سيد مهدي مدني

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

آشتي دو گروه مهم فلسطيني يعني تشکیلات خودگردان و جنبش مقاومت اسلامی حماس از جمله رويدادهاي مهم سال جاري و چه بسا نيم دهه اخير برای فلسطینیان است. هياتهاي نمايندگي از سوي حماس و فتح پس از 18 ماه مذاكره، نهایتا در قاهره اعلام كردند كه بر سر تشکیل يك دولت موقت وحدت ملي توافق کرده و در عرض يك سال انتخابات رياست جمهوري و پارلماني را برگزار می كنند. آشتي اين دو گروه پس از حدود 6 سال جدال و رويارويي كه بعضا وارد فاز نظامي نيز شده بود، مي تواند فصل جديدي را در تاريخ سرزمين فلسطين و روند صلح باز كند.

آنچه در اين نوشتار مورد توجه قرار مي گيرد، ابتدا بيان كوتاهي از روند اختلاف ميان اين دو گروه مهم فلسطيني است. سپس به روند آشتي و متن سـند آشـتي مـلي فـلسطـين اشاره مي شود و از اين مسير تلاش مي شود به تا به مشكلاتي كه در پس اين سند نهفته اشاره شود. تهديدات پيش روي فلسطينيان و روندهاي واگرايي و همچنين فرصت ها و اميدهايي كه در پس اين آشتي وجود دارد نيز در اين نوشتار مورد بررسي قرار مي گيرد. البته دليل و يا دلايلي كه سبب شد اين دو گروه با هم به آشتي برسند را در اين مجال نمي آوريم كه خود موضوعي جداگانه است و تحليلي مجزا مي طلبد. در پايان نيز راهكارهايي براي گذر از خطرات پيش روي ارائه مي شود.

 

نگاهی به سیر تحولات؛ تولد، رویارویی و آشتی

نگاهي به تولد این دو جنبش و نحوه عملكرد دو گروه مهم فلسطيني، تحليل بهتری از آنچه میان این دو گروه فلسطینی اتفاق افتاده بدست مي دهد. جنبش «حماس» از سال 1987 به رهبری «شیخ احمد یاسین» تشکیل شد و در راه مبارزه با اسرائيل تمركز خود را بر فعاليت هاي نظامي استوار ساخت كه مي توان به «انتفاضه سنگ» در سال 1987 و «انتفاضه الاقصی» در سال 2000 میلادی اشاره كرد. مقاومت در برابر اقدامات نظامی اسرائیل، پرهیز از شناسایی اسرائیل و بکار گیری عملیات های استشهادی از جمله اقداماتی است که حماس در دستور کار خود قرار داده است.

در مقابل جنبش «فتح» كه از سال  1959 ميلادي توسط «یاسر عرفات» رهبر فقید فلسطین وتعدادی از رهبران نسل اول جنبش مبارزاتی فلسطین مانند محمود عباس (ابو مازن)، صلاح خلف، خلیل الوزیر، کمال عدوان، یوسف زعنون، احمد الشقیری، نایف حواتمه وعبدالمحسن ابو میزر پایه گذاری شد، پس از آنكه دربعد نظامي نتوانست موفقيت هاي جدي را كسب كند ترجيح داد تا از طريق مقابله سياسي با اسرائيل، اهداف خود را پيگيري كند. اين شيوه عملكرد مشخصا پس از قرداد صلح اسلو(1993) در دستور كار اين جنبش قرار گرفت. با فوت ياسر عرفات، محمود عباس رهبري اين جنبش را بر عهده گرفته كه مشخصا در بعد سياسي و تاكيد بر مذاكره با اسرائيل فعاليت هاي خود را جلو برده است. به همين جهت گروه هاي مبارز، وي را متهم به سازش كاري و مصالحه در برابر اسرائيل متهم مي كنند. لذا مشاهده می شود که اساسا میان نحوه عملکرد این دو گروه تفاوت اساسی دیده می شود. اولی از مقاومت در برابر زیاده خواهی های اسرائیل و حتی رویارویی نظامی ابایی ندارد حال آنکه فتح بر مواجهات سیاسی و مذاکره برای دستیابی به راه حل تاکید دارد.

با گسترش تب برگزاري انتخابات در خاور ميانه ( که بی تاثیر از سیاست های آمریکا در خاورمیانه مبنی بر دموکراتیزاسیون نبود)، قرار بر آن شد كه فلسطين نيز شاهد انتخابات پارلماني باشد. دو گروه فتح و حماس كه تا پيش از انتخابات سال 2005 رقيب سياسي جدي براي يكديگر بودند، پس از برگزاري اين انتخابات تعاملاتشان از فاز سياسي به فاز نظامي و رويارويي كشيد. چرا كه جنبش فتح حاضر نشد حماس را در ساختار قدرت شريك كند حال آنكه حماس نزدیک به 70 در صد از مجموع 132 کرسی پارلمان فلسطین را به دست آورده بود. حماس تلاش كرد تا بر اساس قانون اساسي موقت فلسطين دولت را تشكيل دهد حال آنكه محمود عباس به عنوان رئيس تشكيلات خود گردان حاضر نشد اين دولت را برسميت بشناسد و لذا درگيري های جدي میان این دو آغاز شد تا جايي كه گروه حماس توانست پس از زدو خوردهای نظامی فتح را از نوار غزه بيرون براند و در آنجا دولت خود را تشكيل دهد.

