اردشیر پشنگ
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
آبان ماه برای عراقیها ماهی خوش یُمن و نمادی برای پایان هشت ماه بن بست سیاسی بود در اوایل این ماه حملات تروریستی شدتی فزون تر از قبل یافت تا بی ثباتی امنیتی و سیاسی بیش از پیش گردد اما در کنار این مسئله، سرانجام گروههای مختلف عراقی از بین راهکارهای مختلف ارائه شده برای عبور دادن عراق از بحران چندین ماهه، طرح پیشنهادی «مسعود بارزانی» رهبر حکومت اقلیم کردستان را برگزیده و پذیرفتند و بعد از دو نشست مهم در اربیل و بغداد به توافق نهایی جهت تشکیل دولت جدید دست یافتند این مهمترین رخداد عراق نه تنها در آبان ماه بلکه شاید در سراسر سال 2010 (1389) باشد. لذا بدون هیچ شکی بارزانی را می بایست تاثیر گذارترین سیاستمدار عراقی در این ماه دانست و وی را به عنوان چهره شاخص ماه آبان انتخاب کرد. حال مهمترین رخدادهای حادث شده در عراق و یا مرتبط با این کشور در ماه آبان (23 اکتبر الی 21 نوامبر 2010) را بصورتی تیتروار و گذرا مرور خواهیم کرد.
1 آبان 1389
- ویکی لیکس و انتشار اسناد مربوط به جنگ عراق
وبسایت جنجالی ویکی لیکس سری جدیدی از اسناد طبقه بندی شده مرتبط با جنگ عراق را منتشر کرد که از مهمترین نکات آن اشاره به مواردی همچون تجاوز به زندانیان و شکنجه آنان توسط پلیس و سربازان عراقی است همچنین این اسناد نشان می دهد که آمریکاییها از این وقایع آگاه بوده اما ناتوان از وقوع آن بوده اند.
2 آبان
- مالکی: هدف ویکی لیکس تضعیف من است
نخست وزیر موقت عراق طی بیانیه ای رسمی ویکی لیکس را متهم کرد که با هدف مختل کردن روند سیاسی و تحریک احساسات عمومی علیه احزاب ملی، رهبران و بویژه شخص نخست وزیر این کار را انجام داده است و اذا انتشار این اسناد را به شدت محکوم کرد.
3 آبان
- انتقاد واشنگتن پست از توصیه ناپذیری رهبران عراقی
روزنامه واشنگتن پست طی گزارشی نوشت: نفوذ آمریکا در عراق در چند ماه گذشته تا جایی کاهش یافته که قانونگذاران و سیاستمداران عراقی در تشکیل دولت نه تنها از توصیه های واشنگیتن پیروی نمی کنند بلکه مدام برا انجام مشورت به کشورهای همسایه در حال رفت و آمد هستند.
- حکم دادگاه عالی فدرال برای بازگشایی پارلمان
قاضی «عبدالستار البیرقدار» سخنگوی دادگاه عالی فدرال عراق اعلام نمود دادگاه عالی با صدور حکمی حالت تعلیق جلسات پارلمان را لغو کرده و از «فواد معصوم» رئیس موقت پارلمان می خواهد ظرف مدت دو هفته جلسه پارلمان را برای تعیین تکلیف دولت و مناصب اصلی تشکیل دهد.
- طالبانی: فعلاً به ایران نمی روم
رایزنی ها و جلسلت میان ائتلافهای مختلف عراقی برای تشکیل دولت جدید این کشور وارد مرحله حساسی گشته است لذا «جلال طالبانی» رئیس جمهور عراق اعلام کرد به این دلیل دعوت همتای ایرانی اش برای سفر به تهران را به زمانی دیگر موکول می کند.
4 آبان
- طارق عزیز به اعدام محکوم شد
«طارق عزیز» وزیر امورخارجه عراق در دوران صدام حسین از سوی دادگاه عالی جنایی این کشور به دلیل انجام اعمال جنایتکارانه در دوران دیکتاتوری صدام حسین به اعدام محکوم گردید. وی پیش از این در دادگاهی دیگر به تحمل 15 سال حبس محکوم شده بود.
5 آبان
- واتیکان، اتحادیه اروپا و سازمان عفو بین الملل خواستار عدم اجرای حکم اعدام طارق عزیز شدند.
