مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
حضور داعش در عراق و در کنار بحران های امنیتی قومی و سیاسی در عراق در ماه های گذشته همچنان ادامه دارد و سفرهای پیاپی مقامات آمریکایی به عراق هم همچنان ادامه داشته است. در این راستا برای بررسی نوع نگاه کنونی آمریکا به تحولات سیاسی، قومی، امنیتی و سایر مسائل عراق گفتگویی با دکتر علی بیگدلی داشته ایم:
واژگان کلیدی: اهداف آمریکا در عراق، رویکردهای آمریکا در عراق، روابط آمریکا و عراق، آمریکا ، عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر نگاهی به سفرهای پیاپی مقامات آمریکایی به عراق داشته باشیم، اصولا نوع نگاه کنونی آمریکا به تحولات سیاسی، قومی، امنیتی و سایر مسائل عراق چگونه است؟
از سال 2003 که عراق صدام حسین را ساقط کرد و بر اساس یک پیمان امنیتی، شریک نظامی عراق شد؛ به جای کشورهای حاشیه خلیج فارس و حتی عربستان سعودی بعد از یازده سپتامبر، پایگاه های جدیدی در خاورمیانه پیدا کنند، بنابراین پیمان نظامی با عراق امضا کردند، ولی بارها از زیر تعهدات خود در عراق شانه خالی کردند. بعد از آمدن داعش، سیاست آمریکا نسبت به این منطقه تغییر کرد. اگرچه هیچ گاه نیروی نظامی مستقیما وارد عراق نشد، ولی تلاش کرد با ائتلافی به وجود آورده است، با داعش مقداری شیوه های نظامی برخورد کند. در حال حاضر آمریکا مجددا نسبت به عراق توجه بیشتری کرده است که شاید یکی از دلایل عمده آن، این است که جلوی نفوذ ایران را در عراق بگیرد. در واقع مهم ترین استراتژی آمریکا جلوگیری از نفوذ گسترده ایران در عراق است. با توجه به این که در اوایل نیروهای ایرانی وارد خاک عراق شدند و یک دیواره نظامی در برابر داعش ایجاد کردند آقای حیدر العبادی تحت تاثیر فشارهای گروه های قومی داخلی یعنی قوم سنی و هم تحت فشار آمریکا (که خود تحت فشار عربستان سعودی بود) تلاش کرد از نفوذ ایران جلوگیری کند و تا حدودی هم در این کار موفق شد. بنابراین هدف اصلی و نهایی حال حاضر آمریکا در عراق این است که جلوی نفوذ ایران را بگیرد و آقای حیدر عبادی هم از این سیاست دفاع می کند. چنانچه چندین بار در موارد مختلف از جمله در کنفرانس سران عرب و حتی در کنفرانس استانبول، ما را محکوم کرد، این موضوع نشان دهنده این است که اگرچه آقای حیدر عبادی شیعه است، ولی رفته رفته با ایران فاصله می گیرد و بر خلاف آنچه بشار اسد نتوانست عمل کند، حیدر عبادی در حال نزدیک شدن به دنیای عرب است و فاصله خود را با ایران افزایش می دهد، یعنی همان سیاستی است که آمریکا و عربستان سعودی به دنبال آن هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کنونی آمریکا به مسائلی مثل فدرالیسم عراق، قومیت هاف اختلافات کرد و سنی و شیعه چیست؟
اگر آمریکا در ذهن خود بحث فدرالیسم را مطرح کرده اما، اکنون موقعیت مناسبی نیست که آن را به اجرا درآورد، به این دلیل که تمام عراق در مشکل یکنواختی قرار گرفته است. تا تکلیف داعش مشخص نشود و موصل به عنوان اصلی ترین منطقه ای که به عنوان پایتخت داعش در عراق است، از دست آن ها درنیاید، احتمال فدرالیزه کردن عراق در شرایط فعلی بعید به نظر می رسد و ممکن است در آینده چنین شکلی تحقق پیدا کند. این امر ممکن کاملا به زیان ما و به نفع حکومت مرکزی عراق و امریکا باشد و این مسئله بسیار مهمی است که ممکن است سوریه هم دچار چنین سرنوشتی شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بحث استقلال اقلیم کردستان، در شرایط کنونی نگاه آمریکایی ها به جریان های مختلف کردی چیست؟
آمریکا نسبت به کردها دو نوع نگاه متفاوت دارد، یعنی آمریکا به کردهایی در سوریه آن ها خیلی کمک می کند و تشخیص داده است که تنها گروهی که مستقلا در مقابل داعش مقاومت می کنند، این گروه ها هستند. آمریکا به این گروه کمک های مستشاری و مالی می کند و علی رغم خواسته ترکیه این کار را انجام می دهد. به نظر می رسد که این شیوه جدید می تواند مسئله استقلال کردها را در سوریه هم تحقق ببخشد. این موضوع به زیان ما تمام خواهد شد. همچنین اگر در اقلیم کردستان، استقلال و خودمختاری قطعی شود این هم می تواند برای ما مشکل زا بشود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه آمریکایی ها به تداوم حضور داعش یا شکست داعش در عراق چیست؟
