مركز بين المللي مطالعات صلح–IPSC
با رای اکثریت آرا نمایندگان پارلمان اوکراین، ویکتور یانوکوویچ از ریاست جمهوری این کشور برکنار شد. در ادامه پارلمان “الکساندر تورچینوف” را که امروز به عنوان رئیس پارلمان انتخاب شده بود، به ریاست دولت انتقالی این کشور منصوب کرد. وی قرار است تا برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در بیست و پنجم ماه می اداره کشور را به دست بگیرد. اين امر بهانه اي شد تا در گفتگويي با دكتر مطهرنيا به تحولات اوكراين و پيامدهاي آن بويژه بر منافع ملي ايران توجه كنيم.
واژگان كليدي: تحولات اوكران، پيروزي غربگراها در اوكراين، روسيه و اوكراين، روسيه و تحولات اوكران ، تحولات اوكران و پيامدهاي آن بر منافع ملي ايران
مركز بين المللي مطالعات صلح: پارلمان اوکراین پس از برکناری رئیس جمهوری این کشور “الکساندر تورچینوف” را به عنوان رئیس دولت انتقالی انتخاب کرد. مهمترين عوامل حضور غرب گرايان در كيف و بركناري رئيس جمهور چيست؟
آنچه بايد بدان توجه كرد در وهله نخست بافت متن جرايانات در اوكراين و كيف است. اوكراين در دوران گذار به سر مي برد و از منظر بعد زماني در دوران بحران زا و بحران زي است. پارامتر دوم به موقعيت جغرافيايي اوكراين بر مي گرد. همچنين موقعيت جمعيتي اين كشور به گونه اي است كه از يك سو اروپايي است و به عنوان كشوري اروپايي در حوزه اروپا است و از سوي ديگر از منظر جغرافياي تاريخي متصل به شوروي و همچنين تحت نفوذ تاريخي مسكو قلمداد مي شود. در اين جا هم بعد مكاني جغرافيايي به انواع ديگر اضافه مي شودو آن را تشديد ميكند. از سوي ديگر اگر بعد فضا را به اين امر اضافه كنيم بايد گفت عدم استحكام ساختار قدرت در كشورهاي تازه استقلال يافته مانند اوكراين در اداره امور كشور و وابستگي به اقطاب قدرت قديمي و اصطكاك اين اقطاب قدرت با ساختار كنوني قدرت در نظام بين المل ( كه خود نيز در دوران گذار به سر ميبرد) اين بحران زا و بحران زي بودن در مرحله نخست و دوم را تشديد مي كند. در سطح تحليل خردتر پژواك اين امر در تقسيم بندي جمعيتي در اوكراين و وجود درصدي طرفداران كشور روسيه در اوكراين و در درصدي طرفداران اروپايي و غرب عامل چالش است. در اين راستا با توجه به اين عوامل بازي بازيگران بيروني مي تواند در بحران موثر باشند. بازيگران بيروني از يك سو روسيه و از سوي ديگر اروپا و امريكا در سوي ديگر در اين وزن كشي قرار دارند. اما اروپايي ها و امريكايي ها در بافت هاي موقعيتي مطلوب ناشي از گذار بين الملل توانسته اند در زماني كه روسيه مدعي روياروي با قدرت هاي ديگر است نشان دهند كه اگر مسكو در سوريه و خاورميانه فشار زيادي وارد كند اين امكان وجود دارد كه غرب خود را در مرزهاي روسيه براي فشار به مسكو مجهز كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: استقبال اروپایی ها و امریکایی ها از مخالفان اوکراینی و رویایی غرب و مسکو و اكنون نيز شكست دولت و پيروزي غربگرايان چه پيامدهاي امنيتي، ژئوپلتيكي و سياسي براي روسيه دارد؟
اوكراين دروازه غشاي امنيتي روسيه است به گونه اي كه بايد آن را بايد يكي از مهم ترين حفره هاي امنيتي براي روس ها تلقي كنيم. اين امر چه از منظور ژئوپلتيك و چه از منظر ژئو استراتژيك و ژئو اكونوميك مهم است. لذا بايد بگوييم جايگاه اوكراين ويژه است. اوكراين از منابع غني برخودار است، داراي جمعيتي كارآزموده است و از نظر جغرافيا و جمعيت داراي جايگاه بالايي است. در اين حال اوكراين متمايل به غرب با سياستمداراني وزيده (كه بتوانند زمينه همگرايي ملي را پيدا كنند) ميتواند براي روسيه نه تنها خطرناك از نظر زماني باشد، بلكه الگويي براي تمايل ديگر كشورهاي منطقه به سمت تمايلات غربي باشد. اين امور ميتواند در كنار ديگر مولفه ها ايجاد نگراني كند و سبب شود روسيه نتواند جبهه متحد نزديك به روسيه را در برابر دولت آينده تمايل به غرب بسيج كند. لذا بيش از اكنون بايد منتظر بازتاب ها و پيامدهاي اين رويداد بر روسيه باشيم.