- سازمان ملل: اسناد جنگ عراق مورد بررسی قرار بگیرد
کمیسر حقوق بشر سازمان ملل متحد از آمریکا و عراق خواست در خصوص اتهام بدرفتاری با زندانیان که در اسناد جنگ عراق که اخیراً وبسایت ویکی لیکس منتشر کرده است تحقیق نمایند.
- عراق از آمریکا هواپیمای جنگی می خرد
معاون فرماندهی نیروهای آمریکایی در عراق از تحویل ده ها فروند هواپیمای آموزشی و هلی کوپتر و جنگنده های پیشرفته به ارتش عراق خبر داد. ژنرال مایکل باربرو گفته است تا پایان سال 2011، بر اساس قرارداد، 15 فروند هواپیمای آموزشی “T-6A” و 22 فروند هلی کوپتر و 7 فروند هواپیمای تجسسی و 9 فروند هواپیمای “C-130” به ارتش عراق تحویل خواهند داد. وی همچنین به این موضوع اشاره کرد که پس از تحویل این تجهیزات در پایان سال 2011 نیز عرق یک قرارداد دیگر برای خرید 18 فروند جنگنده “F-16” با آمریکا امضا خواهد کرد. ژنرال باربرو گفته است این جنگنده های پیشرفته آمریکایی تا سال 2013 به ارتش عراق تحویل داده خواهد شد.
- سازمان شفافیت بین الملل: عراق و افغانستان جزء فاسدترین کشورهای جهان هستند
6 آبان
- العراقیه اختلافاتش با فراکسیون همپیمانی کردستان را حل کرد
«هانی عشور» مشاور حقوقی ائتلاف العراقیه اعلام نمود این گروه بر سر اختلافاتی که با کُردها داشته بعد از برگزاری چندین جلسه در سطح سران به توافقات مهمی دست یافته است.
7 آبان
- حکیم: طرح بارزانی فرصتی برای ایجاد وحدت ملی
«عمار حکیم» رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق گفت: طرحی که چندی پیش مسعود بارزانی برای عبور عراق از بن بست سیاسی ارائه کرده است می تواند وحدت ملی را در کشور ایجاد نموده و گروههای مختلف را به هم نزدیک سازد.
8 آبان
- ملک عبدالله عراقیها را برای رفع اختلاف خود به مکه دعوت کرد
«ملک عبدالله» پادشاه عربستان سعودی با ارسال دعوت نامه ای رسمی به رئیس جمهور عراق خواهان ایفای نقش میانجیگرانه خود در بحران عراق شد و بدین منظور همه گروههای عراقی را به این کشور فرخواند وی در ابتدای نامه اش چنین نوشته است: «ازبرادرم جلال طالبانی، رئیس جمهور کشور برادر عراق و همه احزاب شرکت کننده درانتخابات و فعالان سیاسی می‌خواهم که به عربستان سعودی بیایید و در ریاض ،وطن دومتان، پس از مراسم مبارک حج و درچارچوب اتحادیه عرب برای حل مشکل تشکیل دولت گفتگو کنید.»
9 آبان
- شورای امنیت تصمیم گیرنده در مورد غرامت عراق به ایران
«اد میلکرت» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در عراق گفت: تصمیم گیری در مورد پرداخت غرامت جنگ هشت ساله ایران و عراق، در حوزه اختیارات شورای امنیت این سازمان است.
- دست رد کُردها و شیعیان بر سینه ملک عبدالله
در پی دعوت پادشاه سعودیها از گروههای مختلف عراقی برای حضور در عربستان در جهت رفع اختلافات گروههای کُرد و شیعی با این پیشنهاد مخالفت کردند. تنها ائتلاف العراقیه از این پیشنهاد استقبال کرده است.
10 آبان
- صعود فیصل: دعوت ریاض در جهت مداخله در عراق نیست
وزیرخارجه عربستان سعودی اتهامات وارد شده از سوی کردها و شیعیان به کشور متبوعش برای دخالت ورزی در عراق را رد کرد.
- تداوم گفتگوهای فشرده میان گروههای عراقی بر اساس طرح بارزانی
- پایان گروگانگیری خونین کلیسای بغداد
57 کشته و 67 زخمی پایان خونین گروگانگیری کلیسای بغداد پس از حمله نیروهای امنیتی عراق به اعضای القاعده بود این کلیسا دو روز قبل در زمان نیایش توسط افراد مسلحی تحت عنوان «دولت اسلامی عراق» تحت حمله قرار گرفت و تمام 120مسیحی حاضر در آن به گروگان گرفته شدند.
