مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در یک سال گذشته تلاش های بسیاری از سوی بازیگران مختلف در جهت سرنگونی و از بین بردن داعش انجام شده است. در این بین آینده داعش و عوامل موثر در این حوزه زمینه ای برای گفتگو با دکتر علی اصغر زرگر شده است.
واژگان کلیدی: آینده حضور داعش، آینده داعش، قدرت داعش، داعش در عراق و سوریه، تفکر داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل ژئوپلیتیکی، امنیتی، اقتصادی، سیاسی و … بر آینده قدرت و حضور داعش تاثیر دارد؟
وضعیت موزائیکی در خاورمیانه وضعیت مناسبی برای نشو و نمایان شدن داعش بوده است. در عراق زمینه های این افتراق دیده می شود. کسانی که طرفدار صدام حسین بودند و کسانی که عضو حزب بعث عراق بودند و از قدرت پاکسازی شدند، بهترین محفل و بهترین زمینه را پیدا کردند که در کنار این تفکر قرار بگیرند، اگرچه حتی اعتقادی هم به آن نداشته باشند. در عراق شیعه ها که در اکثریت هستند، قدرت نسبی را در دست دارند و زمینه مناسبی برای چنین سیاستی در آن جاست. در سوریه هم اقلیت 11، 12 درصدی علوی ها قدرت را به دست داشتند و یک اکثرست سنی که همین موضوع زمینه فرقه گرایی را در آن جا فراهم کرده است. بنابراین بیشترین جای حضور داعش در سوریه و در عراق است و بهترین زمینه های فرقه گرایی و جنگ و خونریزی فراهم بوده است و توانسته است بهره برداری کند. یعنی هر چند از کشورهای مختلف مانند هلند، فرانسه و … آمده اند، اما در واقع به گونه ای بذر در زمینه ای مناسب قرار دارند و توانسته است در این زمینه مناسب رشد و نمو پیدا کند و داعش را در خود بپروراند. بنابراین اگر از لحاظ نظامی هم عراقی ها موفق شوند که موصل و… را پس بگیرند، به نظر من این تفکر باقی خواهد ماند و حداقل چند سالی این مسئله داعش باقی خواهد ماند. چنانچه در پایان نامه هایی نیز هم ثابت شده است که زمینه های کافی در پاکستان و افغانستان برای تفکر داعش وجود دارد و اگر این تفکر در عراق و سوریه ریشه کن شود می توانند در افغانستان و پاکستان علم کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی کشورهای عربی، اصولا نقش دولت های مختلف جهان اسلام در از بین رفتن یا گسترش داعش در شرایط کنونی چیست؟
در واقع به این صورت نیست که مصر و کشورهای شمال آفریقا و حتی در حوزه خلیج فارس و … با داعش موافق کامل باشند. در واقع این نواحی هم احساس خطر می کنند و می دانند که داعش بنا را بر تخریب ، خونریزی و توحش گذاشته است و لذا خیلی دل خوشی از این که داعشی ها در کشورشان پخش شوند، ندارند. کما این که ما هم در حدود یک ماه پیش ده، تعدادی را در تهران دستگیر کردند. بنابراین کشورها هم به هوش هستند و تدابیر امنیتی محکمی را هم در نظر گرفته اند که مبادا عوامل داعشی به آن ها نفوذ کنند. ولی در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه مشاهده گر هستند و صرفا مسئله را به گونه ای که دل عربستان نشکند و مخالف سیاست های عربستان و سیاست های کلی کشورهای حوزه خلیج فارس نشوند، مخالفتی با سیاست های آمریکا و قدرت های دیگر نکنند، به گونه ای نظاره گر موضوع هستند و می خواهند ببینند که بر روی زمین چه اتفاقی خواهد افتاد. به علاوه لذا قدرت های برون مرزی هم نظرشان