پس از این انتخابات بود که حماس با بهره گیری از نفوذ داخلی خود و بر اساس قانون اساسی موقت فلسطین، دولت خود را به ریاست اسماعیل هنیه تشکیل داد. اما تشکیلات خود گردان به ریاست محمود عباس هرگز حاضر نشد دولت اسماعیل هنیه را به رسمیت بشناسد. در طول سالهای گذشته تشکیلات خودگردان از طریق همکاری های اطلاعاتی با اسرائیل ضربه هایی را به حماس زد. جنگ 22 روزه اسرائیل علیه مردم غزه را می توان اوج همکاری های تشکیلات خودگردان با اسرائیل قلمداد کرد. چرا که در این جنگ بود که جنبش فتح به جای کمک به مردم غزه در کنار ارتش اسرائیل قرار گرفت.

در این سالها تلاش های فراوانی از جانب بازیگران برای آشتی این دو گروه بوقوع پیوست که به دلايل مختلف به نتیجه نرسید. اما با آغاز تحولات اخیر منطقه ای من جمله تغييرات در مصر و بروز نا آرامي در سوریه و سر انجام پس از 6 سال رویارویی، دو گروه فتح و حماس پس از 18 ماه مذاکره در قاهره حاضر شدند وسند آشتی ملی را در میان نمایندگان کشورهای مختلف امضا کردند. مراسم امضاي توافق نامه‌ي آشتي ملي فلسطينيان با حضور دبيركل اتحاديه عرب، دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي و فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل در قاهره برگزار شد.

در اين مراسم محمود عباس، رئيس تشكيلات خود گردان فلسطين كه به همراه نبيل العربي، وزير امور خارجه‌ي مصر و مراد موافي، رئيس سازمان اطلاعات اين كشور در جايگاه ويژه حضور داشت طي اظهاراتي اعلام كرد كه فلسطيني‌ها امروز صفحه‌ي تاريك و سياه گذشته و شكاف ميان خود را براي هميشه ورق زدند و مرحله‌ي جديدي را آغاز كرده‌اند كه طي آن با هم به سوي قدس حركت خواهند كرد. عباس تاكيد كرد كه اسرائيل بايد ميان شهرك‌سازي و صلح يكي را انتخاب كند و حماس بخشي از ملت فلسطين است و فلسطيني‌ها به كسي اجازه نمي‌دهند كه در امور داخلي آنها دخالت كند. اسراييل به بهانه آشتي ملي فلسطين قصد دارد خود را از صلح دور كند. در اين مراسم خالد مشعل، نيز كه به نمايندگي از حماس در اين مراسم شركت داشت، اعلام كرد كه حماس آماده‌ي پرداخت هر هزينه‌اي براي تحقق آشتي ملي است و تنها جنگ فلسطيني‌ها با رژيم صهيونيستي است.

بر اساس این توافقنامه قدرت میان جنبش های فتح و حماس تقسیم می شود. فعال کردن کمیته سازمان آزادیبخش فلسطین(ساف)، موضوع دولت وحدت ملی و ماموریت آن، مدت فعالیت آن و برنامه های سیاسی این دولت، برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین و همچنین فعال کردن مجلس فلسطین و آزادی زندانیان سیاسی دو طرف، پرونده های امنیتی ازدیگر مسائلی است که دو گروه مهم فلسطینی درباره آنها به توافقاتی دست یافتند.

در نخستین گام پس از شکل گیری دولت آینده فلسطین موضوع آزادی 11 هزار اسیر فلسطینی در بند اسرائیل و نحوه تشکیل دولت مستقل فلسطینی در اراضی اشغالی 1967 در دستور کار قرار  خواهد گرفت. علاوه بر این قرار شده است که دولت آینده با حضور شخصیتهای مستقل انتخاب شود. از جمله وظايفي كه براي دولت آتي در نظر گرفته شده عبارت است از : بسترسازي براي برگزاري انتخابات رياستي و پارلماني و شوراي ملي فلسطين، نظارت بر بررسي مسائل مربوط به آشتي ملي گروه‌هاي فلسطيني که مساله‌اي ناشي از شکاف داخلي است، پيگيري عمليات بازسازي نوار غزه و پايان دادن به محاصره اين منطقه، پيگيري اجراي مفاد سند وفاق ملي فلسطين، بررسي مسائل مدني و مشکلات اداري ناشي از شکاف داخلي، يکپارچه سازي نهادهاي تشکيلات خودگردان فلسطين در کرانه باختري و نوار غزه و قدس و رسيدگي به وضعيت جمعيت‌ها و موسسات داخلي و نهادهاي خيريه.

