چشم انداز حضور داعش خراسان در بلوچستان پاکستان

دکتر مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

بسیاری از کارشناسان معتقدند پاکستان از طریق تسلط بر گروه داعش خراسان، تلاش می کند تا نفوذ خود را در فضای پیرامونی اش افزایش دهد و آن را تقویت نماید. از آنجائی که رقابت بین طالبان افغانستان و داعش خراسان می تواند بر رقابت بین تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان تأثیر بگذارد بنابراین، به نظر می رسد کنترل و نفوذ بر داعش خراسان یکی از تاکتیک های اولیه ای است که پاکستان برای کنترل امارت اسلامی افغانستان و تحریک طالبان پاکستان به کار می گیرد.

دلیل دیگر، به ویژه پس از حمله به سالن کروکوس سیتی مسکو در مارس 2024، به نظر می رسد که با گسترش دامنه این گروه در آسیای مرکزی، پاکستان می خواهد اهمیت خود را به عنوان نیروی اصلی جنگ علیه چنین گروه هایی در منطقه حفظ کند. این شبیه به نقش پاکستان در طول جنگ جهانی علیه تروریسم است، جایی که خود را به عنوان سنگر اصلی در برابر چنین گروه‌هایی (در افغانستان) معرفی کرد که از طریق آن سعی داشت اهداف خود را دنبال نماید(1).

از سوی دیگر ارتباط پاکستان با داعش خراسان تهدیدی برای هند است. موضع ضد هندی که در شماره سی و ششم صدای خراسان منعکس شد، به این نکته اشاره می کند که پاکستان ممکن است نه تنها از داعش خراسان به عنوان یک ابزار علیه طالبان افغانستان و تحریک طالبان پاکستان استفاده کند، بلکه برای ادامه برنامه خود برای حمایت از تروریسم، نه فقط در جامو و کشمیر بلکه در سایر نقاط هند نیز از آن استفاده خواهد کرد. لازم به ذکر است که این اولین بار نیست که داعش خراسان هشدارها و تهدیدهایی را علیه هند صادر می کند. در گذشته چندین پیام ویدئویی و مقاله ای توسط آنان علیه هند منتشر شده بود. علاوه بر این، گزارش شورای امنیت سازمان ملل که در ژوئیه 2023 منتشر گردید، بر این نکته تاکید داشت که گروه هایی مانند داعش خراسان و القاعده در حال برنامه ریزی برای افزایش عملیات خود در هند هستند. البته این گزارش را باید با گزارش‌های قبلی از تلاش‌های ارتش پاکستان برای انتقال بسیاری از کادرهای داعش خراسان به کشمیر تحت اشغال پاکستان و گسترش آنها در جامو و کشمیر در یک راستا قرار داد(2).

 مجموع گزارشاتی که شرح آن رفت نشان دهنده پیوند عمیق بین داعش خراسان و یک بخش از ارتش پاکستان«ISI»  است. بی تردید برخی از محافل محافظه کار در ارتش پاکستان از افراط گرایان و تروریست های رادیکال حمایت می کنند.

با این حال شواهد متعددی به ارتباط مشکوک داعش خراسان با پاکستان و ارتش آن کشور اشاره دارد از جمله: 

