كارشناس انرژي در نشریه تخصصی نچرال گس وورلد لندن
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در سالهاي گذشته روابط تركيه و سوريه در حوزه انرژي و نفت و گاز ابعاد نويني به خود گرفته است. گفتگوي زير به بررسي چشم انداز و نوع روابط هیدروکربنی ترکیه و روسیه پرداخته است.
واژگان کلیدی: دامنه، حجم، نوع، روابط، هیدروکربنی، ترکیه، روسیه، دالغا، خاتین اوغلو
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دامنه حجم و نوع روابط هیدروکربنی ترکیه و روسیه چگونه است؟
بخشی از رابطه هیدروکربونی دو کشور مربوط به واردات نفت و گاز ترکیه از روسیه می شود. تركیه طی سال گذشته 29 میلیارد متر مکعب گاز و 8 میلیون تن نفت و محصولات نفتی از روسیه خرید. اخیرا نیز بخش دریایی خط لوله جریان ترک به اتمام رسید و از سال آینده دیگر نیازی به ارسال گاز روسیه از مسیر طولانی اوکراین-رومانی-بلغارستان نیست و مستقیما گاز روسیه از طریق دو خط لوله جریان آبی و جریان ترک به این کشور خواهد رسید. البته خط لوله جریان ترک دو خط لوله موازی است که یکی از آنها با ظرفیت 15.75 میلیارد متر مکعب در سال برای صادرات گاز روسیه از طریق ترکیه به اروپا است. ظرفیت این دو خط لوله موازی روی هم رفته بیش از 31 میلیارد متر مکعب است. اخیرا شرکت رنسانس ترکیه نیز همراه با همکاری ایتالیایی خود سایپم قرارداد 2.5 میلیارد دلاری برای توسعه کارخانه ساخت گاز مایع (ال ان جی) «شمالگان 2» (Arctic 2 LNG) با شرکت Novatek روسیه امضا کرد. ظرفیت تولید این کارخانه سالانه بیش از 19 میلیون تن ال ان جی است. یعنی شرکتهای ترک وارد حوزه انرژی روسیه نیز می شوند. روسیه بزرگترین تامین کننده گاز ترکیه (ایران دومین است) و دومین تامین کننده نفت و محصولات نفتی ترکیه (ایران جایگاه اول را دارد) است
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه دو بازیگر به منابع هیدروکربنی دریای سیاه چیست ؟
اخیرا ترکیه یک کشتی حفاری را در شرق دریای مدیترانه فعال کرد و با حفاری چندین چاه در نقاط مختلف دریا، احتمال وجود نفت و گاز در چندین بلوک را مطالعه می کند. ماه جاری، یک کشتی حفاری دیگر وارد ترکیه خواهد شد که هم در دریای مدیترانه و هم در دریای سیاه آغاز به حفاری و مطالعه بلوک خواهد کرد. فعلا دریای سیاه برای هر دو کشور بعنوان مسیر دریایی انتقال گاز از طریق خطوط لوله مطرح است، اما ترکیه مصمم است که با اکتشاف میادین، میزان اتکای خود به واردات نفت و گاز را کاهش دهد. ترکیه فعلا متکی به منابع داخلی زغال سنگ و انرژیهای تجدیدپذیر است، اما سالانه 50 میلیارد دلار از بابت واردات نفت و گاز هزینه می کند. فعلا بلغارستان از کشورهای ساحلی دریای سیاه توانسته است منابع گازی مهمی در بخش غربی دریا کشف کند و قرار است به زودی دو میدان دریایی «آنا» و «دونیا» را توسعه دهد. این دو میدان می تواند 10 درصد از نیازهای گازی رومانی را تامین کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : مهمترین حوزه های اختلاف و همگرايي ترکیه و روسیه در مورد گاز و نفت چیست ؟
در رابطه با روسیه، ترکیه مسیری برای جایگزین کردن بخشی از صادرات گاز روسیه به اروپا، یعنی مشخصا منطقه بالکان است. ترکیه نیز از این طریق به کشور ترانزیت گاز تبدیل می شود. از یاد نبریم که خط لوله «کریدور جنوبی» برای انتقال 10 میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان به اروپا نیز در حال تکمیل هست و در آینده ظرفیت این خط لوله دو برابر خواهد شد. ترکیه از هر دو مسیر، حق ترانزیت خواهد گرفت. اختلاف چندانی میان ترکیه و روسیه در حوزه نفت و گاز وجود ندارد. اختلاف ترکیه در این دو حوزه، بیشتر با همسایگان خود در حوزه مدیترانه مانند قبرس و یونان است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای افزایش همکاری دو کشور در حوزه هیدروکربنی در ابعاد مختلف چیست ؟
اگر از منظر انتقال گاز نگاه کنیم، خط لوله جریان ترک نقشه خطوط لوله در منطقه بالکان را تغییر خواهد داد که به شدت علیه منافع اوکراین است. البته در کل، اروپا بیش از یک دهه است که طرحهای امنیت انرژی، خصوصا در حوزه گاز را با اتصال همه کشورهای اروپایی به همدیگر، تعریف «پاکت انرژی 3» برای مبارزه با انحصارگرایی، راه اندازی پایانه های گاز مایع (ال ان جی) در کشورهای مختلف، خصوصا منطقه بالکان و کشورهای نزدیک به روسیه، همچنین تنوع بخشی به منابع انرژی را به اجرا گذاشته و پیشرفت چشمگیری داشته است و به نظر نمی رسد که همکاریهای ترکیه و روسیه برای اروپا تبعاتی داشته باشد. در خصوصا کشورهای منطقه؛ ایران نیز تامین کننده گاز ترکیه است، اما روسیه رقیبی برای ایران نیست، چون گاز ایران راهی مناطق شرقی ترکیه می شود، اما روسیه و آذربایجان گاز منطقه مرکزی و غربی ترکیه را تامین می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط دو کشور در حوزه نفت و گاز چیست؟
به نظرم آینده روشنی است. ترکیه منابع تامین انرژی خود را به سرعت توسعه می دهد و بجای وابستگی به روسیه، هم اکنون شریک و همکار روسیه است. لذا چشم انداز روشنی برای هر دو کشور در حوزه همکاری های انرژی است. روسیه همچنین یک نیروگاه اتمی برای ترکیه می سازد که اشاره به این نکته نیز خالی از لطف نیست. در مجموع دو کشور مکمل و متمم همدیگر هستند.