بيم و اميد ها؛ خطرات و تهديدات

آشتي دو گروه اصلي فلسطينيان با موافقت و استقبال بسياري از بازيگران مواجه شد اما به مذاق اسرائيل و همچنين ايالات متحده خوش آمد نبود. در زیر می توان به مواضع اتخاذ شده توسط بازیگران و نهادهای بین المللی را مشاهده کرد:

جدول1 مواضع بازیگران بین المللی در قبال آشتی فلسطینان

موضع گيري در برابر آشتي ملي فلسطينيان	نام كشور
تامی ویتور( سخنگوی کاخ سفید) حماس بايد اسرائيل را برسميت بشناسد. باراک اوباما در سخنرانی ها اخیر این آشتی را غیر قابل قبول دانسته است و از فتح خواسته تا آن را رها کند	آمريكا
هونگ لی سخنگوی وزارت خارجه چین از توافقنامه حاصله میان جنبش های فتح و حماس استقبال کرد و  گفت:توافقنامه سازش و مصالحه میان دو جنبش مورد استقبال چین قرار گرفته است.	چین
–        بنیامین نتانیاهو (نخست وزير اسرائيل):  محمود عباس بايد توافقنامه با حماس را به طور کامل لغو کند و راه سازش با اسرائیل را در پیش گیرد. این توافقنامه ضربه سختی بر فرایند سازش وارد کرد. تشکیلات خودگردان باید میان صلح با اسرائیل و صلح با حماس یکی را انتخاب کند، زیرا حماس دشمن اسرائیل است. –        آويگدور ليبرمن (وزير خارجه اسرائيل):  توافق آشتي فتح و حماس عبور از خط قرمز بود و به سيطره حماس بر كرانه باختري خواهد انجاميد. جنبش حماس در انتخابات آينده پيروز خواهد شد و اين امر به سيطره حماس بر كرانه باختري در كنار سلطه بر غزه خواهد انجاميد. –        سيلوان شالوم (معاون نخست وزير اسرائيل) :اين توافقنامه منجر به كشوري خواهد شد كه حماس و ايران آن را اداره خواهند کرد. –         ایهود باراک( وزیر جنگ اسرائيل) حماس بايد موجودیت اسرائيل را به رسمیت بشناسد.	اسرائيل
خالد البطش(از رهبران جنبش جهاد اسلامي): دستيابي به توافق نخستين گام درست در مسير آشتي است.	جهاد اسلامي
محمد بديع( مرشد عام اخوان المسلمين) در تماس با هنيه  ابراز اميدواري كرده است كه اختلافات داخلي فلسطينيان هرچه سريع‌تر پايان يابد و براي اين دو جنبش آرزوي موفقيت كرد.	اخوان‌المسلمين
صالحی( وزیر امور خارجه ایران)             توافق صورت گرفته بین جنبش حماس و فتح  گام مثبت و مبارکی در جهت تحقق اهداف تاریخی مردم مظلوم فلسطین است.	ايران
ضمن استقبال از امضای توافقنامه و آشتی گروه های فلسطینی فتح و حماس آن را مقدمه ای برای رسیدن به اهداف مشروع و حقوق از دست رفته فلسطینی ها دانست.	سازمان كنفرانس اسلامی
ازآشتی و توافق دو گروه فلسطینی فتح و حماس در مورد آینده سیاسی فلسطین و تلاش برای تشکیل دولت جدید استقبال کرد.	روسیه
وزیرخارجه آلمان: تا زمانی که حماس حق موجودیت اسراییل را زیرسووال می برد، نمی تواند یک شریک مذاکراتی برای آلمان باشد.	آلمان
کاترین آشتون)مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا)ما تصمیم تشکیل دولت انتقالی فلسطین را با جدیت دنبال می کنیم.	اتحاديه اروپا
دولت فرانسه: آماده‌ همکاری با دولت متحد ملی فلسطین است که ملزم به کنار گذاشتن خشونت‌ها و توافق‌نامه‌ صلح باشد. ما از آشتی فلسطینی‌ها و طرح‌هایی که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در این زمینه مطرح کند، استقبال می‌کنیم.	فرانسه
رابرت سری( هماهنگ کننده‌ی ویژه سازمان ملل در روند صلح در خاورمیانه)امیدواریم این آشتی به صلح منطقه کمک کند.	سازمان ملل

 

همانطور که ملاحظه می شود در بين قدرت هاي بزرگ اين تنها آمريكا است كه از آشتي اين دو گروه فلسطینی نا خرسند است. لذا مي توات متصور شد كه این آشتی با موانع و تهدیدات اساسی مواجه خواهد شد. برخی از این تهدیدات از جانب داخل و برخی دیگر از جانب جبهه خارجی متوجه این پیمان آشتی می باشد که در ادامه آن را مورد بررسی قرار می دهیم.

