محمود باهوش فاردقی
مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
مقدمه
واژه ترور و تروريسم واژگان و اصطلاحاتِ سياسي هستند که معانی آن عبارتند از حذف حريفِ سياسي با هر شيوهی ممكن، البته برخی دیگر ترور را به معنايی ترس زياد و وحشت دانستهاند و تروريست را كسي دانستهاند كه ميخواهد از طريقِ ارعاب، تهديد و ايجاد ترس و وحشت در مردم به اهداف خود برسد. این واژه، با امنیت زیستی در کشورها پیوندی ناگزیر دارد، چنانکه از سالِ 1980 تا سال 1990. م نزديك به 6000 رويدادِ تروريستي در سرتاسرِ دنيا اتفاق افتاده است كه درنتیجهی آن 4000 نفر كشته و بيش از 11000 نفر زخمي گرديدهاند. یک نوع از تروریسم، بيوتروريسم است که عبارتند از سوءاستفاده از میکروارگانیسم يا فراوردههاي آنها در جهت توليدِ جنگ‌افزار میباشد؛ بر اين اساس، جنگ ِبيولوژيك عبارت است از استفاده از عواملِ بيولوژيك اعم از باکتری‌ها، ویروس‌ها، گياهان، حيوانات و فراورده‌های آنها به‌منظورِ اهداف خصمانه و اغلب کشورهای پیشرفته و در رأس آنها آمریکا، انگلستان، فرانسه، روسیه و… انواع سلاح‌های بیولوژیک را تولید و بعضاً مورداستفاده نیز قرار دادهاند.
- مداخلات و پروژهی نفوذ در منطقه ی خاورمیانه
سالهای مدیدی است که آمریکا، رژیم صهیونیستی و متحدانِ اروپایی‌شان در مسائلِ مختلفِ کشورها دخالت کرده‌اند؛ از جملهی آن‌که در جمهوری اسلامی ایران در قالب مواردی همچون کودتای 28 مرداد و دخالتِ مستقیمِ آمریکا در جنگِ تحمیلی و بهکارگیری نیروهای تروریستی برای ترور فیزیکی شخصیتهای برجسته‌ی کشور گرفته تا ایجاد اختلافاتِ قومی و مذهبی و موارد بسیاری این چنین میتوان مشاهد نمود، البته این را به گونهی واضح میتوان ادراک نمود که کشورهای مداخله‌جوی منطقهای و یا فرا منطقهای همچون آمریکا برای تامین منافع خود از ابزارهای متعددی بهره گرفته و میگیرند که این ابزارها از اهرامهای حقوق بشر گرفته تا مداخلات نظامی و حذف فیزیکی را شامل میشود، هرچند این موارد، بسته به نوع و بستر کشورها و مقتضیات زمان متفاوت بوده و هست.
چنانکه این امر در افغانستان و عراق با ابزارهای نظامی و حضور مستقیم همراه بوده است، اما ایالات متحده و به‌ویژه برخی از متحدینش همچون رژیم اسرائیل در مواردی گاه به روشهای جدید از تطمیع تا حذف تمسک جستهاند، البته آنان هیچ‌گاه از بهکارگیری جنگ به عنوان یک ابزار سیاست اکراه و ابایی (در قالب و ابزارهای متعدد آن) نداشته‌اند (Gleditsch, 1992, pp. 369)، چنانکه سیاستِ توسعه‌محور-نه الزاماً جغرافیا محور- از اولویت‌های سیاست خارجی آمریکا و ارزش‌های آمریکایی محسوب میگردد، هرچند در شرایط پساجنگ‌سرد، آمریکا، الگوی تقسیم منابع را در مقابل دولتهای بزرگ و الگوی ابزار نظامی و غیرنظامی را در برابر دولتهای دیگر اتخاذ نمود (دهشیار،1389، صص. 95-96).