نکته جالبی که در اینجا بایستی به آن اشاره کنم این است که وقتی فرانسه و بلژیک، چندین بار تحت تاثیر اقدامات تروریستی داعش قرار گرفتند، هیچ کدام از این کشورها و حتی خود آمریکا و انگلستان، اشاره ای به مبدا و مقصد این حرکت نکردند (که مبدا و مقصد آن مربوط به عربستان سعودی است و یکی از مقامات برجسته عربستان سعودی اخیرا اعلام کرد که ما از داعش حمایت می کنیم) در واقع ولی نه رئیس جمهور فرانسه، نه آقای اوباما، نه نخست وزیر بلژیک هیچ کدام در مورد منشا این موضوع صحبت نکردند و همه آن ها به دنبال مبارزه با داعش هستند، بدون این که سرچشمه های اولیه آن را شناسایی کرده و با آن ها مبازه کنند یا آن را از سرچشمه خشک کنند. به این دلیل که آمریکایی ها و فرانسوی ها منافعی را در عربستان و شیخ نشین های خلیج فارس دارند، نمی خواهند که آن ها را از خود ناراضی کنند و بنابراین داعش روز به روز به عنوان پدیده ای بین المللی مطرح می شود و می تواند بسیار برای کشورهای غربی خطرناک شود، به خاطر رو دربایستی که این ها با عربستان سعودی دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی عراق و به ویژه نوع جناح بندی های مختلف، آمریکایی ها در شرایط کنونی با چه جریان های سیاسی، شیعی در عراق همگراتر هستند و به نوعی بهتر می توانند کار کنند؟
من فکر می کنم اگرچه آقای حیدر عبادی از داخل از طرف گروه سبز برای این که مفاسد اقتصادی را در خود گسترش دهد، تحت فشار قرار گرفته است؛ ولی به نظر من آمریکایی ها از بین همه آقای حیدر عبادی را انتخاب کرده و با او کار می کنند و خیلی از او حمایت می کنند. حتی آقای سیستانی هم از آقای حیدر عبادی حمایت کرد. به نظر من آقای حیدر عبادی خیلی خوب کار می کند، اگرچه فشارهایی بر او وارد می شود، ولی این فشارها خیلی موثر نیست، اما به نظر من سیاست عمومی او در عراق بسیار خوب است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا امکان دارد که آمریکایی ها حاضر شوند نیروی نظامی سنی و ارتش سنی تحت این لوا در عراق شکل بگیرد و تقویت شود؟
در حال حاضر قضاوت قطعی مقداری مشکل است. با توجه به اکثریت شیعی عراق مقداری بعید به نظر می رسد. اما آنچه در حال حاضر در عراق می گذرد این است که عراق سرزمین های از دست داده خود را به دست بیاورد و بعدا وارد دوران جدیدی از سیاست های عمومی خود شود. در حال حاضر مشکل اصلی عراق این دو مشکل اساسی است که یک مسئله داعش است و دیگری فشارهای داخلی (که به علت مفاسد اقتصادی دامن آقای حیدر عبادی را گرفته است) و جالب است که این فشار از طرف گروه های شیعه بر او وارد می شود و او هم در مجلس عراق اعلام کرده بود که این تحریکات، تحریکاتی غیر طبیعی است و ما در شرایطی نیستیم که به این موضوعات کوچک بپردازیم و موضوعات اصلی یا آزادی موصل را فراموش کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی آینده رابطه آمریکا و عراق به چه عواملی وابسته است؟
آمریکا، عراق را از دست نخواهد داد. اولا این که پیمانی را با هم امضا کردند، در حال حاضر نقطه حساسی برای آمریکاست و به همین دلیل هم روسیه، در سوریه حضور یافته است. بنابراین، آمریکا، عراق را رها نخواهد کرد. بنابراین عراق به همان نسبتی که از ما فاصله می گیرد، به همان نسبت هم به آمریکا و عربستان سعودی به طور پنهانی نزدیک می شود. یعنی با توجه به ماهیت شیعی حتی گروه های شیعی طرفدار ما در حال نزدیک شدن به دو هدفی هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده حضور و نفوذ آمریکا در عراق به چه عواملی وابسته است؟
آمریکا کانون های طرفدار خود را در عراق درست کرده است که این کانون ها بیشتر در بین قبایل سنی رشد پیدا کرده است. این قبایل سنی هم به طور غیر مستقیم با عربستان و شیخ نشین های خلیج فارس در ارتباط هستند. همه این ها پازلی به وجود می آید که جلوی نفوذ ایران گرفته شود و تا حدودی هم در این کار موفق بوده اند. آقای حیدر عبادی برای تصرف الانبار اعلام کرد که ما به هیچ نیروی خارجی اجازه نخواهیم داد که به کمک ما بیاید و از همین نیروهای عراقی استفاده می کنیم. لذا این موضوع که عراق در حال فاصله گرفتن از ماست، امری قطعی است.
