چشم انداز آینده روابط هند و عربستان

دکتر زهرا ابوترابی اردستانی

کارشناس مسائل خلیج فارس

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

روابط هند و عربستان از گذشتهای دورو از زمان  صدر اسلام هم وجود داشته  است. بعد از اینکه دولت عربستان سعودی تشکیل و هند در سال 1947 به استقلال رسید، تاکنون چهارسفررسمی مقامات بلندپایه هند به عربستان صورت گرفته و فراز و نشیب هایی در  روابط دو کشورایجاد کرده است . سفرموهان سینگ در سال 2010 به عربستان، نقطه عطفی در روابط دو کشور بود و روابط دو کشوررا مستحکمتر کرد وبرای اولین بار ولیعهد عربستان و تمام اعضای دولت برای استقبال به فرودگاه رفتند. از همان زمان روابط بین  دو کشور پیشرفت چشمگیری داشت. عربستان میدانست روابط  با هند تنها برای عربستان مهم نیست بلکه هند کشوری بسیار تاثیر گذار در جهان است و باید روابط مستحکم با هند داشته باشد و هندی ها هم از این فرصت استفاده کردند.

چندین عامل موجب توجه عربستان به هند شده است. نخست شکافی بین عربستان با دنیای غرب از سال 2001 و کاهش اعتماد و روابط عربستان با دنیای غرب و انتقادهای شدیدی غرب از عملکرد دولت عربستان و جو تروریست پرور جامعه عربستان در کنار کم شدن نیاز آمریکا به منابع انرژی عربستان مهم بوده است. لذا عربستان مجبور شده نفت خود را به کشورهای دیگری بفروشد. به طور کلی  حوزه خلیج فارس برای هند بسیار حیاتی است، ولی ایران و عربستان جایگاه ویژه ای برای هند  دارند. روابط هند با عربستان فراز و نشیبهای  داخلی و بین المللی برای هر دو کشور دارد ، دولت هند مجبوراست در روابط خود با   ایران و عربستان احتیاط و بالانس برقرار کند. با توجه به اینکه دو کشور درمورد تروریسم مواضع متفاوتی دارند، مودی ،در ملاقاتی که با رهبران عربستان داشت درمورد تروریسم و مبارزه با آن بحث و تبادل نظری بین آنها صورت گرفت.از زمان تشکیل پاکستان،عربستان روابط دوستانه ایی با این کشور داردو حتی در مورد کشمیر،با پاکستان تا حدودی موافق است و این مساله همیشه باعث سردی و ضعیف شدن رابطه هند و عربستان بوده است. موضوع دیگری حمایت عربستان از مدارس وهابی و سلفی و کمک به جنگ افغانستان و حمایت از طالبان که تاثیر منفی خیلی شدیدی بر روابط هند و عربستان میگذاشت. در حالی که هند از دولت جمهوری دموکراتیک افغانستان حمایت می کرد.     

بازتاب سفر مودی در 2016:      

مودی، نخست وزیر هند برای گفت ‌وگو با مقامات عربستان سعودی در زمینه ‌های متعدد به عربستان سعودی سفر کرد. سفر اخیر مودی به عربستان بحث همکاری های تجاری و سرمایه گذاری و انرژی و همکاری های علمی و حتی نظامی ،وهمکاری برای مبارزه با تروریسم نیز مطرح شد، در واقع گروه هایی را هندی ها تروریسم می دانند و در لیست دولتی خود آن ها را به عنوان گروه های تروریستی قرار داده اند و به عنوان گروه تروریستی برخورد می کنند و طبق فرمول سازمان ملل در ارتباط با برخورد با تروریسم برخورد می کنند که می توان به لشکر طیبه، طالبان پاکستان، جیش محمد، گروه حقانی پاکستان اشاره کرد. در این بین  هند از عربستان می خواهند که گروهای تروریستی را بشناسد و رهبران آن ها را به هند تحویل دهد، عربستان هر چند تا کنون تعدادی را به هند تحویل داده است اما پاکستان و عربستان مایل نیستند بعضی از این گروه ها را جز گروه های تروریستی بدانند. این مشکل اساسی است ممکن است رابطه هند و عربستان را تحت تاثیر قرار دهد. در این میان، دیگر انگیزه های هند را می توان تلاش برای تقویت روابط با عربستان سعودی، تقویت امنیت داخلی هند، همکاری های ضد تروریستی، جلوگیری از پیوستن هندی ها به صفوف نظامی داعش و کمک عربستان به هند در آزاد کردن گروگان های هندی گرفته شده توسط داعش مطرح کرد.

