بنابراین این موضوع نشان دهنده آن است که جنگ های ترکیبی بسیار موفق بوده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه بسترها و شرایط و الزاماتی برای افزایش توان هر کشوری برای جنگ های هیبریدی مورد نیاز است؟
اولین مورد آن استفاده از فناوری های نوین است، دومین مورد استفاده از استراتژی های نوین است. سومین موردی که می توان به طور خلاصه مطرح کرد این است که استراتژی شما باید چشم انداز نوینی نسبت به دنیا داشته باشد. در واقع در حال حاضر دیگر کسی با سرباز و اسلحه کشیدن وارد جنگ نمی شود، این ابزارها به درد جنگ پست مدرن نمی خورد، زیرا جنگ بسیار پیچیده ای و فناوری نوین باشد. دوما باید استراتژی ها نیز نوین باشد، دیگر استراتژی هایی که دشمن را تعیین می کرد، تغییر کرده است. در حال حاضر مشخص نیست که دشمن کیست و در کجاست، چیزی به عنوان خط مقدم جبهه وجود ندارد. همه جا خط مقدم جبهه است. وقتی می توان یک سد را با مقدار کمی اورانیوم به گونه ای آلوده کرد که مردم یک شهر کاملا از بین بروند و یا با میکروب سیاه زخم منابع آبی یک کشور را نابود و مردم را از بین ببرید، دیگر مفهوم جنگ تغییر کرده است. سومین مورد چشم انداز است، چشم انداز نسبت به جهان باید تغییر کند. جنگ تدافعی و تهاجمی از مد افتاده است. امروزه در حوزه تهاجم و تدافع باید به صورت ترکیبی عمل کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: هر یک از سازمان های جهانی مانند ناتو چه نگاهی به جنگ هیبریدی دارند؟
هنوز الگوی مشخصی را معلوم نکرده اند. در استراتژی نظامی ای آقای اوباما در سال 2011 صحبتی از جنگ هیبریدی نبوده است. در واقع مفهومی تئوریک است که سند عملیاتی آن بیرون نیامده است .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش جنگ هیبریدی در توان و افزایش قدرت هر کشوری در سطح منطقه یا بین المللی چیست؟
بستگی به کشور دارد و این که آن کشور به چه سطحی از فناوری رسیده باشد و در چه حوزه ای می خواهد عمل کند. طبیعتا قدرت منطقه ای با سطح علمی پایین با قدرت هایی جهانی یا قاره ای عمل می کنند بسیار متفاوت است. به طور مثال هیچ گاه نمی توان قدرتی مانند عربستان را که قدرت منطقه ای است با قدرتی مانند روسیه که قدرتی بین المللی است، مقایسه کرد. یا چین که قدرت قاره ای است را نمی توان با آمریکا که قدرت جهانی است، مقایسه کرد. در همین حوزه بودجه نظامی آمریکا چیزی بیش از 600 میلیارد دلار است، در مقایسه بودجه نظامی روسیه در نهایت حدود 60 میلیارد دلار است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تهدیدات جنگ هیبریدی برای رقبا در چه حوزه هایی می تواند مد نظر قرار گیرد؟
جنگ هیبریی مفهوم جبهه، جنگ و تلفات را تغییر داده است. زمانی که وارد حوزه سایبری می شوید و ضربه ای اقتصادی به شما زده می شود، تلفات آن ممکن است بیشتر از یک گردان باشد. به همین خاطر مفهوم جنگ، تلفات، خسارت و حمله در جنگ هیبریدی به طور کلی تغییر داده است. البته هنوز سند رسمی آن ارائه نشده است، اما به صورت تئوریک بر روی آن کار می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در اجلاس اخیر ناتو در لهستان نگاه نوینی نسبت به جنگ هیبریدی انجام شد، آیا ممکن است توجه گسترده تری از سوی سازمان های نظامی چون ناتو در این زمینه انجام شود؟
در صورتی که انجام شود نیز محرمانه است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رابطه جنگ هیبریدی با منافع ملی ایران چیست و چه فرصت ها و تهدیدهایی را برای ایران به دنبال خواهد داشت؟
ما در بخش هایی در حال تجربه مدل های سایبری هستیم. اما هنوز وارد جنگ هیبریدی نشده ایم و اصولا این که حاضر هستند که چنین هزینه ای را بپردازند یا خیر. اما من فکر میکنم ایران نیز در حال حرکت به این سمت است و عقب نمی ماند. اما این که پا به پای کشورهای دیگر پیش برویم و یا با شتاب آن ها حرکت کنیم، جای بحث دارد. اولین فرصتی که جنگ هیبردی می تواند برای ایران ایجاد کند، با توجه سطح فناوری بالای ما دست بالا را در منطقه خواهیم داشت. در حال حاضر کشورهای دیگری نیز در منطقه هستند. ما در منطقه با قدرتی مانند ایالات متحده رو به رو هستیم که درگیری آن بیشتر از تمام کشورهای منطقه است. بنابراین اگر جهتگیری استراتژیک باشد، رویارویی آخر ما با آمریکا خواهد بود وباید در این حوزه کار کنیم. به علاوه تا زمانی که نحوه عمل دیگر کشورها را ندانیم، نمی توانیم تهدیدات را مشخص کنیم. طبیعتا امنیت ملی کشور یک بسته است و ما باید ببینیم که آن ها نوک پیکان را کجا می گیرند. آن ها می توانند از کف خیابان تا ارتفاع 33 هزار پایی شما را تهدید کنند، بنابراین باید روی این قضیه باید بیشتر کار شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده جنگ هیبریدی چه خواهد بود؟
من فکر میکنم جنگ ها فضاپایه خواهد شد. با توجه به این که آمریکایی ها سیستم لیزر را پیاده کردند، تقریبا می توان گفت که فناوری را به سمتی خواهند برد که در صورت ترکیب کردن آن ها، جنگ از زمین و هوا و زیر دریا و فضا خواهد بود و توجه بیشتری به جنگ هیبریدی خواهد شد.