11 آبان
- اتحادیه عرب در اربیل (مرکز کردستان عراق) دفتر نمایندگی دایر می کند
- استقبال مصر از طرح بارزانی
12 آبان
- ناراحتی جورج بوش از نبودن تسلیحات کشتار جمعی در عراق
«جورج بوش» در کتاب خاطراتش که اخیراً منتشر شده است از اینکه نیروهایش نتوانستند در عراق به سلاحهای کشتار جمعی دست یابند ابراز تاسف نموده است.
13 آبان
- علاوی: احتمالاً نقش اوپوزیسیون را بر عهده خواهیم گرفت
14 آبان
- القاعده: مسیحیان اهداف مشروع حملات ما هستند
15 آبان
- سفیر سوربه پس از یکسال به بغداد بازگشت
بعد از سفری که اخیراً «نوری مالکی» به دمشق داشت روابط دو کشور به سطح عادی بازگشت و بدین ترتیب «نواف الشیخ» سفیر سوری یکبار دیگر وارد بغداد شد.
16 آبان
- طالبانی: کلیه جریانهای سیاسی با طرح بارزانی موافقند.
- داود اوغلو وزیرخارجه ترکیه برای انجام گفتگو در خصوص طرح بارزانی وارد اربیل شد.
17 آبان
- سخنگوی دولت از حصول توافق میان گروههای مختلف جهت تشکیل دولت خبر داد.
- فواد معصوم: جلسه پنجشنبه آتی پارلمان دیگر به تعویق نخواهد افتاد
- درخواست مقامات واتیکان از مسیحیان عراقی برای ترک وطن
- آغاز نشست مهم اربیل با حضور همه جریانها
نشست رهبران کلیه‌ی جناح‌های سیاسی پیروز در انتخابات پارلمانی امروز در اربیل (هه لیر) آغاز شد. رهبران ائتلاف فراکسیون‌های کردستان، فهرست العراقیه، ائتلاف ملی و فهرست دولت قانون و دیگر جناح‌های سیاسی پیروز در انتخابات پارلمانی هفت مارس، به‌منظور رسیدن به توافق و تشکیل دولت ائتلافی جدید ظهر امروز دوشنبه در پایتخت اقلیم کوردستان گردهم آمدند. حضور مسعود بارزانی، جلال طالبانی، نوری مالکی، عمار حکیم، ایاد علاوی، صالح مطلک، احمد چلبی، نماینده مقتدی صدر و تنی چند از رهبران دیگر عراقی حاکی از اهمیت بالای این نشست دارد. در پایان نشست توافقنامه ای یازده بندی برای عبور عراق از بحران فعلی مورد تصویب اعضا قرار گرفت.
سناتور سرجیو دوگرگوریو، رئیس کمیسیون دفاعی و مسئول امور مربوط به پیمان آتلانتیک شمالی در سنای ایتالیا در سفرش به کردستان عراق اعلام کرد: مسعود بارزانی به دلیل تحلیل منطقی و موضوعی از اوضاع سیاسی اقلیم کوردستان و همچنین تلاش‌هایش در راستای استقرار دمکراسی و صلح در منطقه، نامزد دریافت مدال آستی ناتو شده است.وی افزود: در آینده‌ای نزدیک طی مراسمی باشکوه در روم به رئیس اقلیم کوردستان اعطا خواهد شد.
- ده کشته و 38 زخمی در انفجارهای تروریستی امروز کربلا
18 آبان
- سناتور جان مک کین با حضور در اربیل روند مذاکرات روز قبل گروههای عراقی را با بارزانی بررسی کرد
- برگزاری نشست دوم جناح‌های سیاسی در بغداد
دور دوم مذاکرات رهبران گروههای مختلف عراقی شامگاه امروز طی نشستی در دفتر کار مسعود بارزانی در بغداد برگزار شد بنا به گفته روژ نوری شاویس از دیپلماتهای کُرد، گروههای مختلف عراقی توافق نهایی خود را برای اجرای سه بند از مذاکرات اربیل اعلام داشتند.
