قاسم محبعلی
کارشناس مسائل خاورمیانه
عوامل، بسترها و دلایل موثر در نگاه دولت بحرین به ایران
بخشی از این مشکلات در ارتباط با مشکلاتی است با دولت وقت ایران دارند و بخشی از این مشکلات به سوابق روابط بین ایران و بحرین به طور کلی بر می گردد. دولت پهلوی معتقد بود که بحرین بخشی از خاک ایران است. اما بعد از تغییراتی بحرین مستقل و ایران این امر را پذیرفت، اما در این زمینه هم نگرانی هایی وجود داشت که ممکن است ایران چنین قصدی را به عنوان قصد نهایی خود در نظر نداشته باشد.
بعد از انقلاب اسلامی هم صحبت هایی در ارتباط با این قضیه شرایط را تشدید کرد. گذشته از این بحرین یک دولت اقلیت سنی است و انقلاب اسلامی ایران از نگاه آن ها یک مکتب شیعی است. جدا از این در بحرین مشکلات دیگری هم وجود داشته است، به خصوص این که بحرین تحت تاثیر عربستان قرار دارد. اما وقتی این مشکلات جدی تر می شوند که بحث بهار عربی و اعتراضات و شورش هایی علنی مطرح شد و دامن بحرین را گرفت و بحرین با کمک عربستان به دنبال سرکوب رفت. لذا بحرین سعی کرد که توجیهی برای مقابله با آن بتراشد و با این بهانه پای ایران را به اعتراضات در بحرین کشاند. یعنی ساختار اقلیت و ناکارآمد حکومت بحرین دلیل تلاش کرد زمینه سرکوب اعتراضات اکثریت شیعه را فراهم آورد. از این رو، روابط ایران با بحرین دچار بحران شد و دامنه بحران به سایر مناسبات ایران با عرب ها نیز کشیده شد که طبیعتا هر کدام از این ها تشدید کننده وضعیت بودند. در این بین بحرین ذاتا به دلیل مشکلات با ایران روابط آسیب پذیری داشت و بهار عربی روابط را به بحران کشید.
در دو سال اخیر این روابط بسیار تحت تاثیر روابط ایران و عربستان بوده است. در دو سال اخیر به دلیل مشکلات در سوریه و نهایتا در یمن و اتفاقات سال گذشته بین ایران و عربستان (جریان هایی که منجر به حمله به سفارت عربستان سعودی شد) عربستان سعودی از ابزارهای مختلفی استفاده کرد که ایران را تحت فشار قرار دهد، بالتبع بحرین هم از این فرصت برای فشار آوردن به ایران سو استفاده کرد و هم این که با توجه به سیاست های عربستان سعودی چاره ای جز این رویکرد نداشت. در واقع بحرین نزدیک ترین کشوری بود که می توانست از سیاست های عربستان در منطقه پیروی کند و بعد از آن هم کویت، امارات قرار دارند. به همین نسبت هم به قطع رابطه با ایران و در این کشورها هم اتفاق افتاده است.
نوع کنشگری های ضد ایرانی مقامات بحرین
در واقع بحرین مشکلی بنیادی دارد و آن، حکومت اقلیت خانوادگی در این است. لذا طبیعتا ابزاری که بتواند این موضوع را توجیه کند، یک دشمن خارجی است و نزدیکترین دشمن خارجی برای بحرین ایران است. به همین دلیل ایران هراسی برای کشورهای منطقه و به خصوص بحرین، ابزار خیلی مناسبی است تا توجه قدرت های بزرگ مثل آمریکا را جلب کنند (که مورد تهدید یک همسایه بزرگ تر هستم و آوار ایران وجود دارد و در صورتی که از من حمایت نشود، من فرو می پاشم و منافع شما و کشورهای دیگر تحت تاثیر یا مخدوش می شود) بنابراین، بحرین همواره در این سال ها از این مشکل به خوبی بهره برداری کرده تا اوضاع داخلی خود را کنترل و نیروهای مخالف خود را سرکوب نماید. در واقع موضوع موازنه ای یعنی موازنه مثبتی که بین ایران هراسی و سرکوب داخلی وجود دارد تا مخالفین نتوانند حمایت بین المللی پیدا کنند و افکار عمومی جهان را مجاب کنند (که آن ها جنبشی داخلی هستند) نه جنبشی شیعی وابسته به ایران. در واقع بحرین با موازنه بین ایران هراسی و خطر تهدید داخلی و فروپاشی (که دو امر جداگانه هستند) موفق شده است که این موازنه را برقرار نماید. به این ترتیب، بحرینی ها فعلا از مهلکه بهار عربی گریخته اند. با این حال بادی توجه داشت که بحرین کشور کوچکی است و نمی تواند تصمیم گیری های اساسی حتی در شورای همکاری خلیج فارس داشته باشد. یعنی عربستان سعودی چنین امکانی را به بحرین داده است، است. در واقع، سیاست های عربستان سعودی چیزی است که به عنوان خطر ایران و تهدید ایران به بحرین و سایر کشورها مطرح است. بحرین هم در سیستمی قرار می گیرد که منافع مشترکی در بین حاکمیت بحرین و عربستان سعودی وجود دارد. این دو با هم مولفه ای را ایجاد می کند که بحرین در کنار عربستان سعودی و کشورهای دیگری مانند امارات و به اندازه کمتری کویت، قطر در شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای عربی و متحدین دیگر عربستان سعودی، فضایی را به وجود آورند که بحرین جزئی از این کمپین در ائتلاف علیه ایران به حساب آید.