مركز بين المللي مطالعات صلح: تاثير تحولات اوكراين بر رويكردهاي خاورميانه اي روسيه در سوريه و خاورميانه و گسترش ناتو به سوي شرق چيست؟
از زماني كه پوتين در كنفرانس امنيتي مونيخ با نوعي ادبيات برخاسته از دوران قدرتمندي شوروي سخن گفت اتاق هاي فكر در امريكا و كشورهاي همپيمان با آن به سمت و سوي ايجاد نوعي فضا حركت كردند كه بتوانند بازيگري روسيه را از سطح نخست بازي هاي بين المللي به لايه هاي پايين تر نقل مكان دهند. روسيه پوتين با نگرش هاي رئاليستي و در عين حال در توهمات ناشي از ابرقدرتي گذشته بر آن است به احيا عظمت روسيه در قالب دولت مقتدر جهاني وارد عمل شود. چنانچه در خاورميانه با توجه به حمايت روسيه از اسد غربي ها تلاش كردند سطح بازيگري روسيه را در برابر عربستان قرار دهند. در مقابل يك از مشكلات كليدي پوتين عدم توجه به عمق مساله و تهديد عربستان بود. يعني در واقع پوتين سطح بازي مسكو را رسما در برابر عربستان قرار داد. در حالي كه اگر چه عربستان در سوريه در برابر روسيه بود، اما بازيگر روياروي روسيه عربستان نيست بلكه امريكا است. اما پوتين نشان داد كه بازيگري غربي ها در پايين آوردن سطح بازيگري روسيه موفق بوده است. چنانچه امروزه بايد روسيه بايد در برابر بازيگران مانند تركيه و عربستان به توازن قدرت بيانديشد نه در برابر امريكا. در اين راستا زماني كه روسيه با ايران در پشت اسد در ژنو دو قرار گرفتند و رويكردهاي را شكل مي دادند من اشاره كرده بودم كه غرب در آسياي ميانه يا جاي ديگر مساله اي را براي روسيه ايجاد خواهند كرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جدا از سناريوهاي آينده اوكراين رخدادهاي اخير اين كشور چه تاثيري بر منافع ملي ايران خواهد گذاشت؟
ايران از همه ظرفيت ها موجود در جهت شكاف انداختن بين مسكو و واشنگتن در سي و پنج ساله اخير استفاده كرده است . ممكن است اين ايده به نظر برسد كه با توجه به رويارويي غرب و اروپا با روسيه در اوكراين اكنون روسها مي توانند در مسائلي مانند پرونده هسته اي ايران و سوريه بيشتر در كنار ايران قرار گيرند، اما من فكر ميكنم اين امر نتيجه غايي نخواهد بود. نتيجه غايي آن است كه وضعيتي فرصت گونه براي ايران فراهم نيامده است، بلكه اين وضعيت حامل نوعي تهديد پنهان هم هست. چرا كه در نهايت امريكا مي تواند با در نظر گرفتن اوكراين در سبد خود در نظام بين المللي در معادله نهايي بازي شكل دادن به نظم جهاني بر سر اوكراين با روسيه معامله كند و اين براي ايران، سوريه و… در منطقه نوعي تهديد هم هست.
گفتگو از فرازد رمضاني بونش