1- تهدیدات خارجی:

در این جا منظور از تهدیدات خارجی تهدیداتی است که از بیرون از مرزهای فلسطینیان متوجه این آشتی و همگرایی می شود. همانطور که در جدول موضع گیری ها نشان داده شد، آمریکا و اسرائیل به هیچ وجه چنین توافقی را قبول نکردند. در کنار این عدم پذیرش برخی دیگر از مقامات اسرائیل صراحتا از ترور و مقابله با فلسطینیان سخن به میان آوردند. برخی از این تهدیدات عبارتند از:

الف) تهدید به ترور و یا اشغالگری : ترور یکی از ابزارهای همیشگی اسرائیل در برابر مخالفانش بوده است. مقامات اسرائیل در قبال آشتی فلسطین نیز به صراحت از احتمال بکار گیری این شیوه سخن به میان آوردند. براي مثال رئيس كميسيون امور خارجي و امنيت كنست(پارلمان) رژيم صهيونيستي خواستار ترور رهبران گروه‌هاي مقاومت فلسطين در نوار غزه شد. شائول موفاز  در گفت‌وگوي راديويي گفت كه كشته شدن اسامه بن لادن نشان مي‌دهد كه آمريكا نيز استراتژي اسرائيل براي هدف قرار دادن گروه‌هاي مقاومت را در پيش گرفته است.  وي افزود كه اين استراتژي موفقيت‌آميز بوده است و اگر مقاومت در غزه ادامه يابد رهبران حماس بايد بدانند كه هدف ترور قرار خواهند گرفت و اين امر از مشروعيت مطلق برخوردار است.

سابقه اسرائیل در ترور و یا حذف فیزیکی مخالفان خود احتمال بکار گیری این شیوه را تقویت می کند.علاوه بر این برخی از مقامات در حال تند کردن فضای موجود برای زمینه سازی برای اقدامات آتی خود هستند. برای مثال حزب حاكم رژيم صهيونيستي با اشاره به سفر نخست‌وزير اين رژيم به واشنگتن براي طرح برنامه خود درباره صلح، اعلام كرد: توافقنامه اسلو مُرد؛ ايده كشور فلسطين دفن شد و فلسطين بايد منتظر ظهور مسيح باشد. «زوي حتوبئلي» عضو حزب صهيونيستي ليكود در خصوص روند سازش با فلسطين ابراز نااميدي كرد و اعلام كرد كه توافقنامه اسلو مرد.همچنین يك عضو حزب حاكم در اسرائیل تاكيد كرد در صورت به رسميت شناخته شدن فلسطين، كرانه باختري كاملا تحت حاكميت تل‌آويو قرار خواهد گرفت. «دان دانون» نماينده كنست  در نشستي در کنست، كرانه باختري را به اشغال كامل و اعمال كنترل تل‌آويو بر آن تهديد كرد.  اين عضو حزب ليكود گفت: ما تصميم گرفتيم كه اين نشست را قبل از سفر نتانياهو برگزار كنيم تا پيامي روشن ارسال كنيم. ما از نتانياهو انتظار داريم كه قدرتمند و امانتدار ظاهر شود. دانون اعلام كرد: نتانياهو نبايد بترسد. بايد حقيقت را مقابل اوباما بيان كند. چون كسي در فلسطين نيست كه با آن مذاكره كنيم. ما هرگز اجازه نمي‌دهيم كشور حماس تشكيل شود. اين نماينده كنست، همچنين فلسطيني‌ها را مردان بن لادن (سركرده سابق گروهك تروريستي القاعده) خواند و گفت: با مردان بن لادن مذاكره نمي‌كنيم. ما هرگز با تشكيل كشور بن لادن موافقت نخواهيم كرد. دان دانون كرانه باختري را به اشغال كامل تهديد كرد و افزود: ما سرمان را خم نمي‌كنيم و نمي‌ترسيم و موضعمان روشن است.

ب) تهدیدات اقتصادی: از ديگر تهديداتي كه پيش روي اين آشتي قرار دارد، تهديدات اقتصادي است.  اسرائیل پس از این توافق حمايت مالي از تشكيلات خودگردان فلسطين را به حال تعليق درآورد. « يوال اشتاينتز»  وزير دارايي اسرائيل در اين زمينه گفت قرار بود مبلغ 88 ميليون دلار به تشكيلات خودگردان تحویل شود که این کار دیگر انجام نخواهد شد.