بحرین و بهره گیری از ابزارهای مختلف حقوقی، سیاسی و … در حوزه بین الملل بر ضد ایران
در واقع باید نقش بین المللی بحرین را در چارچوب شورای همکاری خلیج فارس و عربستان سعودی ببینیم. نکته دیگر این است که بحرین اولین پایگاه دریایی آمریکا در خاورمیانه و خلیج فارس بوده است. بنابراین، جایگاه ویژه ای را برای آمریکا از نظر امنیتی و کنترل آب های آزاد و انتقال نفت وجود دارد. در این راستا بحرین تلاش می کند که غرب، امریکا و جامعه بین الملل را مجاب کند که تهدید علیه رژیم خود را تهدید از سوی ایران دانسته و تهدید علیه حکومت بحرین را تهدید علیه امنیت آبراه های بین المللی و تهدید علیه جریان آزاد نفت و امنیت خاورمیانه بداند. یعنی بحرین این موضوع را در دیپلماسی و روابط خود با کشورهای دیگر بزرگنمایی کرده و ایران را تهدیدی برای منافع غرب نشان می دهد. در این بین طبیعتا تا اندازه ای هم با توجه به منطبق بودن این سیاست با سیاست عربستان سعودی، و بر عهده گیری مسئولیت اصلی توسط عربستان سعودی برای مقابله و تهدید ایران در جهان عرب ،جهان اسلام ، منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، بحرین مواد و خوراک لازم را برای این کار در کنار عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی فراهم می آورد.
آینده رویکرد بحرین علیه ایران
موضوع مناسبات ایران و عربستان سعودی مهم است این موضوع را هم باید به دقت مورد بررسی قرار داد که تا زمانی که مناسبات بین ایران و عربستان سعودی پیش نرود، مناسبات بین ایران و بحرین هم بهبود پیدا نمی کند. یعنی اگر روابط ایران و عربستان سعودی بهبود پیدا کند، می توانیم بگوییم روابط ایران با بحرین هم به نسبت بهبود پیدا می کند. اگرچه مشکلات ذاتی و جو بی اعتمادی که حکومت فعلی بحرین نسبت به ایران وجود دارد و تا زمانی که مشکلات داخلی در بحرین حل و فصل نشده است، نباید انتظار داشت که روابط ایران با بحرین بهبود پیدا کند. گذشته از این بخشی از مشکلات به مناسبات ایران با غرب مربوط می شود و بحرین از فضای نامناسبی بین ایران و غرب تا اندازه ای سو استفاده کرده است. همچنین باید این سوء تفاهمات تاریخی میان ایران و بحرین مرتفع شود و برای منامه مشخص شود که ایران قصدی برای بازگرداندن بحرین و ادعای تاریخی خود ندارد و مداخله ای در آنچه که در جریان داخلی بحرین می گذرد، ندارد. در این میان تا وقتی این مسائل شفافیت پیدا نکند و این چالشها حل و فصل نشود؛ حکومت بحرین از این فضای تیره و تار استفاده کرده و ایران هراسی را در منطقه گسترش می دهد.
واژگان کلیدی: ایران هراسی، کنشگری های ضد ایرانی، بحرین ، رفتارهای ضد ایرانی بحرین ، بحرین
