بیوتروریسم و علل توجه روز افزون به آن

دکتر علی کرمی

کارشناس بیوتروریسم

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

بیوتروریسم و ارتباط با تروریسم

تروریسم، به معنای ایجاد ترور و وحشت است. ایجاد ترور و وحشت برای اهدافی که تروریست باشد که تروریست می تواند گروه، فرد و … باشد. فردی که بخواهد با ایجاد رعب و وحشت به هدف خود برسد، تعریف واژه ترور است. اما بحث بیوتروریست ، برخلاف ترور عادی که از سلاح و تفنگ و انفجار و انواع سلاح های گرم و سرد استفاده می شود که فرد آن رعب و وحشت را ایجاد کند، جامعه ای که بترسد نیز قابل تسلیم است. تروریست حق نیست، باطل است؛ اما به دلیل غلبه ترس و وحشت، تسلیم می شود. اگر به جای استفاده از اسلحه و تفنگ و توپ و تانک، از عوامل بیولوژیک استفاده کنید، بیوتروریسم خواهد بود. تاریخ بیوتروریسم به هزاران سال قبل برمی گردد. بشر بیماری را می شناخته و آدمی که مریض می شود، ضعیف می شود و یا کشته و مصدوم می گردد. در این بین عوامل بیولوژیک به چند دسته قابل تقسیم است: می تواند میکروب ها ، ویروس ها ، قارچ ها ، انگل ها ، سموم ، گیاهی، جانوری، دریایی و … باشند. بشر برخی را از قدیم شناخته است. چنانچه ابوعلی سینا در این مورد سخن گفته است، بنابراین بسیار قدیمی است. اما در بیوتروریسم نوین و با توسعه فناوری نوین ، علم ، تکنولوژی میکروب شناسی ، ویروس شناسی و بیماری هایی نوین ژنتیک به بعد بایوتکنولوژی و فناوری های فوق العاده نوینی رسیده است. بنابراین لبه این سلاح روز به روز تیزتر و برنده تر شده است.

اما این که بیوتروریسم چرا تا این حد در دنیا مهم شده است، به این دلیل است که روز به روز سیستم های تشخیص و شناسایی سلاح توسط کشورها و بشر گسترش پیدا کرده است. سیستم های امنیتی کشورها به شدت مجهز به پیشگیری از مبادله اسلحه و مواد مخدر پیش رفته است. چنانچه در کشور ما مدتها است که خبری از انفجار و ترور با سلاح نیست، این امر به دلیل اشراف اطلاعاتی و توانمندی ما در کشف و شناسایی سلاح ها است، در کشورهای دیگر نیز به همین صورت است. از طرف دیگر دانش و فناوری بیولوژیک نیز بسیار توسعه پیدا کرده است. لذا تروریست ها به دنبال رسیدن به اهداف خود هستند، آنها می دانند که بدون استفاده از سلاح گرم و آشکار می توانند منطقه را به آشوب بکشند. به عنوان مثال توسعه بیماری در یک کشور می تواند منجر به بروز فاجعه شود و در یک منطقه و در یک گروه می تواند منجر به ایجاد فاجعه کند. چرا که مردم به شدت به مسئله سلامتی خود حساس هستند.  گذشته از  این نیز باید توجه داشت که در حال حاضر واژه جدیدی به نام بیوتروریسم انتحاری رواج یافته است. یعنی دیگر به کسی بمب نمی بندند. شخصی را به ویروس میکروبی بیمار می کنند و این شخص دوره‌ی کمون را طی و از مرز گذر میکند وارد شهر هدف می شود و به بین جمعیت می رود .

علل توجه روز افزون به بیوتروریسم

بیوترریسم بر طبق تعریف آن از عوامل بیولوژیک برای بیمار کردن، صدمه زدن و یا کشتن انسان استفاده میکند. در آگرو تروریسم هم از عوامل بیولوژیک بیماری زا علیه دام و گیاه استفاده می کنند که در واقع فود تروریسم یا تروریسم غذایی هم هست. بسترهای اعمال بیوتروریسم باعث از بین رفتن امنیت غذایی و شیلات میشود و یا آب، هوا و خاک را آلوده میکند. در این بین باید توجه داشت که شناخت بیوتروریسم بسیار سخت بوده و همین امر تبدیل به مبحث روز شده است.