همچنين گروهی از اعضای مجلس سنای نیز خواستار قطع کمک‌های مالی این کشور به تشکیلات خودگردان فلسطین در پی سند امضای آشتی ملی بین فتح و حماس شدند. پایگاه خبری وطن، پس از آشتی فلسطینیان اعلام کرد که  ۳۰ عضو مجلس سنای آمریکا از باراک اوباما رئیس جمهور این کشور خواستند تا در صورت تشکیل دولت فلسطینی با مشارکت جنبش حماس واشنگتن کمک‌های مالی خود به تشکیلات خودگردان را قطع کند. این نمایندگان در نامه‌ای به اوباما گفتند که تصمیم رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین برای تشکیل دولت وحدت با مشارکت حماس می‌تواند در برابر تلاش‌های تحقق صلح در خاورمیانه مانع ایجاد کند. این نمایندگان همچنین گفتند که این تصمیم تشکیلات خودگردان به روابط آمریکا و فلسطین لطمه خواهد زد. برخي اعضاي كنگره آمريكا نيز كه از آشتي بين جنبش‌هاي فتح و حماس به خشم آمده‌اند، تهديد كردند كه اين امر تاثيرات منفي بر كمك‌هاي مالي آمريكا به تشكيلات خودگردان خواهد داشت.

روزنامه اسرائيلي هاآرتص، در این زمینه مي نويسد: «اليانا راس لاتينين» رئيس كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان آمريكا، در اظهاراتي مطبوعاتي اعلام كرد كه معني امضاي توافق بين فتح و حماس كه خواهان نابودي اسرائيل است، اين است كه يك جنبش مقاومت بخشي از تشكيلات خودگردان خواهد بود بنابراين نبايد ماليات‌هايي كه شهروندان آمريكايي پرداخت مي‌كنند براي كمك به طرف‌هايي كه امنيت آمريكا و منافع آن و همچنين امنيت اسرائيل هم‌پيمان آمريكا را تهديد مي‌كنند، صرف شود. از سوي ديگر «گاري اكيرمن» از حزب دموكرات گفت كه اين توافق خبر از يك فاجعه را مي‌دهد و ممكن است كه بهاي آن را تعدادي از اسرائيلي‌هاي بي‌گناه پرداخت كنند. گفتني است آمريكا از اواسط دهه نود قرن گذشته مبلغي به ارزش 3.5 ميليارد دلار به فلسطينيان كمك مالي ارائه كرده است.

به اين موارد احتمال قطع آب و برق غزه را بايد اضافه كرد. پس از بازگشايي گذرگاه رفح، برخي رسانه‌هاي اسرائيلي به نقل از «يسرائيل كاتس» وزير دارايي اين رژيم گزارش دادند كه تل‌آويو در پاسخ به اقدام يك‎جانبه مصر براي بازگشايي گذرگاه مرزي رفح آب و برق نوار غزه را قطع خواهد كرد.  به گفته كاتس« ما بايد اين فرصت را غنيمت شمرده و به ارتباط خود با نوار غزه به طور كامل پايان دهيم و بعد مصري‌ها كالاها را از مصر وارد نوار غزه كنند.» اين مقام اسرائيلي همچنين بر ضرورت اعلام قطع ارتباط اسرائيل با نوار غزه در سريع‌ترين زمان ممكن و قطع برق و آب و توقف ارسال مواد غذايي به اين منطقه تاكيد كرده و مي گويد: « بايد مصر مسئوليت نوار غزه را متحمل شود و مانع ورود هرگونه سلاح به اين منطقه شود.»

ج) تهدیدات منطقه ای: منظور از این تهدید، اشاره به اقدامات احتمالی گروهی از بازیگران منطقه می باشد که تمایل چندانی ندارند حماس در امور فلسطینیان بازی کند. پیشتر گروهی از بازیگران که می توان از آنها تحت عنوان بازیگران غرب گرا و یا محافظه کار نام برد، در جریان حمله به غزه نشان داده اند که تمایلی ندارند که حماس در کنار فتح مطرح باشد. هر چند در وهله اول این گروه از بازیگران از آشتی ملی استقبال و یا حداقل در برابر آن موضعی نگرفته اند اما می توان، به علت قرابت فکری – عملیاتی با آمریکا، انتظار داشت که این بازیگران در آینده گام هايي را بر خلاف وحدت دو گروه فتح و حماس بردارند.

2- تهدیدات داخلی:

این تهدیدات از آن جهت که از داخل متوجه این آشتی ملی است بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. چرا که تهدیدات خارجی که عمدتا از سوی اسرائیل است، قابل مشاهده است. برخی از این تهدیدات داخلی عبارتند  از:

الف)مشکلات موجود در سند همکاری فلسطینیان: با نگاهی به سند آتی ملی فلسطینیان متوجه مواردی می شویم که احتمال بروز مشکلات در آینده را بدست می دهد. در ابتداي اين سند امده است كه «طرفین در این دیدار توافق کردند که تفاهمات صورت گرفته درباره ملاحظات مذکور، به هنگام اجرای توافق وفاق ملی فلسطینی، برای هر دو طرف الزام آور باشد.» اولين توافق بر سر انتخابات است. در بند الف انتخابات آمده است: « جنبش‌های فتح و حماس بر تعیین اسامی کمسیون مرکزی انتخابات از طریق توافق با دیگر گروه‌های فلسطینی توافق کردند و مقرر شد که این اسامی برای رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین ارسال شود تا وی دستور ویژه‌ای برای تشکیل این کمسیون صادر کند.»