19 آبان
- کشته شدن سه مسیحی دیگر به همراه 24 زخمی در حملات تروریستی
- برگزاری نشست سوم و چهارم گروههای مختلف عراقی در بغداد
با توافقات نهایی امروز فردا در پارلمان این کشور منتخبین پست های ریاست جمهوری، نخست وزیری و ریاست پارلمان مشخص می شوند.
20 آبان
- طالبانی رئیس جمهور، مالکی نخست وزیر و نجیفی رئیس پارلمان شد
جلسه غروب پارلمان عراق برگزار شد ابتدا اسامه نجیفی از ائتلاف العراقیه به عنوان رئیس پارلمان برگزیده شد. سپس در دور دوم رای گیری جلال طالبانی به عنوان رئیس جمهور برگزیده شد و وی طی سخنانی بطور غیر رسمی نوری مالکی را مامور تشکیل کابینه جدید دولت عراق کرد. لازم به ذکر است در قبل از انتخاب طالبانی حدود 51 نفر از اعضای العراقیه از جلسه خارج شده و سپس بیانیه ای مبنی بر عدم مشارکت در دولت جدید صادر کردند.
21 آبان
استقبال بین المللی از توافق گروههای عراقی برای تشکیل دولت
22 آبان
- در جلسه امروز پارلمان ائتلاف العراقیه برای ترک جلسه انتخاب طالبانی از وی عذر خواهی کرد
- محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در تماسی تلفنی انتخاب مجدد طالبانی به ریاست جمهوری عراق را تبریک گفت
24 آبان
- سه عضو ارشد العراقیه از قانون بعث زدایی معاف شدند
فهرست العراقیه اعلام كرد که صالح المطلق، ظافر العانی و جمال الكربولی از اعضای این فهرست از قانون بعث‌زدایی معاف شدند. این مسئله در پی توافقات اخیر اربیل از سوی العراقیه مطرح و به تائید دیگر گروهها رسیده بود.
- ایران از تشکیل دولت عراق استقبال کرد
وزارت خارجه ایران توافق گروه های سیاسی عراق را گامی سازنده توصیف کرد. سخنگوی وزارت خارجه ایران روز یکشنبه از توافق گروه های سیاسی در عراق برای تشکیل دولت استقبال کرده و آن را گامی سازنده که باعث امنیت و ثبات عراق می شود خوانده است.
26 آبان
- جلال طالبانی: حکم اعدام طارق عزیز را امضا نخواهم کرد
جلال طالبانی رئیس جمهور عراق فدرال که در پاریس حضور دارد در مصاحبه با تلویزیون فرانسه گفت به اعتقاد او از این به بعد نباید کسانی را که در زمان صدام حسین مرتکب جنایاتی شده اند، به اعدام محکوم کرد و صدور حکم اعدام را به کسانی محدود کرد که در حال حاضر مرتکب جنایت می‌شوند و توسل به این مجازات باید به حداقل ممکن کاهش یابد. وی اعلام کرده است: چنین حکمی را امضا نخواهد کرد، چرا که یک سوسیالیست است. رئیس جمهوری عراق افزود با طارق عزیز احساس همدردی می کند، چون او یک عراقی مسیحی است. طالبانی گفت علاوه بر این او پیرمردی است که بیش از هفتاد سال دارد.
- استان بصره خواهان همه پرسی برای تشکیل منطقه فدرالی شد
هاشم لعیبی رئیس شورای استان بصره به خبرنگاران گفت استان بصره در جنوب عراق درخواست نامه برگزاری همه پرسی برای تشکیل منطقه فدرالی را برای تقدیم به اولین جلسه هیات دولت آماده کرده است. وی افزوده است در قانون اساسی عراق به تشکیل منطقه فدرالی در این منطقه اشاره شده است که البته این مهم باید به تائید هیات دولت برسد. اما جبار امین استاندار بصره اعلام داشته است که برای اعلام فدرالیسم در این منطقه نیازی به رضایت هیات دولت نیست.
27 آبان
- کاندید العراقیه برای سمت معاون رئیس جمهوری مشخص شد
فهرست العراقیه به طور رسمی طارق الهاشمی را نامزد پست معاون رئیس جمهوری عراق فدرال کرد.
29 آبان
- اهتزاز پرچم های کردستان عراق در بصره
سخنگوی طارق الهاشمی معاون رئیس جمهور عراق گفت: روز شنبه، یک‌هزار پرچم کردستان بین مردم بصره توزیع شد. سخنگوی الهاشمی، دلیل این حرکت سمبولیک را احترام به پشگامی مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان، در جهت حل اختلافات چندین ماهه گروههای سیاسی عراق برای تشکیل دولت جدید بیان داشته است. کمیته برادری کردها و بصره ای ها اعلام داشته است مسئولیت به اهتزاز در آمردن این پرچم ها را به عهده گرفته است.