مخالفان هندی بهبود رابطه با عربستان:                                                                        

 نخست اینکه مودی به حزب بی جی پی یا یک حزب هندوگرا وابسته است و هندوگراها اصولا با عربستان و عملکردهای سازمان همکاری اسلامی خلیج فارس مخالفند. آر اس اس یک گروه افراطی تر هندو هم مخالف روابط با عربستان میباشد. در نتیجه آر اس ای و بی جی بی که متحد مودی هستند، وی را مورد انتقاد قرار داده اند. از طرف دیگر رسانه ها و افکار عمومی پاکستان و مسلمانان ها و همچنین گروهای هندوی رقیب مودی هم به او انتقاد کرده و اعتراضاتی داشته اند. در این بین افراد حزب کنگره که معتقدند رابط بیشتر موجب دوری هند از ایران که دارای اشتراکات تاریخی وفرهنگی هست می شود.                                                                                           به علاوه گروههای حقوق بشری و طرفداران حقوق زنان نیز شدیدا با ارتقاء روابط هند با عربستان مخالف هستند و علیه نظام عربستان فعالیت دارند    و معتقدند روابط با ایران برای هند دارای اهمیت ویژه ای است.   

نتیجه گیری:                                                                                                                             

در خصوص چشم انداز و آینده روابط دو کشور، کارشناسان دو کشور به دولت های خود توصیه هایی را ارایه داده اند ، به طور کلی کشورها بر اساس منافع ملی خود، روابط را با کشورهای دیگر تنظیم می کنند و دو کشور، هند و عربستان، در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند ،روابط متعادل و دوستانه ای را با هم داشته باشند. اما دو دولت متوجه اند که درسر راه رابطه آنها با هم مشکلات متنوعی وجود دارد، موضوع مسلمانان، بی جی پی، آر اس اس و مسائل هندو ها و مسائل ایدئولوژیکی می تواند روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد. بویژه در رابطه با ایران و پاکستان و بالانس کردن روابط از دید سیاستمداران هندی مهم است. در عربستان نیز سلفی های جهادی بشدت با ارتباط با هندوها مخالفند و نظام هند را نظامی هندوی و کافری محسوب می کنند که سرزمین مسلمان کشمیر را در اختیار دارد. ولی به هر حال مشخص است که دو کشور از نظر سیاسی  واقتصادی به یکدیگر نیاز دارند: عربستان نفت ارزان دارد و هند هم نیاز مبرمی به سوخت و انرژی دارد.عربستان به پول هند نیاز دارد. زیرا اکنون از کمبود بودجه و مشکلات مالی در کشور خود رنج می برد و برای صادرات نفت و وارد کردن پول و مواد خوراکی، گوشت، ماشین آلات و تکنولوژی به هند نیاز دارد. می توان گفت آینده روابط دو کشور رو به بهبود خواهد بود. گذشته از این  مقامات سیاسی هند در حال تقویت و ارتقا جایگاه خود در خاورمیانه هستند و تلاش میکنند با همه کشورهای منطقه از سر دوستی در آیند؛ چنانچه سفر غیر منتظره و غافلگیر کننده مودی به عربستان در حالی رخ داده است که مودی پیش از این نیز با مقامات سیاسی رژیم اسرائیل دیدار کرده است. در این میان سفر مقامات سیاسی هند را نباید از یک واقعیت غافل کند که گسترش رقابت عربستان و ایران و وخامت اوضاع امنیتی در خاورمیانه، سیاست های هند در غرب آسیا را به چالش خواهد کشید و متغیرهایی نظیر اینکه ایران بهترین راه برای اتصال هند به آسیای مرکزی و اروپا است و می تواند از بلند پروازی های پروژه چین در ایجاد یک کمربند مواصلاتی حیاتی جلوگیری کند، نیاز روزافزون هند به توجه به ایران را نمایان می کند و در این میان، هند باید در رابطه با ایران و عربستان به نوعی سیاست موازنه را در پیش بگیرد.   

واژگان کلیدی: چشم انداز، روابط، هند ، عربستان،