در اين توافق گفته مي شود كه اسامي براي رئيس تشكيلات ارسال شود تا وي دستور ويژه اي صادر كند. حال بايد در نظر داشت كه اگر محمود عباس با برخي اسامي مخالفت كرد تكليف چيست و يا اينكه آيا اساسا محمود عباس مي تواند در اين اسامي دخل و تصرفي كند؟ در مورد بند ب انتخابات يعني  دادگاه انتخابات نيز همين مشكل وجود دارد: «جنبش‌های فتح و حماس بر معرفی حداکثر ۱۲ نفر از قضات برای عضویت در دادگاه انتخابات توافق کردند و مقرر شد که این اسامی برای رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین ارسال شود تا وی اقدامات حقوقی لازم برای تشکیل محکمه مذکور با نظر اجماعی گروه‌های فلسطینی را اتخاذ کند.» اگر محمود عباس بخواهد برخي قضات را تاييد نكند و يا از تاييد آنها امتناع كند چه بايد كرد؟ در مورد بند ج هم كه در مورد  موعد انتخابات است قرار شده كه « انتخابات پارلمانی و ریاستی و شورای ملی فلسطین به صورت همزمان و یک سال پس از امضای توافقنامه وفاق ملی از سوی احزاب و گروه‌های فلسطینی برگزار شود». بايد ديد كه آيا فلسطينيان چنين ظرفيتي را براي برگزاري چند انتخابات را دارند يا نه؟ گفتني است كه به تازگي جنبش حماس مخالفت خود را با نامزدي سلام فياض براي پست نخست وزيري دولت آينده فلسطين اعلام كرده است. سايت اينترنتي فلسطين اليوم‌، از قول اسماعيل رضوان، يكي از رهبران برجسته جنبش مقاومت اسلامي فلسطين (حماس) گفته كه«‌ اين جنبش پيشنهادات خود را در خصوص نام نخست وزير و رئيس دولت آينده فلسطين ارائه خواهد داد.» ملاحظه مي شود كه از اين دست اختلافات در ميان فتح و حماس موجود است و در آينده نه چندان دور بايد منتظر بروز بيشتر اين اختلافات بود.

در بخش « امنیت» مقرر شده كه « طرفین بر تشکیل کمیته امنیتی عالی با دستور ویژه رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین تاکید و توافق کردند که این کمیته متشکل از افسران متخصص بوده و با توافق میان گروه‌های فلسطینی تشکیل شود.» حال بايد دانست كه روابط امنيتي فتح با اسرائيل آيا بروي چنين مقوله اي تاثير نمي گذارد. مروري بر ارتباطات امنيتي ميان فتح و اسرائيل كه در ادامه نشان داده مي شود، اقدامات آتي در زمينه امنيت را با مشكلات اساسي رو به رو مي سازد.

ب) ادامه همکاری های امنیتی و سیاسی میان فتح و اسرائیل : به اعتراف رسانه های خبری و همچنین بیان برخی از اعضای فتح و مقامات اسرائیلی، ارتباطات و همچنین همکاری های امنیتی و سیاسی میان فتح و اسرائیل ادامه دارد. برای مثال روزنامه اسرائيلي هآرتص در پايگاه الكترونيكي خود در این باره می نویسد: « پس از توافقنامه آشتي فتح و حماس، ارتش اسرائيل هيچ تصميمي در باره ايجاد تغيير در همكاري امنيتي با نيروهاي وابسته به تشكيلات خودگردان فلسطين اتخاذ نكرده است.» اين روزنامه با اشاره به افزايش هماهنگي امنيتي ميان رژيم صهيونيستي و تشكيلات خودگردان طي دو سال گذشته می افزاید: اين افزايش همكاري در راستاي تلاش فلسطيني ها براي كاستن از نفوذ حماس در نوار غزه انجام مي شود و هدف اصلي اسرائيل از آن جلوگيري از انجام حملات عليه خود است. اين روزنامه در ادامه می نویسد: بهبود روابط اسرائيل با نيروهاي امنيتي فلسطين و حضور گردان هاي فلسطيني كه زير نظر نيروهاي آمريكايي آموزش ديده اند، به ارتش اسرائيل اجازه داد تا گستره حاكميت خود را در شهرهاي كرانه غربي و برخي مناطق روستايي افزايش دهند و شمار حملات نيروهاي اسرائيلي به شهرهاي كرانه غربي كاهش يابد. هآرتص در آخر می نویسد: ارتش اسرائيل بر اين نظر است كه توافقنامه آشتي فتح و حماس در حد يك توافقنامه نمادين است كه از ذكر جزييات مربوط به مسائل امنيتي خالي است و تنها براي جلب نظر مردم فلسطين انجام شده است.