30 آبان
- آزمایش موفقیت آمیز موشک در نیروی هوایی عراق
نیروی هوایی ارتش عراق با انتشار یک بیانیه از شلیک موفقیت آمیز یک موشک توسط هواپیمای سیسنا و موفقیت این آزمایش برای دومین بار خبر داده است. نیروی هوایی عراق در این بیانیه که دیروز منتشر کرد آورده است که این آزمایش روز شنبه (20 نوامبر) در منطقه تمرین نیروهای نظامی عراق انجام شده است. در بیانیه نیروی هوایی همچنین آمده است که این آزمایش با همکاری نیروهای آمریکایی صورت گرفته است که به عراق در افزایش توانایی دفاع و توسعه نیروی هوایی عراق کمک می کند. اسکات هانسون رئیس کمیته مشاوره و آموزش نیروی هوایی عراق نیز این فعالیتها را گامی مهم در حمایت از توانایی های عراق عنوان کرد.
آبان برای عراق
همانطور که اشاره شد مهمترین تحولی که در ماه آبان در عراق اتفاق افتاد پایان بن بستی بود که چندی پیش به عنوان یک رکورد جدید در کتاب گینس نیز ثبت گردیده بود. برای اکثر تحلیلگران و نیز خود گروههای مختلف عراقی در ابتدای این ماه هنوز چشم انداز روشنی برای پایان بحران قدرت در این کشور قابل تصور نبود. هرچند پیشنهاد بارزانی علیرغم فراقانونی بودن بندهایی از آن از سایر پیشنهادهای مطرح شده (پیشنهادهای جو بایدن و ملک عبدالله) نقشی اساسی در نزدیکی و ایجاد توافق میان گروههای عراقی ایفا کرد اما باید عوامل تاثیر گذار دیگر را که به این مهم بطور مستقیم و غیر مستقیم کمک کردند را از دیده پنهان نکرد این عوامل که در میان اخبار ماهانه عراق نیز به خوبی قابل رویت هستند یکی از آنها افزایش حملات تروریستی و کاهش امنیت شهرهای مختلف عراق و بخصوص بغداد بود طی ماه آبان حملات زنجیر وار تروریستها که اینبار مسیحیان و نیز شیعیان را بیشتر در تیرس اهداف خود قرار داده بودند، فضای امنیتی عراق را به یک وضعیت قرمز و حاد تبدیل کرده بودند.
عامل تاثیر گذار دیگر حکم دادگاه عالی فدرال عراق بود. این دادگاه هرچند مفسر قانون اساسی محسوب شده و در زمینه انتخابات تنها حق تایید و یا ابطال انتخابات را دارد اما در حکمی که فاقد جنبه های حقوقی لازم بود «فواد معصوم» رئیس موقت پارلمان را موظف کرد تا در ظرف کمتر از مدت دو هفته جلسه نیمه تمام پارلمان (جلسه 17 دقیقه ای در شهریور) را تشکیل داده گروههای عراقی تکلیف مناصب سه گانه مهم را تعیین کنند. علیرغم نداشتن الزامات قانونی اما اینحکم بار روانی و فشار شدیدتری را متوجه گروههای عراقی کرد که در برخی از خواسته های خود تعدیل کنند. البته عوامل دیگری همچون احتمال دخالت شورای امنیت (به دلیل اینکه عراق هنوز مشمول فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد است)، احتمال انحلال پارلمان و نیز بحث امکان وقوع کودتا از سوی نظامیان خسته از درگیریها و بازیهای سیاسی هم از جمله دیگر عوامل تاثیر گذار در رسیدن گروههای چهار گانه عراقی (ائتلاف ملی، دولت قانون، العراقیه و کسردها) بود. سرانجام دیدیم که در تاریخ 20 آبان پارلمان تشکیل جلسه داد و با ابقای طالبانی و مالکی به عنوان رئیس جمهور و نخست وزیر و نیز انتخاب اسامه نجیفی به عنوان رئیس پارلمان، رسماً بن بست سیاسی هشت ماهه عراق به پایان رسید.
