وحیدسلوکی
کارشناس مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگری موثر و قدرتمند در صحنه بین المللی و جهانی با مسائل و موضوعات مختلفی در سطح دنیا مواجه است و از این رو پرداختن به تمامی مسائل و موضوعات و ارائه راهکارها می تواند در بهبود شرایط نقش مفیدی را ایفا نماید. در این مقاله تاکید اصلی بر چالش ها و فرصت های مسئله ساز در سال ۹۸ است، لذا توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه،کشورهای اروپایی قابل پیگیری است
الف) چالش ها و فرصت هاي ايران در حوزه منطقه ای
تحولات منطقه ای پس از چندین سال جنگ و بحران، وارد مرحله تازه ای شده است. به رغم ثبات و امنیت نسبی در عراق و سوریه و آتش بس ناپایدار در یمن، آرامش موجود را نمی توان نشانی از پایان بحران تلقی کرد، بلکه به نوعی آتش زیرخاکستر است.
از طرفی، روندهای تازه مانند، نشست سوچی، عقب نشینی آمریکا از سوریه ، طرح موسوم به معامله قرن، منطقه را وارد پیچیدگی های تازه ای کرده است که می تواند در عین چالش ها، فرصت هایی برای جمهوری اسلامی ایران نیز باشد.
1) عراق
انتخابات پارلمانی می ۲۰۱۸ عراق، ساختار سیاسی جدید این کشور را در دوره پساداعش شکل داد و انتخابات آن از سمت و سوی طائفه ای عبور کرده و به سمت مسائل ملی حرکت کرد. ترکیب و سمت و سوی دولت کنونی عراق درحال حاضر همسو با جمهوری اسلامی ایران است و به همین دلیل آمریکا و عربستان تلاشهای خود را میکنندکه نفوذ خود را افزایش دهند. لذا همکاریهای ایران و عراق در زمینه های فرهنگی،اقتصادی رو به توسعه است.
در عرصه اقتصادی چالش ایران در این کشور، برخاسته از تحریم های آمریکا است. با آن که دولت عراق سعی در دور زدن تحریم ها است، با این حال در اثر فشار آمریکا و برخی ملاحضات، موانعی نیز دیده می شود.
موضوع دیگر چالشی میان دو کشور، حضور نیروهای نظامی آمریکایی در عراق است و آمریکایی ها به بهانه های مختلف از جمله ادامه خطر داعش حاضر به ترک این کشور نیستند. هرچند جریاناتی از جمله صدر، ظرفیت مناسبی برای مطالبه ی خروج آمریکا در عراق محسوب می شود.
2) سوریه
روند میدانی سوریه حاکی از شرایط بهتر نظام سوریه و متحدانش در برابر تروریست ها و حامیان آن ها می باشد.
در حوزه اقتصادی نیز مشارکت ایران در بازسازی سوریه نقش بسزایی در توسعه روابط همه جانبه دارد و این می تواند فرصتی برای ایران باشد. چالش مهم ایران در عرصه روابط با سوریه، دخالت ها و حملات رژیم صهیونیستی است و در صورت قدرت بازدارنده ای همچون ایران، از هیچ تجاوزی ابایی ندارد.
موضوع نسبتا چالشی دیگر برای ایران در سوریه چگونگی مواجهه با حضور روسیه در این کشور است.
3) فلسطین
یکی از مسائل مهم و اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مسئله فلسطین است. ایران در این قضیه در سال ۹۸ با دو مسئله اساسی روبه رو خواهد بود. اول عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی با هدف ایران هراسی و دیگری که چالش آفرین است، طرح خطرناک دونالدترامپ رئیس جمهور آمریکا موسوم به معامله قرن است.
