گفتگو با دکتر حق پناه
کارشناس ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ترکیه بر آن بوده تا عمق نفوذ استراتژیک ترکیه را در منطقه خاورمیانه به فراسوی منطقه گسترش دهد و در این مسیر ترکیه اکنون با معمایی به نام داعش روبر است. در این بین با توجه به آزادی گروگان های ترکیه ازدست داعش و تردیدها و گمان ها در مورد روابط ترکیه با داعش گفتگویی با دکتر حق پناه داشته ایم:
واژگان کلیدی: ترکیه و داعش ، ترکیه ، داعش ، رابطه ترکیه با داعش ، مناسبات ترکیه و داعش ، گروگان های ترکیه ای
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین رویکردهای ترکیه در قبال داعش در یک ماه اخیر چه بوده است؟
مسائل سیاست خارجی ترکیه تا حد زیادی به تحولات داخلی و انتخابات اخیر این کشور گره خورده است در این بین باید گفت بخشی از تلاش آک پارتی این بوده که خود را درحوزه خاورمیانه موفق نشان دهد تا عملکرد اردوغان به عنوان نامزد این حزب گروگان بحران های خاورمیانه نگردد. دراین مسیر افکار عمومی ترکیه با اکثریت ضعیفی نمره قبولی به کارنامه اردوغان در حوزه سیاست خارجی داد. اگرچه برگ برنده اردوغان در حوزه اقتصاد بود اما در این عرصه هم مخالفان وی نتوانستد از سیاست خارجی به عنوان نقطه ضعف وی تبلیغ کنند و بر ضد وی رای جمع کنند. لذا با اقبال نسبی به آک پارتی سیاست خارجی ترکیه روال سابق را دنبال کرده است و با اعتماد به نفس تازه ای نه تنها در حوزه سوریه بلکه در ادامه تحولات سوریه و عراق همان روال سابق را دنبال میکند و به نوعی این سیاست با حفظ فاصله از دولت بغداد رفتار معنادار و تا حدودی عجیب در حمایت ضمنی از جریانهای افراطی و مرزبندی با سایر دولت ها همراه بوده است. چنانچه سیاست ترکیه در عراق هم از امریکا متمایز است و هم از ایران جدا است. یعنی تلاش شده است جریان مستقلی را دنبال کنند که هر چند برجسته نشده است اما با رویکرد امریکایی ها خیلی همراه نبوده است و هم از سیاست ائتلاف سازی کشورهای غربی و عربی جدا بوده و تلاش شده است رویکرد خود را حفظ کند. دراین بین این رویکرد به معنای نزدیک شدن آنها به ایران هم نبوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل این رویکرد ترکیه در مورد داعش چیست؟
رویکرد ترکیه در مورد داعش به شکل عجیبی تناقض آمیز است .یعنی کشوری مانند ترکیه که درصدد تبدیل شدن به قدرتی منطقه ای و حتی جهانی است نمی بایست رفتارهای ماجراجویانه ای در سیاست خارجی خود بویژه در مناطق همجوار خود دنبال کند. تا در قلب حمایت از یک جریان افراطی بروز و ظهور یابد. اما باید توجه داشت که به شکل عجیبی اکنون ترکیه حداقل فاصله خود را با جریان ضد تروریست حفظ کرده است و هیچ گاه به شکل رسمی افراطی گری در منطقه را محکوم نکرده است. این امر تا حدی به شکلی خلاف گذشته سیاست خارجی ترکیه بوده است که شعار صلح در خارج را دنبال میکرده است. در واقع این رویکرد به نوعی ورود ترکیه به عرصه ای از تجربه جدید در سیاست خارجی و استفاده از گروه های نیابتی برای رسیدن به اهداف خود است. این روش قبلا در ترکیه و جود نداشت. این روش خیلی پرخطا و با ریسک بالایی دنبال میشود اما اینکه این امر تا چه میزانی دنبال شود وتا چه میزانی موفق گردد سخت است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل آزادی دیپلمات های ترکیه با وجود حدث و گمان های زیاد درمورد نوع رابطه ترکیه و داعش چیست؟
