مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
پس از چندین ماه در خصوص ارائه بسته ملی اجتماعی موسوم به بسته دموکراتیک از سوی نخست وزیر ترکیه، در نهایت رجب طیب ادروغان بسته خود را ارائه كرد که رضایت تمامی گروه ها را در بر داشته باشد. این بسته به چندین فصل تقسیم بندی شده و مهم ترین آنها شامل تغییرات در قانون انتخابات، اصلاحات در بخش فعالیت های احزاب سیاسی، مجازات فردي، شیوه و رفتار زندگی مردم،انجام اصلاحات در نظام آموزشی ترکیه، آزادی تجمعات و تغییرات در نام شهرها و مساله رفع ممنوعیت استفاده از حجاب در ترکیه و آزادی نسبی حجاب در بخش های دولتی و ادارات برابر با آئین نامه های نوع پوشش و استفاده از حجاب در این نهادهای دولتی آزاد و.. است. در اين بين با توجه به واكنش هاي گوناگون نسبت به اين بسته براي بررسي بيشتر آن گفتگويي با دكتر جعفر حق پناه كارشناس مسائل تركيه داشته ايم:
واژگان كليدي: نگاه كردها به بسته اردوغان، بسته دموکراسی اردوغان، واكنشهاي مخالفان بسته دموکراسی، بازسازي مشروعيت اردوغان
مركز بين المللي مطالعات صلح: اردوغان ضمن دفاع همه جانبه از بسته پیشنهادی اش گفت با اجرای بسته دموکراسی مسیر رشد و پیشرفت ترکیه هموارتر می شود و این کشور در راستای توسعه سیاسی و دموکراتیک گام برخواهد داشت. اهميت اين بسته چيست؟
از نظر ارائه بسته اي اصلاح گرايانه در حوزه اي مختلف از سوي آك پارتي حرف جديد نيست و اين حزب از بدو روي كارآمدن در سال 1381 يا 2002 همواره بخشي از رويكرد اصلاحي خود را دنبال كرده و برخي از آنها را به سرانجام رسانده و برخي از آنها هم موفق آميز نبوده است. لذا اين حركت ميتواند روند رو به پيشي باشد كه جامعه تركيه كمابيش ناچار است دنبال كند. يعني حتي اگر حزب عدالت و توسعه هم نباشد اقتضائات جامعه پويا و متحول تركيه آن است كه نو به نو خود را در مواجهه با مسائل جديد قرار دهد و برخي از معضلات پيشين را با سرعت بيشتري حل كند. بنابرين من فكر نمي كنم اين امر خيلي امتياز خاصي را به آك پارتي داد بلكه هر گروهي كه در تركيه بر سر قدرت بود در شرايط جديد اين كار را انجام ميداد. جديد ترين اين امر بسته اخير است كه در آن موارد قابل توجهي از جمله بحث تغيير در فرايند و سازوكارهاي مشاركت سياسي گروه هاي اقليت، تغييرات در حوزه فرهنگي و زبان هاي غير رسمي تركيه و.. است. با اين بسته كردها ميتوانند در حوزه آموزش امكان تدريس داشته باشند. در واقع فرايند اعلام بسته از اين جهت مهم است كه مصادف با چند تحول مهم داخلي و منطقه اي شده و انعكاس ويژه اي يافته است. سياست هاي فرهنگي بعد از طرح مساله آشتي با كردها و همچنين قبل از آن اهميت پيدا كرده بود و اكنون دولت تلاش دارد تا در دنباله موارد پيشين قرار گيرد. به نظر ميرسد اين موضوع در داخل با نزديك تر شدن به ايام انتخابات در تركيه مورد توجه بيشتر قرار گرفته است . در اين حال هم بايد اين بسته را در كنار تحولات منطقه اي گذاشت كه تركيه با آن درگير است يعني موضوع كردهاي سوريه كردستان عراق و .. همه در كنار بسته پيشنهادي اردوغان قرار مي گيرد و تا حدي ويژگي هاي خاصي به اين طرح بخشيده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جدا از واکنش های تندی كه از سوی گروه های مختلف سیاسی و قومی ترکیه به ویژه کردها انجام شد موافقان بسته چه كساني هستند؟
طبيعتا نفع اين كار با مخالف هيچ گروهي موجه نميشود و نشده است. يعني هيچ گروهي اصل اين رويكرد را زير سوال نبوده است اما ابهام ها به نحوه اجراي اين بسته پيشنهادي و محقق كردن آن بر مي گردد. برخي گفته اند كه اين امر امري كاملا شعاري است و اراده اي جدي از سوي دولت در مورد آن وجود ندارد و براي جلب راي در انتخابات است. برخي ديگر نيز به ناكافي بودن اين بسته اشاره ميكنند. در واقع جدا از منتقدان داخل آك پارتي به اين بسته كردها هم با تشكيك و ابهام با آن برخورد مي كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: دو حزب جمهوری خلق و حرکت ملی به شدت از بسته انتقاد کرده اند. چنانچه جدا از سخنان دولت باغچعلی، رهبر حزب حرکت ملی ، کمال قلیچداراوغلو رهبر جمهوری خلق هم انتقاد تندی به سیاست بسته دموکراسی کرده و گفته این بسته در راستای فریب مردم است و تامین کننده نیازها و درخواست های مردم در زمینه مطالبات و اعتراض ها نیست. نگاه اپوزسيون به بسته اردوغان چيست؟