4) محور عربستان- امارات
دو کشور عربستان و امارات طی سال های اخیر با ایجاد ائتلاف جهت حمله به یمن، مناسبات خود را بیش از گذشته افزایش داده اند و در مقابل مرزبندی با جمهوری اسلامی ایران نیز روندی تصاعدی داشته اند که این مسئله با آمدن محمدبن سلمان تاحدودی تقویت هم می شود. لذا مهم ترین چالش ایران با این محور، تلاش آنان برای تقویت گروهک ها و جنگ های نیابتی می تواند باشد.
هریک از حوزه های منطقه ای گفته شده، نیازمند تدوین سیاست های مشخصی است که این راهکارها برای راهبرد جمهوری اسلامی ایران در منطقه با هدف تقابل با چالش ها باید مورد توجه باشد.
عراق
1) توسعه و تعمیق روابط و همکاری های دوجانبه اقتصادی
2) فعال سازی دیپلماسی اقتصادی جهت بازسازی عراق
3) پیگیری دور زدن تحریم ها در مبادلات با عراق
4) تاکید بر خروج آمریکا در تمامی سطوح رسانه ای و افکار عمومی جهان
سوریه
1) تاکید بر تداوم حضور در سوریه با درخواست دولت این کشور
2) فعال سازی دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در مرحله پساجنگ جهت تثبیت اهداف استراتژیک
3) تقویت همکاری و هماهنگی با روسیه، ضمن مراقبت نسبت به سیاست های تمامیت خواهانه این کشور در سوریه
فلسطین
1) مقابله با طرح معامله قرن از طریق تبلیغاتی، رسانه ای و دیپلماسی
2) ادامه حمایت از گروه های فلسطینی
محورامارات_ عربستان
1) خنثی نمودن پروژه ایران هراسی و ممانعت از ایجاد ائتلاف منطقه ای علیه ایران از طریق دیپلماسی فعال
2) ندادن بهانه های سیاسی به این محور تقابلی با ایران
ب) چالش های بین المللی
چالش ها و بلکه تهدیدات پیش روی ایران از جانب آمریکا، با روی کار آمدن دونالدترامپ رنگ جدیدی دارد چرا که شخص ترامپ تمایل دارد سیاست های او را به عنوان مرد دیوانه تعریف کنند. ترامپ تلاش می کند نوعی اجماع جهانی برای بازگرداندن دوباره تحریم ها علیه ایران صورت دهد؛ شرکت های اروپایی را با تهدید و تطمیع از ایران خارج سازد؛ عربستان را به افزایش تولید نفت ترغیب کند. لذا فشارهای اقتصادی و روانی آمریکا بر جمهوری اسلامی ایران طی ماه های اخیر سیر صعودی بیشتری یافته است و از سوی دیگر تلاش می کند تا در روابط خارجی ایران در سطح دنیا اختلال ایجاد کند تا بدین صورت ایران را در صحنه ی بین الملل منزوی گرداند.
لذا جمهوری اسلامی ایران باید توسعه و تعمیق روابط و همکاری های دوجانبه خصوصا اقتصادی و فرهنگی را با کشورهای همسایه همچون عراق و سوریه و از سوی دیگر دور زدن تحریم ها در مبادلات تجاری را پیگیری و با فعال سازی دیپلماسی در مرحله پساجنگ جهت تثبیت عمق استراتژیک خود در کشورها از جمله سوریه تلاش کرده و ضمن تقویت همکاری با روسیه، مراقب های لازم نسبت به سیاست های تمامیت خواهانه این کشور در سوریه را عملیاتی نماید.
همچنین مسئولان دستگاه سیاست خارجی ایران تقویت ارتباطات خارجی در سطوح منطقه ای و بین المللی
را علاوه بر تبلیغات رسانه ای و تبلیغی فعالان هاجراو نیز روابط با شرق و کشورهای میانه رو اروپا را گسترش داده تا بتوان تهدیدات را به کمترین حد خود رسانیده و به فرصت تبدیل نماییم.
واژگان کلیدی: چالش ها، فرصت ، راهبرد، جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی، وحیدسلوکی