• در آوریل 2024، مقامات امارت اسلامی افغانستان تعدادی تاجیک را دستگیر کردند که گفته می شود آنها در زمانی که در روسیه بودند توسط داعش خراسان استخدام شدند و به آنها دستور داده شد که به کویته سفر کنند. در آنجا قرار بود آموزش های خود را (اعم از مذهبی و نظامی) ببینند و به آنها دستور داده شد که پس از اتمام در مناطق مختلف متفرق شوند.
• در سخنرانی ۲۵ آوریل ۲۰۲۴ ، مولوی امیرخان متقی، وزیر امور خارجه امارت اسلامی طالبان افغانستان، اشاره می کند که چگونه سه همسایه افغانستان در ظهور داعش خراسان کمک کرده اند. به طوری که یکی به منبعی برای استخدام‌های جدید تبدیل شد، دیگری به عنوان مسیر ترانزیت و سومی به ارائه مراکزی جهت برنامه‌ریزی، آموزش و تأمین مالی این گروه مبادرت ورزید.
•  در نشستی در مقر سازمان ملل در 27 مارس 2024، از دکتر نسیم بلوچ، رئیس جنبش ملی بلوچ نیز نقل شده است: اردوگاه‌های فعال سازمان تروریستی بین‌المللی موسوم به داعش در بلوچستان تحت نظارت مستقیم و پشتیبانی ارتش پاکستان فعالیت می‌کنند.  
• سخنگوی سابق تحریک طالبان پاکستان و جماعت الاحرار، احسان الله، در مورد موافقت نامه دابوری (به نام دابوری، مکانی در منطقه اوراکزی در خیبر پختونخوا) صحبت می کند که بین آژانس های امنیتی پاکستان و رده های بالای داعش خراسان شکل گرفت. او معتقد است که این توافق باعث شد که داعش خراسان در عین حضور پررنگ در پاکستان، همواره فعالیت های خود را در افغانستان متمرکز کند و در مقابل، نهادهای پاکستانی اقدامات حداقلی را علیه آنها انجام داده اند.
• در ویدئویی که در شبکه “X” منتشر شد دیده می شود که عبدالرحیم مسلم دوست، یکی از اعضای مؤسس داعش خراسان در مورد اینکه چند افسر ارتش پاکستان حمایت مالی از حافظ سعیدخان برای تشکیل داعش را تسهیل کرده اند، صحبت می کند.
• در جریان بازجویی از اسلم فاروقی ملقب به مولوی عبدالله(تبعه پاکستانی) رهبر وقت داعش خراسان در سال 2020 توسط نیروهای امنیتی افغانستان، ارتباطات بسیاری بین این گروه و ارتش پاکستان لو رفت(3).

با تمام این تفاسیر حضور تقریباً یک دهه ای داعش خراسان در سنگرهای سنتی خود یعنی افغانستان و پاکستان، همراه با گستردگی و جذابیت آن در میان جمعیت های آسیای مرکزی و اولویت دادن به حملات فراملی به عنوان بخشی از استراتژی توسعه، بر ماهیت چند وجهی و در حال تحول این گروه تأکید می کند.

 به هر حال تهدید ناشی از فعالیت داعش خراسان پایه های تروریسم را در منطقه قوی تر می کند، به طوری که حملات مرتبط با داعش خراسان در افغانستان، پاکستان، ایران، روسیه و مناطق دیگر پتانسیل این گروه برای بی ثبات کردن بیشتر منطقه، تشدید تنش های موجود و تحریک اقدامات تلافی جویانه از سوی کشورهای هدف را نشان می دهد.

در نهایت اینکه بر اساس یک گزارش امنیتی، داعش خراسان در حال راه اندازی شبکه منطقه ای از هسته های شبه نظامی برای انجام حملات تروریستی بین المللی است. طبق این گزارش تعداد کل اعضا و همکاران آن بین 4000 تا 6000 تخمین زده می شود که 90 درصد این نیروها پشتون نیستند و این موضوع باعث آن می شود که حملات داعش در آینده پیچیده تر به نظر آید(4).

چشم انداز

در حال حاضر، بیشتر پایگاه های اصلی داعش خراسان که در برخی مناطق جنوبی تاجیکستان و افغانستان قرار داشت به استان بلوچستان پاکستان منتقل شدند از این رو به نظر می رسد در آینده نزدیک داعش خراسان ظرفیت عملیاتی خود را در منطقه افزایش دهد. هدف قرار دادن مراکز شیعیان، حمله به اهداف بین‌المللی در کشورهای پیرامونی، تحت فشار قرار دادن گروههای مذهبی، جهت گیری ایدئولوژیک جهت تضعیف ساختار هویتی و تحرکات توطئه‌آمیز در مرزهای پاکستان گسترش خواهد یافت. بدین ترتیب داعش خراسان جاه طلبی های فراملی خود را به شکل تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی در منطقه به خصوص در افغانستان، هند و ایران پیگیری خواهد کرد. 

کلید واژگان: داعش خراسان، پاکستان، افغانستان، ایران، تروریسم، مریم وریج کاظمی

1-https://www.csis.org/analysis/islamic-state-khorasan-province-exploiting-counterterrorism-gap

2-https://moderndiplomacy.eu/2024/05/16/political-scientist-isis-khorasan-feels-free-in-pakistan/

3-https://ctc.westpoint.edu/from-tajikistan-to-moscow-and-iran-mapping-the-local-and-transnational-threat-of-islamic-state-khorasan

4https://www.icwa.in/show_content.php?lang=1&level=1&ls_id=11001&lid=6993