در كنار اين خبر، «محمود الزهار» از اعضای ارشد حماس نیز مسئله گذرگاهها و همکاری امنیتی تشکیلات خودگردان با رژیم اشغالگر قدس را از چالشهای مهم پیش روی دولت جدید فلسطینی می داند. همچنین «غازی الحسین»، معاون رئیس انجمن دوستی ایران و فلسطین و نماینده سابق ساف در وین درباره موضع رژیم صهیونیستی در قبال توافقنامه آشتی ملی فلسطین تصریح می کند: «ابومازن پیش از امضای این توافقنامه در تماس های محرمانه با اسرائیلی ها خطاب به آنها اعلام کرد که توافقنامه مذکور به نفع اسرائیل است چرا که منجر به انحلال دولت منتخب فلسطین به ریاست اسماعیل هنیه، توقف درگیری و آتش بس در نوارغزه و سوق دادن حماس به سوی مذاکرات خواهد شد. از همین رو صهیونیست ها چندان مخالفتی با این توافقنامه ندارند.»

روزنامه اسرائیلی «معاريو» نیز از تماس‌هاي محرمانه بين رئيس تشكيلات خودگردان فلسطين و رئيس اسرائیل خبر داده است. معاريو  در این زمینه می نویسد كه محمود عباس  و شيمون پرز كانال‌هاي ارتباطي مخفيانه‌اي دارند و هر از چند گاهي به صورت كاملا محرمانه با هم ديدار مي‌كنند. اين روزنامه همچنين نوشت كه آخرين ديدار پرز و عباس در جريان سفر عباس به انگليس طي چند هفته گذشته صورت گرفت. به نوشته اين روزنامه رئيس اسرائیل گفت‌وگوهاي تلفني و مكاتبات مخفيانه‌اي را نيز با رئيس تشكيلات خودگردان انجام مي‌دهد، اما دفتر پرز تاكنون از اظهارنظر درباره اين خبر خودداري كرده است.

فراموش نباید کرد که همین چندي پیش بود که شبکه الجزیره در قامت ویکی لیکس ظاهر شد و از مذاکرات سازش گونه ای که محمود عباس با اسرائیلی ها کرده بود پرده برداشت. بواقع هر چند می توان در لا به لای متن توافق آشتی دو گروه فلسطینی مولفه های اختلاف بر انگیز را یافت،( كه در بالا به آنها اشاره شد) اما این اختلافات در برابر ادامه همکاری های امنيتي و سياسي که میان فتح و اسرائیل ادامه دارد چندان قابل توجه نیست. این امر یکی از اصلی ترین تهدیداتی است که احتمال دارد بار دیگر روند آشتی را با مشکلات جدی مواجه سازد. نباید فراموش کرد که در همین میان می توان از افزایش فشار بر حماس برای شناسایی اسرائیل سخن گفت. با پیشرفت های احتمالی  که در برنامه آشتی صورت می گیرد می توان انتظار داشت که حماس بیش از پیش با این مسئله رو به رو شود. به این موارد سرنوشت بازداشت شدگان فلسطینی که با همکاری فتح صورت گرفته را باید اضافه کرد که از موارد جدی اختلافات در آینده خواهد شد.

در کنار این موارد محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان همچنان از مذاکره با اسرائیلی ها دم می زند و از  مذاکرات به طور کامل مایوس نشده است. چناچه وی در مقاله ای که در روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز می نویسد: «مذاكرات همچنان گزينه اول ماست اما به دليل ناكامي در اين مذاكرات ما تلاش مي‌كنيم كه حمايت جامعه بين‌المللي را براي استفاده از فرصت حل و فصل مسالمت‌آميز و پايان مناقشه ميان اسرائيل – فلسطين به دست آوريم.»

در کل با نگاهی به تهدیدات پییش رو در برابر آشتی فلسطینیان، باید گفت که این آشتی با تهدیدات اساسی و قابل توجهی مواجه است و نباید انتظار داشت که با این حجم از تهدیدات و از طرفی تمایل محمود عباس به مذاکره با اسرائیل این توافق نامه و آشتي صورت گرفته بدون تغییر به کار خود ادامه دهد. لذا به نظر می رسد که برای مقابله با این تهدیدات راهکارهای جدی اندیشید.

راهكارهایی برای تداوم آشتی و مقابله با تهديدات

همانطور که در بالا ملاحظه شد، آشتی ملی فلسطینیان با تهدیدات اساسی مواجه است و احتمال اینکه این تهدیدات روند آشتی را به شکست بکشاند، زیاد است. لذا باید با کاربست مجموعه ای از سیاست ها این آشتی را حفظ و پایه های آن را مستحکم نمود. به نظر می رسد که فلسطینینان برای مقابله با دشمن خود راهی جز وحدت و همپمنانی ندارند و هر گونه اقدام واگرايانه از جانب گروه های فلسطینی بدون حضور دیگر گروه ها ابتر خواهد بود. کما اینکه تجربه نیز این امر را به خوبی ثابت کرده است. در زیر مجموعه ای از راهکارها برای تداوم این آشتی پیشنهاد می گردد:

1- دوری از تنش ها و درگیریهای سیاسی از طریق پایبندی به مفاد توافقنامه ها و همچنین هماهنگ نمودن مواضع در برابر دشمن اصلی خود و حاکم کردن فرهنگ همزیستی و مسالمت در میان گروه های فلسطینی. این امر سبب اداره پرونده های سیاسی فلسطینی به شکل مشترک می شود.