- بیوتروریسم؛ راهی برای تضعیف کشورها
مسئله بیوتروریسم، قضیه‌ای بسیار جدی است چون‌که دشمن هزینه کمی می‌کند اما خساراتِ زیادی برای ما به بار می‌آورد. اگرچه بسیاری از کارشناسان به‌خوبی از پتانسیلِ انبوهِ تأثیراتِ کوتاه‌مدتِ بیوتروریسم آگاه هستند؛ چنانکه 48 حمله در سارین به متروی توکیو از اوم شانریکیو در سال 1995. م نشان‌دهنده این پتانسیل بود، هرچند در دوران جنگ سرد، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، زرادخانههای عوامل بیولوژیکی برای استفاده در جنگ و علیه غیرنظامیان ایجاد کردند و در دوران بعد نیز به تدریج، امکانات بدخیم دانش زیستی به چند برابر گسترش و تسریع یافت و به‌طور ناگهانی ارزان و در دسترس قرارگرفته‌اند، ارمی که انتشار آن، میتواند تهدیدات و خطرات را بسیار و بیش‌ازحد گستردش دهد، اما برخی عوامل سبب شده است تا این خطرات در روزگار کنونی به امری برجسته و حاد بدل گردد که برخی از آنها عبارتند از:
- آسانی دسترس به آن برای گروههای مختلف که خطر آنها را چند برابر ساخته است،
- توسعهی عوامل برهم زنندهی و مخاطره‌آمیز برای امنیت زیستی،
- خسارات فراوان، گسترده و بعضاً غیر قابل جبران،
- ماندگاری آلودگیهای که ممکن است به بار آورد،
- غیرقابل کنترل بودن آن از سوی دولتها،
- امکان بهکارگیری وسیع آن،
- کم‌هزینه بودن روشها و ابزارهای بیوتروریسم،
- سختی و مشکلات ناشی روشهای درمانی و بازیابی امنیت زیستی،
- ایجاد ضعفها در ابعاد مختلف و بعضاً عمیق،
- از پای درآوردن رقبا بدون تحمیل هزینه،
- و…
- بیوتروریسم و مخاطرات ایجاد شده ی آن
مرزهای نهادی بین مؤسسات تحقیقاتِ نظامی، دانشگاهها و شرکتهای که در خطوط ایجادِ کاربردهای نظامی و غیرنظامی به‌عنوان یک جریان پیشرفت علمی_صنعتی، مبهم است؛ چنانکه این عوامل میتوان در قالب تسلیحاتی دو یا چندمنظوره، معضلاتِ امنیتی قابل‌توجهی برای کشورهای تولیدکننده و افراد و شخصیتهای سیاسی و مردم ایجاد کند و نظامها و دولتهای آنها را با چالش جدی روبرو سازد، چراکه این امر مسبب آن شده تا با ایجاد هزینه مالی و معنوی و ایجاد بار روانی کشورها در تنگنای امنیتی جدید و جدی قرار گیرند، به‌ویژه که این عوامل در صورتی که در دسترس گروههای افراطی و تروریستها قرار گیرد کشورهای مختلف را با معضلهای مواجه خواهد ساخت که حل و مدیریت آن آسان نخواهد بود و این در صورتی است که استفاده از آنها، تنها در اختیار و انحصارِ دولتها نیست و این امر کنترل آنها را بیش‌ازپیش مشکل ساخته است، بهواقع، شکست دشمن در تهدیدات سخت باعث شده است تا برخی به جنگ نرم یا ابزارهای جدید جنگی (همچون بیوتروریسم) روی آورد و در عرصه نظامی، به سمت شیوههای بیوتروریستی حرکت کند و از این شیوه برای تضعیف کشورها و یا دولتهای دیگر استفاده کند (جعفری ساری، 1395، منبع اینترنتی). ازاینرو، برخی از امور، میتواند این خطرات را فزونی نموده و یا پیش از پیش آشکار میسازد که برخی از این موارد عبارت است از:
واژگان کلیدی: بیوتروریسم، تروریسم، چالش جدید، قدرت ها،