این امر حتما لایه های پنهانی هم داشته است. یعنی از گروگان گرفتن دیپلمات های ترکیه در موصل تا تداوم این امر هموار تردیدها و شک هایی در این باره وجود داشته است. در طی سه ماه هم اکنون با آزاد شدن این تردیدها وجود داشته است. آنچه که هست این بحران با توافقی همراه بوده است و حتما مذاکراتی با واسطه و بی واسطه بین داعش و ترکیه انجام گرفته است در این بین مشخص است که واسطه هایی مستقیم در کار بوده است و در چند ماه هم در حوزه اقتصادی ترکیه کاملا با مناطق اشغال شده توسط افراطیون و شبکه های غیر رسمی ارتباط داشته است و بخشی از نفتی که از موصل و شرق ترکیه استخراج میشده است به خاک ترکیه قاچاق میشده و درآمد آن به حساب انها ریخته می شده است. در واقع اکنون ترکیه بهانه ای ندارد که بر ضد داعش کاری نکند اما به نظر میرسد که به خاطر شبکه های ارتباطی داعش و ترکیه مماشات در قبال داعش ادامه خواهد یافت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وضعیت کنونی ترکیه و گروههای تروریست ترکیه ترکیه آیا با حضور بیشتر گروههای تندرو در کردستان سوریه موافق است و از این امر حمایت میکند؟
این رویکرد با ریسک بالایی همراه است و اگر چه ممکن است در کوتاه مدت با موفقیت هایی همراه باشد، اما این امر به معنای حل مساله نیست. چرا که ممکن است جریانی خطرناک تر جایگزین آنها گردد. به این خاطر احتملا این سیاست قابل استمرار نخواهد بود. باید دید در ترکیه جریانی یکدست این روند را دنبال میکند و یا در درون جریان های رقیب درون حاکمیتی حمایت از گروه افراطیون دست بالایی را گرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا می توان پذیرفت میت در آزاد سازی گروگان های نقش داشته است؟
در این مورد تناقضی وجود دارد. از سویی این امر بهانه را از دست ترکیه می گیرد. چرا که تاکنون میگفت به خاطر گروگان های در دست داعش بر ضد این گروه اقدام نمی کند اما مذاکرات با داعش هم نوعی استحکام روابطی برقرار کند و زمینه گفتگوهایی می گرددکه بستر ساز تنش زدایی و رابطه گردد. یعنی باید نقشی دو گانه برای این اقدام میت قائل باشید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:در چه صورتی ممکن است ترکیه به ائتلاف ضد داعش بپیوندد؟
در صورتی جریانی افراطی در درون داعش برای ترکیه تهدید آفرین باشد و در صورت بروز تهدید برای ترکیه و صنعت توریسم این کشور (که مجاور با منطقه عراق و سوریه است) قطعاترکیه ناچار خواهد بود که به ائتلاف ضد داعش بپیوندند اما اکنون روابط با داعش با اولویت سمت و سوی تضعیف دولت عراق و سوریه است. مهم این است که جریان های افراطی پیش بینی ناپذیر و قابل اعتماد نیستند و این امر تیغ دو لبه ای برای ترکیه و کشوری دیگری است که بخواهد از این جریان حمایت و برروی رفتار آنها حساب کند. بنابراین در صورت هر گونه به هم خوردن توافق های اولیه احتمال این امر وجود دارد که ترکیه بخواهد رویکردهایی را بر ضد داعش شروع کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا میتوان نوعی شکاف در ترکیه در نگاه به داعش را ببینیم؟
ممکن است این امر رخ دهد چرا که در ترکیه گسست های قابل توجه ایدئولوژیک و.. داریم که می تواند به خاطر مساله مهمی چون حمایت از گروههای تروریستی بروز و ظهور یابد . این امر در میان مدت محتمل است و در کوتاه مدت این امر تغییر نمیکند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده نگاه ترکیه به داعش و گروه های تروریست چیست؟
من فکر میکنم ترکیه دست از حمایت از داعش و یا گروهای تروریست در سوریه و عراق برندارد. یعنی در سیاست خاورمیانه ای ترکیه شاهد چرخشی نخواهیم و چرا که دلیلی ندارد این تغییر رخ دهد. ترکیه از تضعیف همه بازیگران رقیب خود در سوریه عراق چون عربستان و ایران و…. سود می برد و فکر میکندکه در حال تقویت موقعیت خود است.از نگاه آنها امریکا ،داعش و گروههای افراطی به ترکیه نیازمند ند لذا بعید است رخداد خاصی انجام گیرد و ترکیه بخواهد به سمت جریان های ضد افراطی گری سوق یابد اما در عین حال ترکها تا حدی هوشمندی دارند که بدنامی بین المللی را به جان نخرند و پرستیز خود را به خطر نیندازند.