2- اولویت بندی کردن اهداف و برنامه ها برای اقدام از دیگر مولفه هایی است که دو گروه اصلی باید در نظر بگیرند. به نظر می رسد مقابله با زياده خواهي هاي اسرائيل، بازسازی غزه، تقویت جبهه داخلی از طریق اصلاح تشکیلات خودگردان، مقابله با فساد، بازسازی ساختارها و آماده کردن طرحهای توسعه و حل مشکلات اساسی که شهروندان فلسطینی با آن روبرو هستند مانند بیکاری، مشکلات بهداشتی، مسکن و آموزش و همچنین تلاش جدی برای برگزاری انتخابات فلسطین از اصلی ترین برنامه های پیش رو باشد.

3- مقابله با امتیاز دهی های فتح در برابر اسرائیل و تلاش برای به حداقل رسانی ارتباطات فتح با اسرائیل.

4- جبران ضعف اطلاعاتی – امنیتی فتح برای پرهیز از ادامه فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی فتح با اسرائیل. همانطور که گفته شد محمود عباس همچنان به همکاری های امنیتی و اطلاعاتی با اسرائیل ادامه می دهد و این امر می تواند سد بزرگی برای دستیابی به موفقیت های آتی شود. بسیاری از اعضای گروه حماس تئوسط همین فعالیت های اطلاعاتی مشترک به دست نظامیان اسرائیل افتاده اند. لذا باید از طرق مختلف به این همکاری ها پایان داد.

5- حمایت از کمپین براه افتاده توسط تشکیلات خودگردان مبنی بر شناسایی دولت مستقل فلسطین در مرزهای 1967. این امر سبب می شود  دولت مستقل فلسطین ماهیت بین المللی یافته و سپس بتواند اقدامات اسرائیل را به طور رسمی در دادگاه های بین المللی پیگیری کند. به تعبیر محمود عباس با حمايت سازمان ملل از استقلال يك كشور مستقل فلسطيني مسير براي فلسطيني‌ها در پيگيري اتهام‌ها عليه رژيم صهيونيستي هموار مي‌شود. با به رسميت شناختن يك كشور مستقل فلسطيني، سازمان ملل مسير را براي تبديل كردن مناقشه اسرائيل – فلسطين به عنوان يك موضوع حقوقي هموار مي‌كند. مناقشه اسرائيل – فلسطين نبايد فقط يك موضوع سياسي باشد. با به رسميت شناختن كشور مستقل فلسطين مي‌توان اتهامات عليه اسرائيل را در سازمان ملل از جمله نهادهاي حقوق بشر و دادگاه لاهه پيگيري كرد.

6- اتخاذ دیپلماسی فعال و عقلانی برای مقابله با اقدامات و جنایات اسرائیل و همچنین منزوی ساختن اسرائیل در جامعه بین الملل.

7- تلاش برای همسو ساختن کشورهای کلیدی با وحدت فلسطینیان. در این ماجرا نقش مصر بیش از هر کشور دیگری مهم به نظر می رسد. چه آنکه این مصر بود که با بستن گذرگاه رفح نقش مهمی در محدود سازی حماس داشت و اینک با بازگشایی مجدد این گذرگاه کلیدی می تواند جان تازه ای به مقاومت بدهد.

8- تلاش برای فراتر بردن آشتی ملی از مرزها و بین المللی نشان دادن این آشتی و اینکه محور مقاومت چهره ای بین المللی پیدا کند. در این مجال بهره گیری از سازمانهایی مانند کنفرانس اسلامی و اتحادیه عرب بسیار مفید است.

9- گسترش ارتباطات با کشورها و بازیگرانی که با مقاومت موافقند. در این زمینه بهره گیری از توامندی های دیپلماتیک و سیاسی ایران، قطر و سوریه می تواند مفید واقع شود.  همچنین باید تلاش هایی برای افزایش ارتباطات مردمی و رسانه ای میان فلسطین و مصر صورت گیرد تا با اقدامات بازگشت پذیری مانند انسداد مجدد رفح مقابله به عمل بیاید. افزایش ارتباطات سیاسی و اقتصادی میان فلسطینیان و مصری ها و درگیر سازی بخش های مختلف جامعه مصر با فلسطین می تواند هزینه های اقدامات ضد فلسطینی را افزایش دهد.

10- مقابله با افزایش فشارهای اقتصادی بر حماس که سبب شود حماس به سمتی حرکت کند که اسرائیل را مورد شناسایی قرار دهد. در این میان روانه سازی کمک های اقتصادی و کاهش فشار مالی بر گروه های فلسطینی سهم مهمی در استقلال عمل گروه های فلسطینی دارد.