در گذشته کشورهایی به بیوتروریسم توجه کرده اند و نمودها و نشانه هایی از رویکردهای بیوتروریسمی موجود است. در این بین اسناد بسیار زیادی موجود است. کشورهای پیشرو مانند ژاپن از سالها قبل شروع کرده اند و تاریخ بسیار هراس انگیزی از قدرت را دارند.، به طوری که می توانستند یک میلیون کک تولید کند. فردی به نام سرهنگ شیرو ایشی در جنگ های بیولوژیکی هیولایی بود. ژاپنی ها بر روی اسیرهای چینی تست های بیولوژیک انجام می دادند. چنانچه اکنون نیز چین و ژاپن هنوز اختلافاتی دارند. در واقع هر چند ژاپن در این زمینه واقعا سابقه وحشتناکی داشت ولی با دو بمب آمریکا ژاپن تسلیم می شود و آمریکا شیرو ایشی را فرا می خواند و در سال 1945 او غول بیولوژیک دنیاست در خدمت قرار میگیرد و آمریکا در طول چند سال تبدیل به غول بیولوژیک دنیا می شود، زیرا دانش را از این سرهنگ می گیرد و در مریلند مرکز بیولوژیک جنگ های آمریکا ایجاد می شود و منجر به ایجاد سابقه طولانی برای آمریکا به لحاظ بیولوژیکی می شود.

در دهه های گذشته بیوتروریسم مهم نبود، اما ناگهان مانند بمبی در تاریخ 17 سپتامبر 2001 منفجر شد. در 17 سپتامبر، 25 پاکت معروف سیاه زخم در آمریکا پخش شد که تبدیل به پرونده های American Untracks شد. این موضوع باعث شد که بیوتروریسم مانند بمب منفجر شود و واژه بیوتروریسم در دهان همه افتاد. همچنین هزاران پاکت ها به ایران هم رسید. در این جا اتفاق بدتری هم رخ داد. این اتفاق به گوش تروریست ها رسید. یعنی تا این جا بیوتروریسم چندان مورد توجه نبود و تنها در اسناد ، مدارک علمی ، ژورنال های تخصصی وجود داشت. لذا تروریست ها در ابتدا نمی دانستند که بیوتروریسم چیست، اما بعد از توجه و تاثیر و اینکه می تواند یک کشور را اشغال کند توجه به بیوتروریسم جدی شد و در خاورمیانه مطرح و تهدیدی بزرگ برای امنیت کشورها شد. لذا تروریسم جدی و حوادث بیوتروریستی در ایران و در دنیا اتفاق افتاد. در واقع بیوتروریست ها در ابتدا ضعیف بودند و کم کم مجهز شدند. چنانچه اسنادی وجود دارد که نشان می دهد داعش در حال مجهز شدن به عوامل بیولوژیک است.

قدرت های عمده بیوتروریسم در دنیا

آمریکا، انگلیس از جمله قدرت ها عمده بیوتروریسم در دنیا  هستند، شاید اسرائیل در راس همه آن ها قرار گیرد.  مرکز تحقیقات بیولوژیک اسرائیل با حدود 300 متخصص پنهان ترین مرکز تحقیقات بیوتروریسم دنیاست و سنتز مواد را انجام می دهند. آنها دارای اتاق فکر بوده و هر بار عنصری مانند آب، هوا یا غذا و گاهی دارو را مورد هدف قرار می دهند و واکسن هایی را آلوده می کنند. در همین حوزه آنها ودی حداد را با یک شکلات ترور کردند و جرج مارکوف را با ماده ای بیولوژیک به نام رایسین ترور کردند. منشا این ترورها از آمریکا، اسرائیل، انگلیس و برخی از تروریست های منطقه است. با این حال در کشور ما هر چند در گذشته دشمنان ده ها نفر را به شیوه بیوتروریسم ترور کرده اند ( آقای ربانی املشی را بدون تردید با روش بیولوژیک ترور کردند.) اما ما در حال حاضر جلوی این مسئله را گرفته ایم و می دانیم که چطور در مقابل آن دفاع کنیم. یعنی در طول سالها ما موانع را آموزش داده و کشور امن است. در همین میان چند ماه پیش فاش شد که دشمنان تلاش کرده اند پنجاه نقطه تهران را بمب گذاری کنند. من فکر می کنم این پوششی برای عملیات اصلی بود تا که سرو صدا و وحشت ایجاد  و در پشت سر عوامل بیولوژیکی را پخش کنند.

واژگان کلیدی: بیوتروریسم ، تروریسم، قدرتهای بیوتروریسم