احزاب اپوزسيون تشكيك هاي خود را در مورد عدول از سياست هاي كماليستي و عوارض و عواقب آن متمركز كرده اند. اما من فكر ميكنم حتي اگر اين دو حزب بر سرقدرت بودند ناچار بودند كه اصلاحاتي را در اين حوزه به انجام رساننند. چالش هاي اين دو حزب با آك پارتي به گونه اي است كه در هر حوزه اي تلاش مي شود كه نقد خود را بر سياست ها اردوغان داشته باشند و اكنون نيز حداقل به نيات و رويكرد آك پارتي و نحوه اجرا و پيامدهاي بسته توجه كنند. نگراني دو حزب آن است كه آك پارتي تلاش كند كه در آستانه انتخابات جديد نوعي ائتلاف قوي صورت داده و بتواند خود را از موضع ضعف فعلي خارج كند. به نگاه دو حزب اكنون اردوغان بعد از مدت ها (پس از حادثه گزي پارك و رويكرد در مورد سوريه و ريزش ها در درون آك پارتي) در موضع دفاعي قرار گرفته است و اين بسته به نوعي راه فراري براي اردوغان است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: کردها به شدت نسبت به بسته انتقاد کرده اند و جدا از واكنش رهبران حزب صلح و دموکراسی احمد ترک رهبر کنگره جامعه دموکراتیک در خصوص بسته گفته است که بسته نخست وزیر به یک کدو تنبل بزرگ شباهت دارد و به ظاهر بزرگ و با ابهت است اما زمانی که آن را می شکافید متوجه می شوید که کدویی تو خالی است و هیچ محتوایی ندارد. در شرايط كنوني احزاب عمده كردي تا چه ميزاني اين طرح راپذيرفته اند؟
كردها نوعي نگاه انتقادي و كلي نسبت به اين طرح دارند و آن را ناكافي و اجرا آن را هم دچار چالشها و موانع جدي مي دانند. مثلا اين استدلال وجود دارد كه دانش آموز كردي كه بايد در مدرسه خصوصي زبان كردي بياموزد بايد از نظر اقتصادي موقعيت مناسبي داشته باشد، اما كردها در شرايط كنوني و توسعه نيافتگي مناطق خود امكان چنين رويكردي را ندارند. از سوي ديگر كردها باب مذاكره را نمي بندند و از سر امتيازخواهي بيشتر با موضوع برخورد مي كنند. كردها خود را آماده ميكنند كه اگر اين طرح محقق نشد چه كنند و اگر پيش رفت چه كنند. پ ك ك هم اين بسته را همزمان با پروژه آشتي دنبال مي كند. احزاب سياس كرد هم در حوزه سياسي نمي توانند رفتار مسالمت جويانه دولت را نفي كنند لذا تلاش مي كنند امتياز بيشتري بگيرند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا اين طرح ميتواندتاثيري بر جايگاه علويان در تركيه گذارد ؟
اغلب كارشناسان و ناظران بر اين نظرند كه هدف اصلي طرح علويان نيستند. چرا كه موضوع علويان با حسياست ها و چالشهاي بيشتري مواجه است. اكنون نيز موضوع هويتي تر هم شده است. يعني با توجه به بحران سوريه و افزايش غلظت ايدئولويك آك پارتي به نظر ميرسد اكنون بحث ساكت كردن و همراه سازي علويان مد نظر باشد تا اينكه گشايشي در حوزه مسائل جدي آنها انجام گيرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اين بسته چه تاثيري بر روند صلح تركيه با پ ك ك خواهد گداشت؟
در واقع ابعاد چالش تركيه با پ ك ك خيلي فراتر از موضوعاتي چون فرهنگي و سياسي است. پ ك ك براي تركيه مسئله اي منطقه اي است و با تحولات سوريه و شمال عراق و سه كشور همسايه خود گره خورده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جامعه ترکیه در حدود یک سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری است و احتمال شرکت اردوغان در انتخابات نیز وجود دارد آيا دولت ميتواند اين بسته را اجرا كند؟
بايد ديد اتفاق غير مترقبه اي رخ ميدهد يا نه اگر فضاي كنوني تركيه ادامه داشته و حادثه اي رخ ندهد بخشي از اين بسته حتما به پيش ميرود و دستاوردهايي هم براي آك پارتي دارد و تا حدي مي تواند در بازسازي مشروعيت مخدوش شده اردوغان هم تاثير گذار باشد. همچنين بر روابط تركيه با گروه هاي كردي خارج از تركيه هم موثر است.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