بر این بود که همه عوامل رادیکال را از اروپا و جاهای دیگر در خاورمیانه جمع کنند و در این جا دفن کنند، ولی چون قضیه گسترده شد، از کنترل آن ها خارج شد. ولی امروز توسط حمایت ایران و نیروی مالی عربستان این جنگ ادامه پیدا می کند. غربی ها در مورد برآیند آن هم خیلی نگران نیستند، زیرا نهایتا می دانند که نوعی ثبات نسبی به وجود می آید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: متغیرهای اقتصادی و امنیتی چه نقشی را در آینده حضور داعش در منطقه ما دارند؟
داعش مدعی است در یک منطقه ای بیش از ده میلیون نفر جمعیت حاکم هست و داعیه حاکمیت دارند. ولی از نظر اقتصادی در این موضوع شکی نیست که این ثبات در درازمدت با حضور داعش در این مناطق به وجود نخواهد آمد و این موضوع در کوتاه مدت نیز متصور نیست، کشورهای غربی و کشورهایی که از نظر اقتصادی علاقه به این منطقه دارند باید به اجبار در سوریه و در عراق تکلیف را مشخص کنند که یا این قضیه را به طور کلی حل کنند و تا اگر به منابع نفتی برای ایجاد بازار و تولیدات خود علاقمندند، بتوانند به اهداف خود برسند. زیرا نه تنها امریکایی ها، بلکه اروپایی ها هم صبرشان لبریز شده است و بیش از این نمی توانند برای تجارت با این منطقه پرسود (که هم از نظر انرژی غنی است و هم از نظر این که بازار خوبی برای محصولات آن است) صبر کنند. این از موضوعات خیلی تاثیرگذار خواهد بود و تکلیف داعش را در این منطقه تعیین می کند. زمانی غرب شاید نظرشان بر این بود که داعش بغداد را می گیرد و دمشق را خواهند گرفت و بنابراین طرف معامله آن ها داعش خواهد بود. یعنی نگاه این بود داعش هم وقتی حکومت را به دست بگیرد، موضع خود را تعدیل می کند، یعنی دچار همان مسائل و مصائبی خواهد شد که حکومت های امروزی در این کشورها دارند. ولی در هر صورت حکومت هایی به خصوص همسایه ها رضایت ندادند که داعش به این منطقه بیاید و حکومت را در این منطقه به دست بگیرد. لذا از نظر اقتصادی و از نظر سیاسی و نظامی، به نظر من، طی کوتاه مدت یعنی حداکثر یک سال و نیم تا دو سال قضیه داعش را به طور کامل در منطقه حل می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا چه عواملی بر آینده حضور و نفوذ داعش تاثیر دارد؟
داعش به عنوان توطئه جدید به نظر من نوعی تفکر است و خیلی جالب است که این تفکر را به صورت رسمی عربستان و برخی کشورهای سنی مذهب تا حدودی پشتیبانی می کنند. یعنی به آن ها سلاح می رسانند و از آن ها پشتیبانی می کنند و آن ها را به عنوان یک جبهه سنی در مقابل شیعه درآورده اند. یعنی در مجموع آن ها را به عنوان مهره های خود جلو انداخته اند، اما عقبه آن مبارزه سنت با شیعه است. یعنی در حال حاضر مخالفت هایی با عراق در جنگ داعش یا کارهای عربستان در واقع فرقه گرایی را به اوج خود می رساند. بنابراین، این امر نوعی تفکر است. لذا در کوتاه مدت ریشه کن نمی شود، بلکه در درازمدت این نوع تفکر باقی خواهد ماند. اگر در عراق هم نباشد به افغانستان می رود، و در افغانستان هم از بین رود به پاکستان خواهد رفت و به گونه هایی این موضوع ریشه دوانده است و تداوم پیدا خواهد کرد. گزارش هایی هم که وجود دارد حتی کسانی که از ایران هم از اهل سنت به سوریه رفته اند، همان طرز تفکر را دارند.
